Peru Azpillaga

Orain dela pare bat urte, gerrak eta miseriak bultzatuta, Europara etortzen ziren errefuxiatuen kopuruak era lazgarrian egin zuen gora. Europa ez da gai izan auzi horri erantzun duin bat emateko, eta arazoa, konponduta egon beharrean, inoiz baino nahasiago dago. Milaka dira urtero etorkizun baten bila haien bizitza arriskuan jartzen duten pertsonak, dena utzi eta bizimodu duin baten bila abiatzen direnak. Baina helmugara heltzea lortzen dutenek oso bestelako errealitatea topatzen dute. Testuinguru horretan sortu zen Ongi Etorri Errefuxiatuak plataforma. Pertsona horien guztien eskubideen alde lan egiteko. Iaz Greziara joan ostean, gaur Melillara bidean abiatuko den karabanari buruz mintzo da Javi Seco (Bilbo, 1965).

Zein da karabanaren helburua?

Batetik, salatu egin nahi dugu Europako hegoaldeko muga horretan giza eskubide guztiak urratzen direla. Bidaian zehar hainbat ekintza egingo ditugu: Bardean, Madrilen, Algecirasen, Tarifan... Bestetik, azaleratu nahi dugu jende horrek zer arrazoi dituen gure mugetara etortzeko; zergatik egiten duten ihes beren herrialdeetatik: gerrak, goseteak, pobrezia…

Zergatik Melilla?

Hegoaldeko muga, agian, Europako bortitzena da. Pentsa, Gibraltarren, 6.000 pertsona baino gehiago hil dira azkeneko hogei urteetan, eta horiek zenbatuta daudenak dira soilik; imajinatu zenbat izango diren ezagutzen ez ditugunak. Muga horren egoera azaleratu nahi dugu. Ceuta ere hor dago, baina otsailean egon ginen han, Tarajalgo tragediaren urteurrenean. Gainera, auzia konpontzen ez den bitartean, hara bueltatzeko konpromisoa hartu dugu gertatutako sarraskia salatzeko: Guardia Zibilak hamabost pertsona hil zituen han.

Nola doaz prestakuntza lanak?

Oso lan zaila da horrelako gauza bat antolatzea eta koordinatzea, baina, egia esan, oso pozik gaude. Askotarikoa izango da, eta Euskal Herritik bultzada handia jaso du. Iaz bezala, jende asko animatu da; estatu osotik laurehun pertsona inguru joango dira, eta horietatik, berrehun Euskal Herrikoak dira. Bizkaitik, ehun baino gehiago.

Zer antolatu duzue karabanan zehar egiteko?

Euskal Herritik abiatzen garenok Bardean egingo dugu lehenengo geldialdia. Ezin dugu ahaztu euskal armagintza nahiko indartsua dela. Gogoratzekoa da, halaber, Inazio [Robles] suhiltzaileari armak garraiatzen laguntzeari uko egiteagatik irekitako espedientea.

Ondoren, Madrilen, Espainiako Estatuko kideekin batuko gara eta hainbat ekintza eta protesta egingo ditugu. Gainera, Melillara heldu aurretik, protestak egingo ditugu Aluche, Tarifa eta Algecirasko CIE atzerritarrentzako zentro itxietan.

Azkenik, bueltako bidaian Almerian, Nijarren geratuko gara, hango negutegietan lan egiten duten etorkinen egoera salatzeko; ia esklabotza egoeran bizi dira. Gainera, hango biztanleek ere ez dute ezer sobera, eta halako egoeratan pobreen arteko guda sortzen da; badakizu, betiko diskurtsoa: "Hauek lana kentzen digute...".

Melillan bertan, zer aurkitzea espero duzue?

Melillan, tokiko taldeekin lan egin beharko dugu, han topatuko dugun giroa oso latza izango delako. Alde batetik, populazioaren %40 funtzionarioak, poliziak edota haien senideak dira. Han Franco oso presente dago oraindik; kaleen izenak, estatuak… dira horren erakusgarri.

