Natalia Salazar Orbe

Gero eta protagonismo handiagoa hartzen ari dira herritarrak Gure Esku Dago dinamikak abian duen prozesuan. Erabakiaren aroan murgildu dira bateko eta besteko herriak. Prozesuari atxikimendua eman dioten azkenak Bermeo eta Busturia izan dira. Iragarri eta berehala jakinarazi dute galdeketa egiteko eguna bera ere: datorren urtean izango da, apirilaren 2an.

Urtebete eskas eta lan handia dute aurretik bi herriotan. Eskura prozesua lantzen ari dira Bermeon. Horixe bera iragarri zuten joan den domekan egindako aurkezpenean. Nestor Basterretxea aretoa jendez lepo zegoela iragarri zuten. 150etik gora lagun elkartu ziren: prozesuari emaniko babesaren seinale da hori, dinamikan lanean ari den Garbiñe Astorekaren aburuz: "Domeka goiz batean horrenbeste lagun elkartzea ez da batere erraza".

Galdeketara iristeko lehen pausoa hilaren 30ean emango du dinamikak. Adierazpen bat lantzeko egitasmo parte hartzaile bat jarriko dute abian egun horretan, herritarrekin. Adierazpen hori ekainaren 19an aurkeztuko dute. Egun osoko jaialdi baten bitartez egingo dute aurkezpena. Uda ostean jarriko dute martxan galdeketarako batzordea, eta buru-belarri hasiko da lanean.

Orain arte lortu dutenarekin oso pozik dago Astoreka. "Eragile eta norbanakoekin izan ditugun harremanak oso baikorrak izan dira". Eta domekako agerraldia ere esanguratsua izan zen. "Denetariko jendea egon zen; hainbat arlotan ari den jendea". Kultura eta kirol arloetako ordezkariak, hainbat alderdi politiko eta sindikatutako kideak, Bermeoko emakumeen taldeetakoak eta gizarte arloan jarduten diren taldeak izan ziren presente.

Elkarte eta kide gisa ez ezik, izan zen dinamikari babesa eman zion jende esanguratsu ugari ere. Besteak beste, Izortz Zabala arrauneko patroi ohia; Edorta Jimenez idazlea; Jose Ramon Galdona eta Pedro Laspiur margolariak; Julen Kaltzada ezker abertzaleko militante historikoa eta Idurre Bidaguren Bermeoko alkatea bera.

"Garrantzitsua da denetariko jendeak bat egitea". Dinamikaren ardatzetako bat ere bada. Parte hartzeak ahalik eta zabalena izan behar du, eta ahalik eta arlo gehienetako jendeak hartu behar du parte. Astorekak argi dauka: "Erabakitze prozesuan inportanteena da jende askotarikoa sartzea, eta gutxieneko adostasun batera heltzea denak".

Busturiarrek hil honen bukaera aldera egingo dute Bermeon egin berri duten urrats beraren aurkezpena. Bermeotarrek Busturialdeko herri guztiekin batera gauzatu nahiko lukete prozesua, "baina herri bakoitzak bere erritmoa du". Bizkaian erritmo desberdintasun hori nabarmena da: "Batzuk, jada, galdeketa aroan daude: Ispaster eta Dima, esaterako [ekainean egingo dituzte galdeketak bi herriotan]. Beste batzuk, gure antzera, adierazpen prozesuan daude. Beste batzuk hasi ere ez dira egin adierazpen fasearekin".

2018ra begira

Azken helburua 2018an ezarri dute. Orduan egitekoa da Euskal Herri mailako galdeketa. Ordura arte, herriz herri erabakiko dute bizilagunek zer izan gura duten.

Prozesu horietan guztietan egin beharreko galdera adostea izaten da zaila. Dinamikan herritar askok parte hartzen dute, eta horrek zaildu egiten du adostasun hori. Hala ere, hori da prozesuaren gakoa; horretan datza galdeketaren berezitasuna.

