2012. urtea hasi eta Francisco Franco Espainiako diktadorea oraindik lehenengo ohorezko bizkaitar legez izendatuta zegoen. Joan den martitzenean, baina, ohore hori bertan behera utzi zuen Bizkaiko Foru Aldundiak.

Duela 62 urte semetzat hartutako lehenengo ohorezko bizkaitar izendatu zuen orduko Bizkaiko Probintzia Diputazioak. Erakundearen ohoreen zerrendan garrantzitsuena da Francori 1950. urtean eman ziotena.

Bizkaiko Batzar Nagusiek 2000. urtean eskatu zuten titulu horiek bertan behera uztea. Urte hartan, baina, ez zuten erabaki hori hartu. Atzeratuta zeuden espedienteak berrikusten ari zirela Batzar Nagusien eskaera gauzatu gabe zegoela ikusi ostean eman du aldundiak pauso hori.

Juan Mari Aburto aldundiko bozeramaileak azaldu du: "Erabaki hori hartu behar genuela pentsatu dugu, orduko izendapen hura zaharkitua eta demokraziaren kontrakoa zela iritzita". Memoria Historikoaren Legearen eskakizunei begiratuta bideratu dute ebazpena.

Besteak beste, altxamendu militarra, 1936ko gerra eta Francok gerra haren ostean ezarritako diktadura goraipatzen dituzten ikur oro kendu beharrekoak direla dio legeak. Hala ere, gaur egun, oraindik, Bizkaiko kaleetan garai haiek goraipatzen dituzten ikur ugari daude. Besteak beste, Abadiñoko Udalari oraintsu eskatu diote herrian dauden 35 plaka frankista ken ditzan. Hain zuzen, 1950. eta 1970. urteen artean egindako eraikinetan Etxebizitzaren Institutu Nazionalak jarritako plakak dira aipatutakoak. Abadiñoko Bildu koalizioak egin du plakok kentzeko eskaera.

Unibertsoaren misterioek gero eta jakin-min handiagoa sortzen dute astronomia gustuko duten herritarrengan. Bizkaian bertan lau astronomia elkarte daude. Azkena, oraintsu sortu berria, Betelgeuse da, eta Enkarterrin jaio da. Zallan 2009an antolaturiko Astronomiaren Nazioarteko Egunean eman zituzten elkartea sortzeko lehenengo pausoak, Aitor Acasuso elkarte horretako kideak gogora ekarri duenez. Bertan antolatu zituen jardueretan, topo egin zuen gai hori interesatzen zitzaien lagun gehiagorekin. 2010ean eurekin harremanetan jarri, eta elkartea osatzea adostu zuten. Beraz, Sopuertako Eduardo Andresek, Zallako Miguel Regollosek, Sodupeko Lidia Abalok eta Alonsotegiko Jabi Etxebarriak osatzen dute Betelgeuse —Orion konstelazioko izar baten izena da—, Acasusorekin batera.

Supernoba bat —lehertu den izar bat beste galaxia batean ikusgai bihurtzen denean— aurkitzea izango litzateke elkarteko kideek gehien desiratzen dutena, Acasusek azaldu duenez. "Adrenalina gorakada handia eragingo liguke horrek", adierazi du. "Horretarako, baina, zorte handia behar duzu, eta denbora asko eman behar duzu gauero galaxiei begira egoteko. Gure inguruan, gainera, eguraldia ez dugu izaten lagun".

Argi daukate: "Zaila da gertakizun astronomiko berrien bila gauero zerua aztertzen duten teleskopio profesionalen aurka borrokatzea". Acasusoren ustez, hala ere, bada zereginik: "Profesionalak ez garen astronomook ikerketarako material asko eman dezakegu; betiere, ikerketak zorroztasunez eta denbora asko hartuta egiten baditugu".

