BIZKAIKO HITZA

Herriko Greba Batzordean emandako hasunarketaren ostean sortu zuten Leioako zenbait bizilagunek Leioan Bagabiz plataforma. "Mugimendu feministako kideak, gazte mugimendukoak, sindikalistak... Hainbat gizarte eragilek osatzen dute herri bilgunea, arlo ...

"Nire helburua munduko txapelduna izatea da". Azken urteetan Eunate Agirre (Bilbo, 1982) surflariari egin dizkioten elkarrizketa guztietan, hori izan da ohiko titulua. Hori izan baita sopeloztarraren helmuga, ilusioa, ametsa. Bada, bi urtean jarraian ...

Villaverde Turtziozen 21 biztanle besterik ez da bizi kilometro koadroko. Haranaren beheko eremuan bizi da populazio hori, solairu angeluzuzeneko baserrien artean. Dorretxe batzuk ere badira, harriz egindako armarriak dituztela.

Oso haran lauak eratzen du Villaverde Turtzioz, Aguera ibaiak zeharkatuta. Herrian bertan, Tejea mendietan sortu eta Guriezon (Kantabria, Espainia), Oriñongo hondartzan itsasoratu arte 20 kilometroko ibilbidea egiten du ibai horrek. Ibar oso emankorra dauka, lautada eta lur onekin. Baina oso berezia da bertako bizilagunek duten egoera.

Gaur egungo egoera berezi horretara iritsi arte, historia luzea izan du Villaverde Turtziozek. Eta oinordetza kontuek eragin zuten Bizkaiko herri hori Kantabriaren eskuetara igarotzea. Hala jaso du Ricardo Santamaria eta Marta Zaldibarrek idatzitako liburuak: Villaverde de Turcios en el corazon (Villaverde Turtzioz bihotzean).

Herri horren historia Bizkaiko Jaurerriko Enkarterrira lotuta dago. XII. mendean batu zitzaion, lege zaharra indarrean zegoen garaian. XV. mendera arte Enkarterriko eskubide berberak zituen Villaverde Turtziozek eta Avellanedako batzarretan botoa ere bazegokion.

XIV eta XV. mendeetan, Avellanedatarrek Artzentales, Turtzioz eta Villaverde menderatu zituzten. Lehenengo biak berriz ere Bizkaiko Jaurerrian sartu ziren; Villaverde Turtziozen patua, ordea, beste bat izan zen. Pedro Fernandez de Velasco Haroko kondeak 500.000 marabediren truke erosi zion Diego de Avellanedari, Lope de Otxoa de Avellanedaren sasiko semeari. Salmenta horretatik aurrera hasi zen Bizkaia Villaverde Turtzioz galtzen.

Handik zenbait urtera, Pedro Fernandez de Velascok Antonio de Velasco semeari eman zion Villaverde Turtzioz. Horrek uko egin zion oinordetza horri, frantziskotar sartu baitzen, eta Pedro de Velasco anaiaren esku utzi zuen.

Operazio horren ostean, Villaverde Turtzioz behin betiko geratu zen Velasco familiaren esku. Haran hori Gaztelako Kondestablearen Jaurerriarena bilakatu zen eta Sobako eremuaren barruan geratu zen. Ondorioz, Kantabriako eremu bihurtu zen, eta Bizkaiko Jaurerriko Enkarterritik banandu.

Villaverde Turtzioz jaurerri partikular baten mende geratu izanaren ondorioz, Enkarterrikoek ez zuten bertakotzat, eta batzarretan ordura arte zuen boto eskubidea kendu zioten. Hala ere, batzarrotara joaten jarraitu zuten herriko ordezkariek, eta aurreko garaiko zenbait askatasun eta eskubide izan jarraitu zuten: jurisdikzkio berriko zubi, kai eta galtzadak mantentzeko zerga salbuespenak, besteak beste.

Jurisdikzkio aldaketa egin zutenetik, eta XVIII. mendea hasi arte, Villaverde Turtziozko bizilagunek euren eskubideak aldarrikatzeari ekin zioten, baita Enkarterriko herri izaten jarraitzeko nahiari ere.

Santamariak eta Zaldibarrek liburuan aipatzen duten adibide baten arabera, Felipe III.aren erregealdian Añanako (Araba) administratzaileek nahi zuten Villaverde Turtziozkoek gatza bertatik har zezaten. Erregearengana jo zuten zuzenean Villaverdekoek, eta hark erabaki zuen nahi zuten lekutik har zezaketela gatza. Baimen hori eman zien dokumentuan bertan jartzen zuen haran hura Bizkaiko zati zela eta foru eskubideak zituztela.

Bestalde, 1833. urtearen bukaeran Javier de Burgos Espainiako Sustapen ministroak lurraldearen antolaketari ekin zion: Administrazio zentrala, lurraldeen administrazioa eta tokikoa desberdindu zituen. Villaverde Turtzioz Santanderko probintziaren barruan sartu zuen, bertako diputatuak behin eta berriro saiatu ziren arren herria Bizkaiaren barruan sar zedin. Bizkaira bueltatzeko nahi hori, beraz, aspaldikoa dute.

Basurde kopuruak gora egin du azken urteetan Bizkaiko mendi eta basoetan. Gorakada horri aurre egiteko helburuarekin, Bizkaiko Foru Aldundiak luzatu egin du ugaztun hori ehizatzeko kanpaina. Hain zuzen, bi aste gehiago izango dituzte ehiztariek uxaldi...

2000. urtean sortu zuten Villaverde Turtziozen Tejea kultur elkartea. Jose Ignacio Agirrek gogorarazi duenez. "Ordura arte ospatzen genituen festa guztiak auzoetakoak ziren; ez zegoen haran osoa hartzen zuen ospakizunik". XIX. mendearen bukaera aldera...