Beste alde batetik, emakume zamaketarien eta adingabeen egoerak kezkatzen gaitu bereziki. Azken horiei, mena esaten diete —bakarrik dagoen adingabe atzerritarra—, eta horrekin kentzen diete nortasuna, izena, hstoria, jatorria... Ehun inguru kalean bizi dira Melillan; oso egoera larria da.

Zergatik da azpimarragarria emakumeen egoera?

Emakumeek zapalkuntza bikoitza jasaten dute: migratzailea eta emakumea, oso konbinazio gogorra da. Ia emakume guztiek jasaten dute sexu erasoren bat Europarako bidaian zehar. Pentsa, batez beste, emakume bakoitzak hiru eta zortzi abortu artean izan ohi ditu bidaian. Haien egoera guztiz lazgarria da, eta guk oso presente izan nahi dugu beti gure aldarrikapenetan.

Zer dira CIE edo atzerritarrentzako Zentro Itxiak?

Kartzelak dira azken finean, baina han daudenek ez dute inolako deliturik egin. Espainiako Estatuan, etorkina izanik lanik ez baduzu, ezin dituzu paperak berritu. Orduan, poliziek harrapatzen bazaituzte, nahiz eta falta administratiboa izan eta ez delitua, halako zentroetan sartzen zaituzte. Momentu horretan bertan has daiteke kanporatzeko prozesua. Zentro horietan gehienez 60 egun egon daitezke sartuta; batzuetan, epea amaitu eta libre geratzen dira, baina baldintzak oso gogorrak dira. Algeciraskoa, adibidez, estatuan salaketa gehien jaso dituen zentroa da.

Nola baloratzen duzue orain arte egindako lana?

Oso pozik gaude, egia esan. Gainera Bilboko jaietako pregoia emateko hautatu gaituzte, baita Santutxukoa emateko ere. Horrek sekulako garrantzia du elkartearen lana aditzera emateko. Bestalde, plataforma hedatu egin da, eta talde asko sortu dira Euskal Herri osoan.

Greziara, adibidez, jatorri eta esperientzia askotako jendea joan ginen, eta, orduz geroztik, hemen jarraitzen dugu guztiok lanean. Azken finean, behin egoera ezagututa, ezin diozu bizkarra eman. Jendea animatuta dago, eta lan egiteko prest. Zoritxarrez, ibilbide luzeko bidaia da hau, eta ez da aurtengo karabanarekin amaituko. Lan handia dugu egiteko.

Zergatik da garrantzitsua horrelako ekintzak antolatzea?

Pertsona horien egoera kalera atera beharra dago. Hegoaldeko muga eskubiderik gabeko eremua dela diote, eta, beraz, han dauden pertsonak, ez-pertsona gisa ikusten dira. Migratzaileak direnez, badirudi ez dela hain larria haien eskubideak urratzea. Badirudi ez dutela ez izenik ezta euren istorio propiorik ere. Baina pertsona horiek benetako heroiak dira: bi edo hiru urte iraun dezakete bidaia horiek, eta egoera ikaragarriak bizi izaten dituzte.

Egoera salatu nahi dugu, kasu honetan hegoaldeko mugakoa, baina pentsa Afrika osoan eta Hego Amerikan ere bizi dena. Arazoa globala da, baina ez da komunikabideetan agertzen. Horregatik da hain garrantzitsua plataformen lana.

Etorkizunera begira, zein erronka dituzue?

Ari gara dagoeneko hurrengo karabanaren inguruan gogoeta egiten. Ez dago ezer zehaztuta oraindik, baina badugu jada ideiaren bat buruan.

Horrez gainera, plataforman egiteke dugun lan bat da Europa mailako harremana sendotzea eta sustatzea. Kontaktuak baditugu, baina sarea sortzea falta zaigu.