Argi poluzioa oztopo

Eta hori falta dute eurek: denbora. Izan ere, ez dira astronomo profesionalak. Elkartean kide gutxi izanik, gainera, helburuak mugatuak direla azaldu du Betelgeuseko kideak. Eguraldia lagun denean elkartzen dira bost lagunak Eguzkia, Ilargia, Saturno eta Jupiter planetak eta zeru sakoneko elementuak ikusteko; besteak beste, galaxiak, nebulosak eta izar kumuluak. Horretarako, baina, ordubeteko bidaia egin behar izaten dute. "Herri eta hirietako argien poluzioak saihesteko; izan ere, izarrez betetako zeru ikusgarriaz gozatzeko eskubidea kentzen ari zaizkigu".

Gainera, iragarri dute aurrerago jendeari behaketak egiteko aukera zabaltzeko asmoa dutela, "aukera izan dezaten Ilargiaren kraterrak eta mendiak, Jupiterren satelite nagusiak planetaren inguruan dantzan eta Saturnoren eraztun ikusgarriak ikusteko". Unibertso osoa "ikusgarria" dela deritzo Acasusok, eta, orain arte behatu duten gauzarik ikusgarrienari buruz galdetuta, Teilhard de Chardin Frantziako erlijioso, paleontologo eta filosofoaren berbak bere eginda, esaldi batean bildu du zer sentitzen duen: "Kosmikoaren eskalan fantastikoak soilik dauka benetakoa izateko aukera".

Gogora ekarri du harrigarria izan daitekeela edozein zalek izan dezakeen teleskopioaren bitartez Ilargiari berari behatzea ere. Hala ere, badu bere hautua: "Agian Saturnoren eraztunak aukeratuko nituzke irudi ikusgarrienen artean", azaldu du. "Hala ere, kolore desberdinetako izar bikoitzei behatzea ere izugarri polita da. Esaterako, Albireo izarrari edo Orionen nebulosari. Azken horretan izar berriak jaiotzen ari dira".

2026ko eklipsea, egutegian

2026rako espero den eguzki eklipse osoa izango da, hala ere, Acasusoren ustez, gertaera astronomikorik ikusgarriena. Unibertsoaren misterioei dagokienez, harrigarriena da pentsatzea unibertsoan gizakiak ikus dezakeen materia osotasunaren %5 baino ez dela, gainerakoa materia iluna dela. Betelgeuseko kideek elkartea handitu nahiko lukete, bertako zein inguruetako zaleekin. Elkartean sartu edo informazioa nahi duenak, www.aaebetelgeuse.es.tl helbidea kontsulta dezake, edo Facebookeko eremua.

Artzentalesko herritarrek dagoeneko ez dute Zallako gune zurira joan behar aparatu elektriko eta elektroniko txikiak birziklatzera eramateko. Izan ere, Enkarterrialde Landa Garapenerako elkarteak herrian bertan jarri du gune zuri bat. Hil guztietako a...

GUFE Gizarte Urgazpenerako Foru Erakundearen murrizketak salatu dituzte sindikatuek. GUFEk, hain zuzen, babesa eta zerbitzua ematen die Bizkaian beharrizan gehien dutenei, eta, besteak beste, hirugarren adinekoen egoitzetan, tutoretza duten umeen etxebizitzetan eta minusbaliotasuna duten pertsonen egoitzetan lan egiten du. ELA, LAB, UGT eta CCOO sindikatuen arabera, GUFEk nabarmen murriztu ditu alor horietan langileen ordezkapenak. Hain zuzen, gogora ekarri dute egindako lehenengo murrizketa %25ekoa izan zela. 2012rako Bizkaiko Foru Aldundiaren aurrekontua aintzat hartuz gero, kopuru hori %34ra arte areagotuko dela salatu dute.

Hori dela eta, langile bat gaixotuz gero edo oporrak hartuz gero sortzen diren gabeziak neurri handi batean ez direla betetzen salatu dute sindikatuek. "Horren ondorioz, behargin faltagatik, zerbitzu publikoa bete gabe geratzen da", esan dute.

"Oso deigarria da", salaketa egin duten lau sindikatuen arabera, "eguneroko langile kopurua GUFEk berak gutxiengoak ezarri behar dituenean —grebetan, esaterako— jartzen dituenak baino txikiagoa dela". Horren aurrean, falta diren beharginak ordezkatzeko langilerik ez dutela kontratatzen adierazi dute.

