Mario Izeta gotzainak eta Eneko Arruebarrena Leioako alkateak (EAJ) Basaez auzoan eraikiko den San Bartolome elizako lehen harria jarri zuten gaur zortzi. Laster, babes ofizialeko 200 etxebizitza eraikiko dituzte inguruan, eta, alkatearen esanetan, el...

• Deiadar Mendien Egunean parte hartu zutenak. Joan den igandean, Deiadar Mendien Eguna antolatu zuten Batzar Nagusiek Sollube 707 mendi taldearekin batera. 1.000 lagun inguruk bat egin zuten Solluben.

Aurkezpen astea izan zen maiatzeko lehena Getxon. EAJren Gobernu Taldearen 2012-2015 Legegintzaldi Planaren inguruan aritu ginen gure azken ohar publikoan. Oraingo honetan, joan den ostegunean Areetako Andres Isasi Musika Eskolan aurkeztutako Euskara Biziberritzeko III. Planaren aurkezpenaz arituko gara. Bai, Planaren aurkezpenaz arituko gara, ez dugu planean sakonduko. Alde batetik, ezin dugulako, 2011n II. Plana agortu bazen ere, ez dutelako III.a aurkeztu; bestetik, Getxoko Udalak antolatu zuen aurkezpenaren inguruan hausnartzea beharrezkoa ikusten dugulako.

Musika Eskolako areto nagusia, diseinu txukunez egindako liburuxka eta material piloa, pantaila erraldoia urrutiko agintez kontrolatuta, aurkezlea… Edozein ekitaldi garrantzitsuk behar duen guztia bazegoen Areetan. Egunak merezi zuen; alkateak argi utzi bezala, euskarak ere plan estrategikoa premiazkoa du Getxon.

Baina arrastiko izarra izan behar zuen gure hizkuntza zaharra izar mediatikoago baten argiagatik itsutua izan zen: Juan Jose Ibarretxe Markoartu jauna. Euskarak Getxon duen etorkizunaren inguruan sakontzera joan ginenok zalantzaz beterik bueltatu ginen etxera: "Zein izan da aurreko planaren asebetetze maila?", "D ereduaren aldeko lanketarik egingo da plan berrian?", "kirol arloan zein neurri hartuko da euskalduntzea bermatzeko?". Horren ordez, gehiegi sakondu gabe alkateak aurkeztutako datu estatistiko batzuekin eta Ibarretxeren speech-arekin aurkitu ginen.

Ez diogu meriturik kendu nahi euskara haren bizitzaren parte egitea lortu zuen lehendakari ohi bati —nahiz eta, izan zituen baliabideak kontuan hartutik, ez dugun uste adibide esanguratsua denik—; Ibarretxek hizketaldia euskara zuzenean egin zuen, atzerriko zein Euskal Herriko jakintsuen aipu interesgarriak eginez eta esaera zahar ederrekin mezuak borobilduz. Hori ez dugu ukatuko. Bertaratu ziren askorentzat nahikoa izan zen etxerako bidea ahoan irribarrea zutela egiteko; horretara, Ibarretxe ikusi, entzun eta musukatzera hurbildu baitziren asko eta asko.

Baina horrek ez dauka zerikusirik Getxo euskaldun batean bizi ahal izateko, erakundeetatik zein herritik, elkarlanean, diseinatu beharreko plan estrategikoarekin eta aurrera eraman beharreko borrokarekin. Guraso elkarteetan, bertso eskolan, berbalagun taldean, euskaltegian, aldizkarian zein beste hainbat gunetan, herria euskaratik eta euskaraz eraiki ahal izateko lan handia daukagu egiteko oraindik; argi ikus daiteke hori Euskara Zerbitzuak egin duen datu bilketan.

Neurri ausartak behar ditugu; motibazioa guztiaren oinarrian dago, baina horretarako ezinbestekoa dugu ezagutza. EAJk 30 urtez aurrera eramandako euskara politikaren bidez, %29 bakarrik dugu gaur egun euskaldun Getxon. A eta B ereduen gotorleku erreferentea izaten jarraitzen dugu. Etorkinen %0,4 besterik ez dago eredu euskaldunetan derrigorrezko bigarren hezkuntzan. Udalak, barnera zein kanpora begira, oraindik ez ditu hizkuntza eskubideak errespetatzen. Oso gutxi dira euskaraz erosteko aukera ematen diguten herriko dendak. Egitekoen zerrenda luzea da, luzeegia.