Peru Azpillaga

2016an sortu zen Emakumeen Etxeen Sarea, eta Testura bertso saio feministarekin eman zioten hasiera beren proiektu bateratuari. Aurten, berriz, Artestura arte lehiaketa feminista antolatu dute. Horren bidez, emakumeen etxeetan egiten duten lana zabaldu eta egun emakumeek artearen munduan jasaten duten ikusezintasunari eta gutxiespenari buelta eman nahi diote. Antolatzaile lanetan ibili da Zaida Fernandez (Bilbo, 1988), eta lehiaketaren zergatiei eta nondik norakoei buruz aritu da.

Zergatik ikusi duzue lehiaketa hau sustatzeko beharra?

Besteak beste, sarearen helburu nagusia emakumeen etxeak ikusgai egitea da, hau da, hemen egiten dugun lana zabaltzea eta emakumeen jabetze prozesuak indartzea. Lehiaketa honekin, beraz, emakumeon sormena eta produkzio feminista bultzatu nahi ditugu; haien lana ikusgarri egin eta aintzat hartzea.

Gainera, uste dugu artea modu aproposa dela balioak adierazi eta transmititzeko. Hori dela eta, jendartearen errealitatea aztertu eta eraldatzeko funtsezko tresnatzat jotzen dugu.

Zein da egun emakumeen egoera artearen munduan?

Alde batetik, emakumeak betidanik izan gara musak artean; maiz agertzen gara biluzik, objektu gisa; baita publizitatean ere. Guk hori irauli nahi dugu, emakumeak subjektu artistiko bilakatuz.

Bestetik, badakigu egun emakume gehiago dabilela artearen munduan, baina haien lana ikusezina da oraingoz, eta, gainera, oso gutxi baloratua. Horrexegatik sustatu nahi izan ditugu bai emakumeen sormena eta bai produkzio artistiko feminista.

Zeintzuk dira lehiaketaren oinarriak eta baldintzak?

Lehiaketan 18 urtetik gorako emakume orok hartu dezake parte; profesionalak izan zein ez. Haientzat pentsatuta dago, estrategikotzat ikusten dugulako haien sormen eta produkzio artistikoa sustatzeko.

Guztira hamasei sari banatuko dira —400 euroko zortzi sari, eta 200 euroko beste zortzi aipamen berezi—. Era berean, emakume etxe guztietatik igaroko den erakusketa ibiltari bat egingo da.

Zeintzuk izango dira lanak baloratzeko irizpideak?

Esan beharra dago, originaltasuna, kalitatea, berrikuntza eta halako irizpideak kontuan hartuko ditugun arren, horiek ez direla izango gure lehentasuna. Guk, batez ere, kontuan hartuko dugu emakume etxeen nortasuna eta balioak adierazteko eta transmititzeko ahalmena erakustea eta baita feminismoaren balioekin bat egitea ere.

Bestalde, baldintza eta oinarri guztiak lehiaketa antolatzen dugun etxeen webguneetan daude eskuragarri.

Zergatik sortu zenuten Emakumeen Etxeen Sarea?

2016an sortu genuen sarea, oro har, emakumeen etxeen proiektuari ikusgarritasuna emateko, batera lan egiteko, eta efektu traktore bat sortzeko udalerrian bertan. Egun, zortzi gara kideak: Durangoko Andragunea, Arrasateko Emakume Txokoa, Azpeitiko Emakume Txokoa, Basauriko Marienea, Eibarko Andretxea, Ermuko Emakumeen Topalekua, Ondarroako Emakumin Topaleku eta Donostiako Emakumeen Etxea —aurten batu da—.

Joan den urtean antolatu zenuten lehen proiektua.

Bai, hura Testura izeneko bertso saio bat izan zen, bertso eskola feministaren laguntzarekin batera antolatu zena. Herri guztietan proiektatu eta gauzatu zen, eta, gure ustez, oso proiektu polita eta arrakastatsua izan zen: emakumeen etxeak ikusgarri egitea eta gure balioak adieraztea lortu genuen.