Kaltetua, erabiltzailea

Langile falta horren ondorio nagusiak erabiltzaileek eurek pairatzen dituztela ekarri dute gogora. Hain zuzen, murrizketa horiek sortzen dituzten egoera batzuk plazaratu dituzte, besteak beste, adineko pertsonak ezin dutxatu izatea, umeei eskola orduetatik kanpoko jarduerarik bermatu ezin izatea, urritasunen bat duten umeei irteerak eta txangoak egiteko aukerarik eman ezin izatea eta instalazioak behar bezala garbitu ezin izatea.

Gogora ekarri dute ordezkapenak behar bezala ez egiteak "lan karga" dakarkiela lankideei. Horrez gain, salatu dute aldundiko agintariek euren pribilegioak ez dituztela kentzen eta murrizketek, gainera, enplegua galarazten dutela.

Begiratu batean Lemoizko iragana eta etorkizuna ikusteko aukera du Unai Andraka alkateak Lemoizko udaletxeko balkoitik. Alde batean, X. mendeko eliza ikusten du alkateak, iraganeko gertakizunen lekuko isila. Bestean, berriz, 3 eta 12 urte bitarteko ik...

Sexu eta ugalketa eskubideak, eskubiderik gizatiarrenak erakusketa jarri du Medicus Mundi Gipuzkoa elkarteak Peruko Manuela Ramos mugimenduaren laguntzarekin Portugaleteko Gazte Gelan. Martitzenera arte egongo da zabalik. Monica Miguez (Donostia, 1970...

Bizitasun handiko herria ikusten du Iker Belaustegi Munitibarko alkateak udaletxeko balkoitik begiratzen duen bakoitzean. Hiru eskualde lotzen ditu Munitibarrek, eta horrek zalantzarik gabe herria ezagun egiten lagundu eta, aldi berean, bizitasun hand...

Nekazaritza ustiategietako hondakinak jaso beharraren kontzientzia zabaldu behar dela deritzo Urkiola garapen elkarteak. Izan ere, jakinarazi duenez, Durangaldeko, Lea-Artibaiko eta Mungialdeko eskualdeetan —inguru horietako nekazaritzaren ardura daukate landa garapen elkarteek— "nekazarien parte hartzea gora doan arren, parte hartzen ez duten ustiategiak gehiengoa dira oraindik".

Eskualde horien artean, Lea-Artibaik darama denbora gehien hondakinak jasotzen. Hain zuzen, 2009an ekin zioten zabor horiek jasotzeari. Horren ondorioz, han jasotzen dute plastiko kopururik handiena.

Lea-Artibai Landa Garapen elkarteak egiten du eskualde horretan nekazaritza ustiategien eta hondakinak kudeatzeko ardura dutenen arteko bitartekari lana. Landareen eta animalien osasunerako erabiltzen diren produktuen ontzi hutsak, berotegietako plastikoak, silo bolak eta siloa jasotzen dituzte. Agortutako artzain pilak biltzeko kontainer berezi bat ere jarri dute. Iaz, guztira, landareen eta animalien osasuna zaintzeko erabiltzen diren produktuen 700 ontzi huts baino gehiago jaso zituzten. Berotegietako plastikoari, siloei eta silo bolei dagokienez, berriz, 70 tona inguru bildu zituzten.

Hondakinen bilketa horretan era eta tamaina guztietako nekazaritza ustiapenek parte hartzen dute, Urkiola Landa Garapen elkarteak jakinarazi duenez. Ontzi hutsen bilketa Markinako Miba kooperatiban egiten dute, hiru hilerik behin. Berotegietako silo bola eta siloei dagokienez, urtean birritan jasotzen dituzte, aurretik ezarritako lekuetan.

Durangaldean, bestalde, 2010ean ekin zioten hondakin mota horiek birziklatzeko bilketa lanei. Eskualde horretan ere, Lea-Artibain jasotzen dituzten produktu berak biltzen dituzte. Han ere, artzain pilak uzteko kontainer berezi bat jarri dute.