Bermeon udazkenean ekingo diote eginbehar horri. Batzorde bat eratuko dute horretarako. "Batzordea orain arte osatutako taldea baino zabalagoa izango da. Eta ahalik eta jenderik gehien egon behar da".

Batzorde horrek erabakiko du zein den egin beharreko galdera. "Galdera edozein izan daiteke. Izan ere, era guztietako sentsibilitateak daude Gure Esku Dago-ren barruan. Leku batzuetan, independentziari buruzkoa izango da, eta, beste batzuetan, elkarbizitza izango du ardatz. Ezkerraldean edo gurean izan dezaketen errealitatea ez da-eta bera".

Gure Esku Dago dinamikatik ohartarazpena jaso dute Bermeoko talde eragileko kideek: "Esan digute oso galdera desberdinak egongo direla, eta ez ikaratzeko: denak direla-eta baliagarriak". Erabakitze prozesua bera da Gure Esku Dago-k bultzatzen duena. "Galdera ez da inportanteena, prozesua parte hartzailea izatea, eta erabakitzearen inguruko lanketa bat egitea baizik".

Diman, galdera prest

Prozesua kostaldean baino aurreratuago dute dimoztarrek. Ekainaren 19an egingo dute han galdeketa; bi hilabete barru, hain zuzen ere. Eta zehaztu dute, jada, egun horretan herritarrek erantzun beharko duten galdera: "Euskal estatu burujabe bateko herritarra izan nahi duzu?". Galdera hori erantzuteko aukera izango dute 16 urtetik gora dituzten dimoztarrek. Prozesu parte hartzaile baten barruan adostu dute galdera.

Bide batez, galdeketa egiteko dinamikak zer-nolako babesa jaso duen ere jakinarazi dute. 360 herritarren babesa jaso dute sinadura bilketan; biztanleen %25ena.

Bermeon udazkenean gainditu beharko dute proba hori. Ilusiorik eta beharrerako indarrik ez dute falta. Olatu urdina abian da, eta denetariko herritarrak bilduko dituen oihala ere hura josiko duten hari eta jostorratzen zain dago: erabakitzeko eskubidearen eta parte hartzearen soinekoa denen esku dago.

Herritarren eguneroko harremanak tenka litzakeen erabaki batek aztoratu egin ditu Busturia eta Sukarrieta herriak. Mugakide dira, eta aspalditik izan dituzte eztabaidak bataren eta bestearen lur eta mugak zirela eta. Azkenak San Antonioko hondartza ingurua du protagonista. Enklabea bien artean banatzeko proposamena egin du aldundiak; Sukarrietako Udalak kezka azaldu du; Busturikoaren erantzuna zakarragoa izan da: "Lotsagarritzat eta jauntxokeriatzat" jo dute udalean ordezkaritza duten alderdi guztiek. EAJk du alkatetza bietan.

Justizia Auzitegi Nagusiak 2013an ebatzi zuen Sukarrietak Busturian zeukan San Antonio enklabea desagerrarazi behar zela eta bien arteko mugak moldatu behar zirela. Auzitegi Gorenak ere berretsi zuen iaz San Antonioko hondartza, Abiña auzoa eta udalekuak dauden eremuak osatutako enklabea desagerrarazi egin behar zirela. Hala, aldundiak Gobernu Kontseiluan onartu berri du prozesu hori gauzatzeko izapideak abiatzea.

Epaia betearazteko asmoz, aldundiak azterketa tekniko bat agindu zuen. Lau aukera proposatzen zituen azterketa horrek. Azkenean, mugak aldatu eta enklabea bi herrien artean banatzearen aldeko hautua egin dute. Herri Administrazio eta Erakunde Harremanetarako diputatu Ibone Bengoetxearen aburuz, Gobernu Kontseiluak onartu duen proposamena "orekatuena" da bi udalerrientzat.

Proposamen hori onartuz gero, Sukarrietarentzat izango lirateke egun Busturiarenak diren Santarenako lurrak. Hala, lurraldean jarraipena izango luke herriak. Udalekuen eraikina ere harentzat izango litzateke. Busturiak, berriz, San Antonio hondartza eta haren hegoaldeko partzelaren zati bat eskuratuko lituzke. Beraz, enklabearen iparraldearekin geratuko litzateke Sukarrieta, eta, Busturia, berriz, hegoaldearekin.