Zer dira zehazki emakumeen etxeak?

Feminismoa bultzatzeko erreferentziazko espazioak dira: emakumeen jabetze prozesuak indartu, elkarlana eta berdintasuna sustatu eta kulturen arteko uztarketa bultzatzeko ezinbesteko espazioak, hain zuzen ere.

Etxe guztiak ez dira berdinak; bakoitzak bere bizitza propioa dauka, baina filosofia komun bat dugu. Eskaintzen ditugun zerbitzu orokorren artean, informatzea, trebatzea, sentsibilizatzea eta orientatzea izaten dugu asmoa.

Emakumeentzako espazio propio bat sortzea dugu helburu. Baina ez soilik emakumeentzat. Adibidez, Ermuko topalekuan, Zipriztintzen gizon taldea elkartzen da berdintasunaren inguruko lanketa egiteko. Berdintasuna landu nahi duen pertsona oro ongi etorria izango da beti. Etxe bakoitzak bere eredu eta identitate propioa du. Etxeak dira, baina leihoak irekitzen ditugu gure proiektua herrira zabaltzeko.

Zihara Jainaga
Denboraldi oparoa betetzen ari dira Bizkaia-Durango taldeko txirrindulariak. Ia txapelketa guztietatik dominekin bueltatzen ari dira, eta harro dago Agurtzane Elorriaga taldeko zuzendaria (Iurreta, 1978). Azken egunotan jakin dute ez dut...

Zihara Jainaga Larrinaga
Munduko Jendea jaiaren XI. aldia hartuko du Bilboko Areatzak asteburu honetan. Miguel Angel Puentes (Kolonbia, 1985) eta haren elkarteko kideek gogotsu lan egin dute azken hilabeteotan, bihar eta etzi jai giroa nagusitu dadin. ...

Eider Mugartegi

Gutxik ezagutuko dituzte Isuntza arraun elkartearen gorabeherak Santi Zumaran Larrinagak (Lekeitio 1950) bezain ondo. 38 urte darama Lekeitioko arraun elkartearen lema eramaten. Elkartea sortu eta urtebetera sartu zen lantaldean, eta handik urtebetera, Jesus Mari Plaza —Isuntzaren lehenengo lehendakaria izan zena— ordezkatu zuen karguan.

Zelan sortu zen Isuntza arraun elkartea?

Valerio Basozabal algortarra lekeitiar batekin ezkondu zen, eta bere bidez lortu genuen lehenengo batela, Getxok emanda. Hortik hasi zen, geldi-geldi, elkartea aurrera egiten. Orioko Miralles ere etortzen zen, eta hasieretan hor ibili zen lanean Julian Arrate ere. Abila da jendea konbentzitzen, eta berak nahastu ninduen. Gero, berak ontzia utzi zuen, eta hemen nago ni oraindik.

Nola ekarri zenuten lehenengo batela?

Getxotik ekarri zen kamioian. Orduan ez zegoen furgonetarik. Estropadetara joateko ere trainerillak eta batelak kamioian eramaten genituen. Orain, karroak eta guzti dituzu, baina orduan ez zegoen horrelakorik. Getxokoaren ondoren, beste batel bat erosi genuen Plentzian, eta, gero, apurka-apurka gehiago erosiz joan ginen. Gaur egun, pila bat material daukagu.

Hasieran, diru nahikorik ere ez zenuten edukiko...

Gauzak aldatuz joan dira. Orain dela 32 urte, udalak miloi bi edo hiru milioi pezeta ematen zigun, eta gaur egun ez gara heltzen erdiaren erdira ere. Orduan, kirol asko ere ez ziren egoten, gaur egun talde asko daude, eta denen artean banatu behar da.

Nondik lortzen duzue laguntza orduan?