2011n, 700 ontzi huts baino gehiago jaso zituzten. Berotegietako plastikoari, siloei eta silo bolei dagokienez, berriz, 25 tona inguru bildu zituzten. Han, txakolin ustiategiek parte hartzen dute, batez ere, hondakinen bilketan.

Ontzi hutsak Abadiñoko Diba kooperatiban jasotzen dituzte, hiru hilean behin. Plastikoak, berriz, urtean birritan jasotzen dituzte, aurretik ezarritako tokietan.

Mungialdea, hasi berritan

Mungialdea da nekazaritzako hondakinak jasotzeko proiektuan sartu den azken eskualdea. Iaz ekin zioten lan horri, Jataondo landa garapen elkartearen eskutik.

Beste bi eskualdeetan biltzen dituzten produktu berak jasotzen dituzte han ere. Berotegietako plastikoari, siloei eta silo bolei dagokienez, 25 tona inguru jaso zituztela jakinarazi du landa garapen elkarteak. Plastiko mota horren bilketari hasiera-hasieratik "gogor" ekin diotela deritzo elkarteak.

Ontzi hutsak Mungia eta Lezamako nekazaritza kooperatibetan jasotzen dituzte, hiru hilean behin; plastikoak, urtean birritan, aurretik ezarritako lekuetan.

Urkiola Landa Garapen elkartearen esanetan, aipatzekoa da proiektuan parte hartzeari ekiten dioten nekazariek eutsi egiten diotela lan horri.

Arratia, Busturialdea, Uribe Butroe, Lea-Artibai eta Durangaldean Bilduk dituen hautetsiek azken urteen mugikortasunean erabili dituen irizpideak aldatzeko eskatu diote Bizkaiko Foru Aldundiari. "Egoera sozioekonomikoa latza da, eta gure eskualdeetan mugikortasunean zein errepideetako segurtasunean hutsune handiak daude. Orain urte batzuk erabaki ziren hainbat inbertsioren gainean planteamendu berriak egitea nahi genuke", ohartarazi diote.

Duela urtebete onartu zen Bizkaiko Errepideen Plan Sektoriala. Koalizioak gogorarazi du orduan baino egoera ekonomiko "okerragoa" daukagula. Hala, aurreikusitako guztia betetzeko gaitasunaren inguruan "zalantza" agertzeaz gain, "ezinbestekotzat jo izan dituzten bestelako azpiegiturek" —Bilbo hegoaldeko saihesbidea eta Artxandako tunelak— "porrot" egin dutela salatu dute.

Errepide ardatzei dagokienez, hautetsioi iruditzen zaie aukeraketa "irizpide politikoak" aintzat hartuta egin dela. Diotenez, udan eraikitzen hasiko diren errepideek ez dituzte inguru horietako arazoak konponduko. Gerediaga-Elorrio errepideak "ingurumen eragin izugarria" izango du, Bilduren iritziz, eta, ez dute argi "N-636 errepidearen zirkulazio bolumena jaitsiko denik". Autzaganeko errepidearen kasuan, tunela egitea gaitzetsi dute, eta errepidea trenbidearen paretik egiteko eskatu. Bermeoko saihesbideak, azkenik, ez du herriak duen zirkulazio arazoa konponduko, Bilduren ustetan.

Gainera, kanpoan utzi diren inguruek segurtasun eta zirkulazio arazoekin jarraituko dutela nabarmendu dute. "Herriguneak zeharkatzen dituzten errepide arriskutsuak edo zirkulazio astun asko hartzen dituzten berrikusi eta konpondu behar dira". Hautetsiok euren eskualdeek duten garraio publiko hobearen beharraz ohartarazi dute; batez ere, tren zerbitzu hobearen premia azpimarratu dute.

Koalizioaren iritziz, foru aldundiak "herrien lekuan jartzen" jakin behar du. "Guztion artean garatu eta adostu behar dugu Bizkaiko mugikortasun politika".