Alegazioetarako 30 egun

Proposamena Bizkaiko Aldizkari Ofizialean argitaratzen dutenetik 30 egun dituzte aldeek alegazioak aurkezteko. Eta izango dira, zalantzarik gabe. Izan ere, udalak ez ezik, herritarrak eurak ere kezkatuta daude.

1.700 biztanle inguru ditu Busturiko Udalak, eta haserre azaldu da. Aldundiari eta Sukarrietari San Antonio enklabeari dagozkion bi auzi irabazi dizkiola ekarri du gogora. Hala, salatu dutenez, aldundiak enklabea desagerrarazteko proposamena egin du "Busturiko udalerriaren zati bat lapurtuta Sukarrietari emateko". Aurreratu du berriz ere joko dutela epaitegietara.

Aldundiak egindako proposamenaren helburua da herri batean eta bestean izango diren muga aldaketek antzeko ondorioak izan ditzatela bi herrietan. Lurralde eremuari eta ekonomiari dagozkien ondorioez ari da.

Busturiko Udala ez dator bat hausnarketa horrekin. "Badirudi jauntxokeria jarrera hori hartzeko argudioetako bat ekonomikoa dela; alegia, Sukarrietak ezin duela bideragarritasun ekonomikorik gabe geratu. Hala ere, datuak argiak dira: Sukarrietako Udalak zerga bidez biztanleko jasotzen duen kopurua Busturikoaren ia bikoitza da: 410 euro Sukarrietan, eta 227 Busturian". Udal gobernua sinetsita dago Aldundiak Sukarrietari egin gura diola mesede. San Antonio enklabeari dagozkion datu ekonomikoak emateari uko egin diola salatu du, eta beharrezko dituzte alegazioak aurkezteko.

Enklabea zelan desagerrarazi aztertu behar zuen enpresa aukeratzeko prozesua ere zalantzan jarri dute busturiarrek. Nahierara egin duela diote, eta proposamena aldundiaren neurrira osatu duela baieztatu dute.

Sukarrietako Udalari dagokionez, lur eremu osoa defendatzeko konpromisoa adierazi du. "Metro koadro bat bera ere" ez duela galdu gura iragarri du. Aldundiaren proposamenetik pozik hartu du Abiña auzoko herritarrek Sukarrietakoak izaten jarraituko dutela. Hala ere, kezkatuta dago "herriaren ikono den San Antonioko hondartza" galduko luketelako. Baita erresoluzio horrek herriaren ekonomian izan dezakeen eraginagatik ere.

Herritarrak ere, haserre

Sukarrietak 350 biztanle pasatxo ditu, eta bertako bizilagunetako asko ere haserre daude. Udatiar ugari biltzen dituen herria da hura. Baina bertakoek ez dituzte eurentzakotzat dituzten lurrak galdu gura.

Bitxia da Sukarrietak hartzen duen lur eremua. Izan ere, Kanalan, itsasadarraren beste aldean, beste enklabe bat dauka, Gautegiz Arteagan. Horrek, oraingoz, bere hartan jarraituko du. Eta Busturikoarekin zer gertatzen den ere ikusteke dago, alegazio mordoa izango dela baitirudi.

Aitziber Laskibar Lizarribar
Herritik urrun hil zuten Yolanda Gonzalez Deustuko Erriberako gaztea. Madrilen bahitu, torturatu eta hil zuten Langileen Alderdi Sozialistako militante zena eskuin muturreko kideek, 19 urte bete berri zituela, ikasketak egi...