Babesleak bilatzen ditugu, eta beste erakunde batzuen diru laguntzak ere egoten dira beharrizanetarako. Aurten, Cikautxo kooperatibari milaka esker eman behar dizkiogu. Haiekin hitzarmen bat sinatu genuen, eta oso pozik gaude. Neskei ere laguntza handia eman diete. Gaur egun, gauzak dauden moduan egonda, gaitza izaten da babesleak edo laguntzak lortzea.

Estropadak eta txapelketak ere aldatu egingo ziren urte hauetan guztietan.

Lehen ere berdin egoten ziren, baina ez zen ligarik egiten. Gonbidapenez parte hartzen zenuen estropadetan. Taldeak ere lehengo antzera daude. Tolosako talde berri bat dabil, Itsas Lapurrak, baina beste berririk ez dago. Orain ligak daudenez, klubek A eta B traineruak izaten dituzte, baina batelek berdin jarraitzen dute. Bateletako estropadak egiten dira hasteko, gero trainerillenak, eta, gero, trainerua.

Nesken taldea ere sortu da Lea-Artibain.

Hori pozgarria izan da. Isuntzako zuzendaritza guztia oso pozik gaude. Bizkai guztian lehenengo nesken trainerua Lekeition egon zen. Cabo da Cruzekin eta Hondarribiarekin lehiatzen genuen. Bi urtez mantendu zen, eta gero desagertu egin zen. Lekeitio, Elantxobe eta Gernikako neskekin bat eginda osatu genuen trainerua. Gainera, ondo ibiltzen zen. Sasoi hartan Cabo da Cruzi irabazi egiten genion; horrek ere esan nahi du zerbait.

Aurten berriz hasi zarete.

Ondarroak eta Isuntzak bat egin dugu, eta Lea Artibai izena jarri diogu traineruari. Lehenengo urtea izateko, pozik eta gogo handiarekin dabiltza, eta horrek giroa ondu eta elkar ezagutzea eragingo du. Ez da erraza, baina ahalegina egingo dugu.

Zelako taldea osatu du Isuntzak aurten?

Senior, kadete, txiki eta kimuak batuta, 114 gaude. Zuzendaritza mailan, berriz, 13 edo 14 lagun ari gara lanean. Lehen pila bat gazte edukitzen genituen, baina, futbola hasi zenetik, arraunera baino lehen futbolera joaten dira gazteak. Urte moteltxoak izan ditugu; iaz eta aurten, ordea, oso pozik gaude. Ume pila bat daukagu, eta berriro etortzeko asmoa dutenak ere badira. Hori da, azken finean, klubaren etorkizuna. Beste klub batzuk diruarekin funtzionatzen dute. Horregatik, gaitza da gure moduko klubak goiko postuetan egotea. Arraunlari on bat badaukazu, eraman egiten dute.

Alde horretatik, aldatu egin dira gauzak. Arrauna profesionalizatu egin dela esan daiteke?

Lehen ez zen egoten horrelakorik. Herriko trainerua egoten zen, eta agian inguruko herrietako baten bat etortzen zen, baina ez zen fitxaketarik egoten. Denok dakigu zer dagoen egun. Guk gure harrobiarekin egiten dugu lan. Seniorretan, 29 arraunlari ditugu, eta, hiru izan ezik, beste guztiak dira hemengoak.

40 urte hauetan Isuntzak momentu onak eta txarrak biziko zituen. Zeintzuk oroitzen dituzu?