Itziar Garamendi Bizkaiko Diputazioko Herri Lan eta Garraio diputatuak aurreikusitako errepide ardatzetako batzuk zergatik atzeratu dituzten azaldu du Bizkaiko Batzar Nagusietan, Herri Lan eta Garraio Batzordean egindako agerraldian. "Krisi ekonomikoak etenik ez duelako eta aurrerantzean zer gertatuko den ez dakigulako, hartu behar izan dugu halako erabakia", jakinarazi die batzarkideei. Hiru proiekturekin uda honetan bertan hastea eta beste hirurak gerorako hustea, ez dela auzazko erabakia izan ohartarazi du ahaldunak: "Irizpide teknikoak erabili ditugu lehentasunak ezartzeko orduan".

Garamendiren esanetan, hainbat kontu hartu dituzte kontuan. Lehenik, errepide horrek zerbitzu emango dion herritar kopuruari erreparatu diote. Bigarrenik, eskualdeak duen jarduera ekonomikoa zenbatekoa izan da irizpidea. Inguru horretako errepideen pertsona zein zama zirkulazioa ere aintzakotzat hartu dute. Hala, horiei denei erreparatuta, diputazioak ondorioztatu du "premia gehienekoak" direla Gerediaga (Abadiño) eta Elorrio arteko errepidea, Zornotza eta Muxika Autzaganeko tunelaren bidez lotuko dituena eta Bermeoko saihesbidea.

Oposizioa ez dago ados. PSE-EEk, kasurako, irizpide politikoa erabili dutela egotzi dio Garamendiri. Hala, Ermuko saihesbidearen lanak atzeratzeko "arrazoi bakarra herriko alkatea alderdi sozialistakoa" izatea dela leporatu dio Paulino Colmenero bozeramaile sozialistak. Diputatuak barik, talde jeltzaleko bozeramaile Nerea Ahedok erantzun dio salaketa horri: "Halako irizpidea jarraitu izan balitz, beste errepide ardatz batzuk ere ez lirateke egingo. Nork du, ba, agintea Gernika-Lumon edo Bermeon?". Ahedoren esanetan, Colmenero "Ermuko saihesbideaz baino ez da kezkatzen, herriko alkatetza dutelako". Haren irudiko, Bizkaiko gainontzeko errepideei sozialistek "ez diete kasurik egiten".

PPren bozeramaile Jesus Isasik gogor kritikatu du, beste behin, erabakia. Haren esanetan, errepide ardatzek ekonomia sustatuko dute. "Eraikiko ez badira, ez dugu ekonomia berriz piztuko, eta lehengo krisi egoera berberean jarraituko dugu", agertu du kexua. Gainera, aurreikusita zegoena ez betetzea, "seriotasun falta larria" dela iruditzen zaio Isasiri: "Herrialdeko Errepide Plan Orokorra alderdi politiko guztien [aurreko legegintzaldiaren bukaeran] adostasunarekin onartu zen, denak batera egiteko konpromisoa hartu zuelako aldundiak". Gainera, aurtengo aurrekontuen eztabaidan plana bere horretan gordeko zela esan zietela leporatu dio Garamendiri; "hain zuzen ere, errepideen erdia ez dela egingo jakinarazi baino hiru aste lehenago baino ez". Diputatuak ukatu egin du akordioa hautsi dela: "Erritmoak aldatu ditugu, besterik ez".

Isasik, gainera, inprobisatzen ibiltzea leporatu dio. Horren adibide jarri du Getxo eta Leioa arteko korridorea: "Ez zegoen planean jasota, ez du aurrekonturik ezarrita, eta bi urte eta erdiz maketa hutsa izango da".

Bilduko bozeramaile Joseba Gezuragak diputatuari ohartarazi dio finantzaketa arazoak plan osoa berriz egituratzeko aprobetxatu behar izan dela. "Batzar Nagusietara ekarri behar zenuten auzia, denon artean plan berri bat osatzeko, eta ez foru aldundiaren nahien arabera moldatu".