Ezkor ikusten dute bizkaitarrek etorkizuna. Krisi ekonomikoa eguneroko gaia den garai honetan, 2013. urtea berdintsu edo okerrago datorrela uste dute gehienek, Bizkaiko Foru Aldundiak egin duen inkesta batek azaleratu duenez. Azterlanaren ondorio nagu...

Herri txikia izanik, bitxikeriaren bat edo beste gordetzen du haren historiak. XIX. mendeko bigarren erdi aldera, hainbat etorkinek jo zuten Bizkaira lan bila, meatzaritza eta industria puri-purian zeuden garaietan. Tartean, Pio Gonzalez zegoen, Leong...

Arratia eskualdean eta inguruan egiten diren hitzaldi, batzar, jai eta ekitaldien berri emateko, Zorroztarrie bloga sortu dute Arratiako gazteek. "Arratiako gazteon artean komunikazio falta zegoela sumatu genuen", azaldu du Irati Urien Zorroztarrieren sortzaile taldeko kideak. Hori izan zen bloga abian jartzeko arrazoi nagusia. Gazteen "pasibotasuna" ikusten zutenez, sarera saltoa eman eta eskualdeko gazteentzako komunikazio leiho bat sortzea erabaki zuten. Hartara, jendeak gehiago erabiliko lukeela eta erantzun ona izango zuela pentsatu zuten sortzaileek: "Denon artean gauzak sortzeko, gazteok inoiz baino batuago egon behar baitugu".

"Zorroztarrie, Arratieko gazteon komunikaziño lastatie" irakur daiteke blogean sartzean. Antzinako erremintak zorrozteko erabiltzen zen harria da zorroztarria, zorroztarrie Arratiako euskalkian esanda. Lastatie-k, berriz, txoko edo leiho esanahia du, lastoa uzten zen lekua, "kortaren modukoa". "Guk ez ditugu berba horiek erabiltzen", argitu du Urienek. "Zorroztarria lastategian egoten zen, eta hitz polita iruditzen zaigu. Ez da helburu handietako bat, baina blogean erabiliko ditugun hitz batzuk ahaztuta dauzkagu edo ez ditugu erabiltzen, eta hor daudela jakiteko ere balioko du, neurri batean".

Kontrainformazioa landuko dute eskualdeko gazteek Zorroztarrien. "Oraingoz, bi lagun baino ez gabiltza idazten, baina ikusten dugunean erantzun ona dagoela eta jendeak parte hartzeko gogoa duela, arazo barik utziko genioke nahi duenari blogean sortzen". Aukera hori aurrerago aztertuko dutela jakinarazi du Urienek.

Bloga hainbat ataletan dago banatuta. Zorroztarrien sartu, eta Hasiera atalak ematen du ongietorria. Bertan, gaur-gaurko gaiak argitaratzen dituzte. Egutegia-k, berriz, datozen egun eta hiletan egongo diren ekitaldien berri ematen du. Gazte Zukgua prozesu eratzaileari buruzko atala ere badago; izan ere, Arratian ere taldea daukate. Bideoentzat eta argazkientzat ere txoko bat du blogak; apurka-apurka argitaratuz eta atal hori betez joango dira.

Azkenik, Ala porai! atala dago, nahi duenak bertan idatz dezan, Arratiakoa izan zein ez izan; proposamenak, komentarioak, blogaren ingurukoak zein beste edozein gairi buruzkoak idazteko modua izango du interesa duenak. Zorroztarrieko eskumako zutabean, gazteentzako webguneen loturak daude: Arratiako gaztetxeak, Gazte Danbada eta Topatu.info, besteak beste.

Bloga jendarteratuz

Ia hilabete darama martxan blogak. Baina Zorroztarrierekin hasi baino lehen, azaroan bloga sustatzeko bideo bat grabatu zuten eskualde osoko gazteek. "Pentsatu genuen bat-batean blogarekin hasiz gero jendea ez zela behar bezala enteratuko. Hartara, Zorroztarrieren berri emateko bideoa egin genuen, eta erantzun ona izan zuen zinez", azaldu du Urienek. Gazteak kontatu du jendeari asko gustatu zitzaiola eta oraindik ere entzuten dela horren inguruko txantxaren bat. Bideoa sortu eta hilabetera jarri zuten bloga abian: "Askok galdetzen ziguten ea eginda al zegoen eta noizko egongo zen prest. Zorroztarrie ezagutzeko gogoa zuen jendeak".

Erantzun ona espero dute sortzaileek. Hala ere, Urienek onartu du ez dela erraz izango: "Horrelako gauzetan, Arratian ez dago behar besteko mugimendurik. Horregatik, indar handia egin beharko zaio, bloga aurrera atera dadin. Seguru nago oraindik batzuek ez dakitela dagoenik ere, baina jendearentzat erabilgarri eginez, Zorroztarrie hedatzea lortuko dugu".

Informazio gehiago bildu nahi izanez gero, bisitatu webgune hau:

zorroztarrie.blogspot.com

Basakatuen espeziea es da desagertu Bizkaian. Hala erakusten du Artzentalesen duela bi aste aurkitu zuten animaliak —irudian—. Katuak zauriak zituela eta, Gorlizera eraman zuten, foru aldundiak fauna basatia sendatzeko duen zentrora. Eta bertan jarraituko du erabat suspertu arte. Ostean, Artzentalesera itzuliko dute. Aurreko gorputz adarretako bat hautsia du. Orain arte, espezie gurutzatuak aurkitu dituzte; azken hori, ordea, arraza garbikoa da.