Lehenengotan, beti atzean ibiltzen ginen, eta, gero, geldi-geldi gorantz joan gara. Urte askotan puntako trainerua izan gara. Euskal Herri mailan, bederatzi, hamar, hamaika edo hamabigarren postuetan ibili gara. TKEn ere egon gara, hiru urte egin genituen maila horretan, eta Kontxan ere egon ginen 1986 eta 1999 urteetan. TKEn geundela hasi ziren taldeak fitxaketak egiten. Ondorioz, gure moduko klubak behera joan ginen. Jaitsi ginenean, Trintxerperekin batera, KAEn ere ligak egitea bultzatu genuen. Ez zutela balio gonbidapenek, gaur egun beste formatu batzuk egin behar zirela aldarrikatu genuen. Beti egon gara txanda onean. Gora igarotzeko kanporaketak ere egin ditugu, baina ez dugu lortu. Goian egotea eta puntan ibiltzea garrantzitsua da, ea aurten ere hor egoten garen.

Nola uste duzu ibiliko dela taldea denboraldi honetan?

Bateletan ondo ibili gara. Bizkaiko txapeldun gelditu ziren umeak, Euskadiko hirugarren eta Espainiako hirugarren. Gaztetxoak dira gure fruitua, horiek dira etorkizuna, eta hortik jokatu behar dugu. Haiek gustura ibiltzea nahi dugu. Bestalde, trainerua ere ondo ibiliko dela uste dut. Talde batzuk KAE1ean ere fitxaketak egiten hasi dira, eta zazpi edo zortzi traineru borrokan ibiliko garela uste dut. Gure asmoa lehenengo txandan egotea izango da. Ez da izango erraza, baina ahalegina egingo dugu.

40. urteurrena ospatzen duzue aurten.

Urte asko dira. Ospakizunak izan genituen joan den asteburuan, baina orain ligari begira jarri gara. Santurtzin hasiko dugu traineruen liga domekan.

Azpiegitura aldetik zelan konpontzen zarete?

Azpiegitura onak ditugu. Inork pentsatu baino lan gehiago dago hor. Hasi ginenean, batelak eta trainerillak portuan edukitzen genituen, Garabillako bodega batean. Gero, hortik Itsasoko Gizarte Institutuaren azpira igaro ginen. Ontziak ez zitzaizkigun kabitzen, eta Zita ostatuan sartu ginen. Itxita zegoen, baina atea ireki, sartu eta trainerua gorde genuen bertan. Bi urtez egon ginen horrela. Urte eta pikura, salaketa bat heldu zitzaidan etxean indarrez sartzeagatik, eta orduan Lekeitioko alkatea zen Jabier Txakartegirekin joan behar izan nintzen Bilbora eta Gasteizera. Bertan behera gelditu zen kontua azkenean, baina arduratuta egon nintzen. Trainerua atera eta gero, leku bila hasi ginen. Hostal azpian dagoen lokala udalarena zen, eta han egin zen kluba.

Aitziber Laskibar Lizarribar
Euskal Herriak egunen batean erabaki nahi badu Bilbo eta ingurua aintzat hartu beharko direla ohartarazi du Gure Esku Dago (GED) dinamikaren Bizkaiko arduradun Alex Zenarruzabeitiak (1978, Markina-Xemein); Euskal Herriaren ...

Natalia Salazar Orbe
Emakume baten lana protagonista izango den bigarren irakurraldia da aurtengoa. Lanen kalitatea azpimarratu du Pedro Alberdi Bilbo Zaharra euskaltegiko kideak (Eibar, Gipuzkoa, 1957). Horrez gain, ikasturte amaierako jarduera bitxi...

Mikel Santiso
Bizkaiko ikastolen alde egiten den urteroko jaia domeka honetan ospatuko da, Mungian. Larramendi ikastolari egokitu zaio 2017ko Ibilaldia antolatzea, ikastolak 50 urte bete dituen urte berean, hain zuzen ere. Azken lanak egiten ari dira e...

Ainhoa Larrabe Arnaiz
Bizkaiko hiriburuan euskarak espazio propioa izan zezan sortu zen 1987an Hau Pittu Hau konpartsa, Bilbon. Aste Nagusian euskaraz bizitzeko gunea sortu eta euskararen presentzia areagotzeko hausnarketak elkartu zituen Euskal Herria...