Horregatik, utz diezaiogun "izar famatuak" ekartzeari eta hel diezaiogun gaiari behar bezala. Bildutik aurkezpenean botatako mezu batekin gelditu ginen: Plana modu parte-hartzailean egingo da. Ezinbestean izan beharko du horrela; herritarrek eta batez ere, euskaltzaleek, eraikiko baitute Getxo euskaratik eta euskaraz. Erakundeetatik lanean gaudenok, baliabideak haien zerbitzura jarri eta erraldoien aurrerapausoak emateko beharrezkoa den borondate politikoa erakutsi behar dugu. Eta eredu izan, zerbitzua euskaraz emanez eta udalekin elkarlanean diharduten eragile zein enpresei euskararen erabilera exijituz.

Andereak elkarteak Durangon hilda agertu den emakume gaztearen heriotza iluna azken ondorioetaraino ikertzea eskatzen du. Indarkeria matxistaren aurkako Andereak elkarteak bat egiten du [...] Durangon inguruabar arraroan hil zen emakume gaztearen la...

Galdera marka jarri diot izenburuari eta gero kendu. Dagoen moduan irakurrita, sasoi aldakorrekin oso ondo doan esaldi baikor, ekologista, aldarrikatzaile eta eraldatzailea iruditu dakioke askori. Aitzitik eta, hala izanda ere, esaldiak sorraraz lezakeen interes gramorik ere kendu barik, apur bat gehiago arakatu nahi nuke lerro hauen bidez, eta ez aholku kutsua daukan hitz-bikotearen zentzu zabala zalantzan jarri nahi dudalako, ezta hurrik eman ere, mota bateko gauza gutxiagorekin bizitzeak beste mota bateko gehiagorekin bizitzea ekar lezakeelako baino. Edo horretantxe sakondu nahi nukeelako, behinik behin.

Norberarengandik hasita, zer gutxiagorekin bizi? Dotoreak izan arren min ematen diguten zapata, auto eta etxeak, beherapenetan zeudelako erosi eta gehiago inoiz erabili ez ditugun praka, soineko, jaka eta ikonoak, inorengandik espero ditugun bizi-arau, betirako aholku eta erabaki-ahalmenak, inora ez doazen alferrikako tristura, ideia zurrunbilotsu eta suntsitzaileak… Zer irabazteko? Izan gorputzean, izan ariman, etxean, kalean zein ordukako lanean, ostera ere, aske sentitzen hasteko gune garden, zabal eta pisu bakoak.

Umeei aipatzen diedanean "denbora, inork ikusi ez arren, dena aldatzen duen gauza magikoa" dela, erlojua erakusten didate berehala, esentzia harrapaezin horri nolabaiteko forma atzemangarriren bat eman nahian, eta orduan jabetzen naiz, askok eta askok, bost edo sei urterekin, dagoeneko barneraturik dutela aurki gizarteratzeko lehen urrats gisa irakatsiko zaien denbora = erlojua operazio matematiko zientifikoa, zeinarekin, denborak urrea balio duela irakasteaz batera, urre horrekin zer egin nahi duten galdetzeko astirik ez diegun ematen, akaso galdera horrek sorraraz ditzakeen sabel barneko kili-kiliak ekiditeko, edo, akaso, hausnarketa kudeatzeko denbora ez dakigulako zelan hartzen den. Beraz, bigarren galdera: zer gutxiagorekin bizi bakoitzaren denbora-aleak urre-pipita bilakatzeko? Zer da bene-benetan egin nahi duzuna zeure denborarekin, jakinik, epe motz, ertain nahiz luzerako plan guztiak alda daitezkeela goitik behera eta, hala ere, jakinean egonda, zeure asmoen ehuneko handiak, hain justu, zeure hitz eta ekimenetan izan dezakeela jarria indarra eta, ondorioz, baita ere, egia bihurtzeko aukera?

Azkenik, bada, galdetuko du norbaitek: bale, eta, planteamendu sasi-filosofiko horren arabera, zer egin, jada, etxea hutsik eta denbora nire alde dela? Aditz mordo bat datorkit, arrapaladan: haizea besarkatu, itsasoa grabatu, eguzkia eskaneatu, ipuin bat asmatu zure magaleko txikiari, musu bat eman etxeko zaharrenari, segundoen iraupena bikoiztu arnasen biko konpasean.

Bai, gutxiagorekin bizitzeko aktek zerrenda bikoitza eskatzen didate, eta orri zuri luze-luzea.

Eten-puntuak jarriko dizkiot izenburuari. Hobe.

• Muskizko Udalaren iazko irabaziak milioi eurotan. Muskizko Udalak kutxan gastatu gabeko 3,5 milioi euro zituela bukatu zuen 2011. 50 obra finantzatzeko erabiliko dituztela iragarri du Borja Liaño alkateak.