Aitziber Laskibar Lizarribar

Memoria Historikoaren Legea betetzeko bidean, frankismoarekin lotura duten kale, bide eta plaza izenak aldatzeko lanean ari da Bilboko Udala. Erabakia du zein izendapen aldatuko duen lehen-lehenik: Espainiako Printzeak zubiari La Salve izena emango dio. Erabakia hartzeko zalantzarik ez du izan, herritarrek horrela esaten baitiote zubiari. Aldatzen bigarrena zein izango den ere ebatzi du: Aita Remigio Vilariño izendapena kendu, eta deitura berri bat emango dio kaleari. Zein izen eman erabakitzeko, parte hartze prozesua hasia du udalak, Juan Mari Aburto alkatearen eskariz.

Berez, alkatearena da izendapenak aukeratzeko eskumena. Baina herritarrek ere parte hartzea nahi duenez, proposamenak egiteko bidea zabaldu du Aburtok. Edozein herritarrek egin ahalko ditu ekarpenak otsailaren 10a arte, participación@ayto.bilbao.eus helbidera idatzita edo proposamenak barrutietako udaltegietara eramanda. Proposatzailearen identifikazioa eta proposatutakoaren arrazonamenduak jaso beharko dira idazki horietan.

Emakumeei begira

Udalak berak bost proposamen egin ditu, hasieratik aldarrikatu duen irizpide bati jarraituta. Bilboko izendegiak ez duela emakumeen aipamenik kasik jasotzen ohartarazi du indarrean dagoena aldatzeko premia azaldu duenetik, eta, beraz, emakume izenak sustatzeko deia egin du.

Horiek horrela, honako proposamen hauek jarri ditu mahai gainean udalak: Julita Berrojalbiz Berrojalbiz Bizkaiko ikastolen mugimenduaren sustatzailea; Benita Asas Manterola berdintasunaren aldeko ekintzaile feminista; Adelina Mendez de la Torre eskola jantokiaren sortzailea; Juanita Mir Garcia erregimenaren aurkako ideiak zabaltzea leporatuta fusilatu zuten kazetaria; eta Bizenta Mogel Elgezabal, lehenengo euskal emakume idazletzat jotzen dena.

Ekarpenak datorren asteazkenera arte egin ditzakete herritarrek zein alderdi politikoek, eta horien guztien artean aukeratuko du udalak.

Zazpi kale Santurtzin

Antzeko prozesuan murgilduta dago Santurtzi ere, baina aurreratuago dabil. Dagoeneko jaso ditu aldatuko dituen zazpi kale izenak ordezkatzeko herritarrek egin dituzten ekarpenak: 193 proposamen. Jose Maria Larrea, Mendizabal kapitaina, Calles maisua, Idelfonso Arrola, Victor Saez, Leonor Amezaga eta Daniel Pereda dira aldatuko dituen kale izenak.

Ordezkatzeko proposamenak, asko bezain askotarikoak dira: Andolin Eguskitza, Normi Mentxaka, Askatasunaren etorbidea, Indalezio Prieto, Sardinera etorbidea, Athletic, Dolores Ibarruri, Serantes, Bizkaia, Euskal Herria, Zazpiak Bat, Maiatzaren Lehena, Martxoaren 8a, Mario Onaindia, Eskorbuto, Nelson Mandela, Periko Solabarria, Ghandi, edo Sabino Arana, esaterako. Baita bitxiagoak ere: zortzi urteko haur batek Yedai izena proposatu du bere kalerako, Star Wars pelikulari erreferentzia eginaz.

Galdakaon, plakak

Galdakaoko Udala, berriz, uztarria eta geziak dituzten plakak kentzekotan da. Aperribaiko atari batzuetan sinbologia frankistako plaka horiek daudela azaldu du, eta gehiago ere egon litezkeela. Herritarrei horien berri emateko eskatu die. Eta auzo elkarteei, kentzeko. Haiek kendu ezean, udalak berak kenduko ditu.

Ander Gartzia Badiola
Urak ez dira baretu Alonsotegin. "Harro gaude, herriaren borondatea udalera eraman genuelako. Baina, aldi berean, ezintasuna eta haserrea sentitzen dugu, EAJk emandako erantzunagatik". Alonsotegi Orain plataformako kide Oscar Carb...