• Aldundiak Azkue Fundazioari emango dion laguntza. Bizkaiko Foru Aldundikoak Azkue Fundazioari 750.000 euroko laguntza ematea erabaki du. Euskararen Etxea kudeatzeko da diru hori.

Bizitzan lantzean behin gertatzen diren kasualitate horietako bat dela medio, hemen gaude bi etxebarritar 2012ko udaberrian Bizkaiko Hitza-ko barikuko zutabean txandaka idazten. Biok gara jipien hamarkadan jaiotakoak, umetan biok ikasi genuen Markina-Xemeingo Vera Cruz mojen kolegioan (gaztelaniaz, jakina) eta gaztetan biok finkatu ginen gure jaioterritik kanpo, bata Gipuzkoan, bestea Bizkaian. Hortik aurrera, gure ibilbideak alderatuz ezin da aurkitu kointzidentzia handirik kolaborazio hauetan erabiltzen dugun euskara salbu: itxura batean biok daukagu argi plaza honetan batuan idaztea dela egokiena.

Ni neu idazterako orduan planifikatu barik heldu naiz erregistro bakoitza noiz erabili behar dudan hautatzera. Publiko zabalarentzat edo hiri giroan bada, euskara batuan; eskualdeko jendeagaz, bizkaieraz eta, azkenik, lagun minekin, bi eratara: hirikoekin batua librean eta herrikoekin eztok eta baidoka. Halandabe, beti sortzen dira zalantzak. Egunkaria-k berak, Bizkaia gehigarria abian jarri zuenean lehentasuna eman zion euskalkiari, nahiz eta jakin irakurle eta harpidedun multzo handia zeukala Euskal Herriko metropoli bakarrean, hau da, funtsean euskalkirik ez duen inguruan. Egia esan, Aldundiarekin lortutako hitzarmenak ere izan zuen zerikusia erabaki hartan. Urteak geroago, aldiz, Bizkaiko Hitza-k batuaren aldeko apustua egin du eta bide beretik jo du Hamaika Telebistak.

Baten bat guzti honek zer garrantzia duen egongo da pentsatzen. Bada, esango nuke ez dela kontu hutsala, bereziki ahozko komunikazioaz ari garela. Asko dira oraindik euskara estandarra, artifizialegia dela iritzita, irentsi ezinik dabiltzanak; era berean, beste askorentzat gehiegizkoak dira bizkaierako aldaeren kontrakzioak eta elipsien dantzak. Batzuek zein besteek atzeraka egingo dute euskara entzun orduko, ez baitira gustura sentituko eta ikasketa negatiboen multzoan kokatuko dute bizipen hori. Hortik datorren hurrengo pausoa badakigu zein den: gaztelaniaren erabilera.

Beraz, funtsezkoa da erregistro egokia erabiltzea une bakoitzean. Batzuetan gaitza da aukeratzea: Euskadi Irratian lau kontutxo esatea egokituz gero, zergatik ez egin ahalik eta bizkaiera garbienean? Beste alde batetik, ez da ariketa polita batua ahalik eta gehien blaitzea norberaren euskararekin? Baiezkoan nago. Biak dira hautu zuzenak eta asko gara batetik bestera saltoka ibiltzen garenok. Ez da harritzekoa, biek baitaukate alde onik. Bizkaierak adierazkortasuna eta musika ditu bere alde; batuak, berriz, zehaztasuna, bereziki aditzekin. Izan ere, zoritxarrez ahozkoan erdi galduta daude bizkaerako hainbat aditz-forma funtsezko, adibidez gure inguruko ziñuazen (zenbat bider entzun eta esan dugu ikusi zaitxuten, batuerako ikusi zintudan-en pareko legez!).

Gaurkoz hemen utziko dut kontua, lehen egunean urrutiegi joatea ez da komeni-eta, badaezpada bere (eta ez porsiakaso sasijatorra).

• Mario Izetaren soldata. Mario Izeta Bilboko gotzainak 1.200 euro irabazten du. Apaizek 850 euro jasotzen dituzte hilean. Bizkaiko Elizbarrutiak 33 milioiko aurrekontua du urtean.

Merkataritza alorreko beharginek eta sindikatuek elkarretaratze bat egin dute Bilboko Kale Nagusian, jaiegunetan dendak itxita egon daitezen eskatzeko. ELA, LAB eta UGT sindikatuek deituta —CCOOk ez zuen bat egin deialdiarekin—, aldarrikapenari lotutako egun osoko jaia egin nahi izan zuten. Hala ere, Bilboko Udalak baimena ukatu zien, eta elkarretaratzea baino ez zuten egin domekan. Bilbao Dendak elkarteak esan du nahikoa dela hiru jaiegunez irekitzea.