Nerea Bedialauneta Alkorta
Errotak (Baga Biga) estudioko bigarren lana aurkeztu zuten atzo Bilboko Bira elkartean Hara! talde ondarroarreko musikariek. Jon Iparragirre Burgoa Jon Kirru (Ondarroa, 1979) Hara! taldeko ahotsa eta gitarra jotzaile denak azken lanari buruzko nondik norakoen berri eman dio HITZAri.
Natalia Salazar Orbe
Inurri Gorria liburu denda inauguratu berri du Maribel Egizabal Suarez antropologoak (Portugalete, 1965), Gernika-Lumon. Liburu denda asoziatiboa da. Gizarte mugimenduen sarea ehuntzeko eta balioak eta pentsamendu kritikoa sustatzeko helburuak ditu.
Aitziber Laskibar Lizarribar
Badira ia 27 urte Arratian bizi dela. Euskaraz hazi diren bi seme-alaba ditu, eta, berak ere euskara ikasteko unea zela pentsatuta, klaseak hartzen hasi zen Igorren, Helduen Hezkuntzarako Programaren barruan.
Peru Azpillaga
Bilbo Hegoaldeko Tren Saihesbidearen proiektua aurkeztu eta berehala, Barakaldoko Gorostiza eta Errekatxoko auzokideak antolatzen hasi ziren euren hiriak dituen azken gune berdeak defendatzeko, eta Barakaldo Naturala plataforma sortu zuten. Auzokide horietako bat da Begoña Rodriguez (Santander, Espainia, 1967). Urteetako lanaren ondorioz eta zenbait azterketa tekniko egin ostean, bi alternatiba aurkeztu dituzte plataformakoek. Azaldu dutenez, euren proposamenek plan ofizialak baino onura gehiago dakartza; bai ekologikoak, bai ekonomikoak, baita sozialak ere. Hala, proiektua gelditzeko eta herri galdeketa bat egiteko eskatu dute.
Zer da, zehazki, Bilbo Hegoaldeko Tren Saihesbidea?
Bilboko Portutik Basaurira doazen merkantziei irtenbidea emateko proiektua da. Bi helburu ditu: merkantzia trenak herrietatik ateratzea eta C1 eta C2 lineak soilik bidaiarientzat izatea. Hala, portua, zuzenean, Bilborekin eta AHTaren linearekin lotuko lituzke. Proiektuak trenbide berri bat eraikitzea aurreikusten du, aspaldi eraikitako eta erabilerarik gabe dagoen Serantesko tunela Bilboko Olabeaga auzoarekin lotuz. 454 milioi euroko aurrekontua dute horretarako.
Zer kalte eragingo lituzke?
Trenbide berriak Ortuella, Trapaga eta Barakaldoko hirigunea inguratuko lituzke Gorostizaraino. Handik, ordea, nekazaritza gune guztiak zeharkatuko lituzke Olabeagaraino, bi zubibideren bidez: Gorostizakoa eta Kaxtresanakoa. Eskualdeko azken gune berdeak galdu ez ezik, obrek kalte larriak ere eragingo lituzkete auzoetan: lur mugimenduak eta abar.
Zeintzuk dira zuek aurkeztutako alternatibak?
Guk egungo azpiegiturak lurperatzea proposatu dugu. Alternatiba bakoitza linea bati dagokio: C1 edo C2. Hortaz, egungo lineak merkantziak garraiatzeko egokiak bihurtu ez ezik, hobetu eta modernizatu ere egingo genituzke bidaiarien garraioa eraginkorragoa izateko; bide batez, aspalditik dagoen eskari bat betez.
Zer onura dakartza zuen proposamenak?
Lehenik eta behin, merkeagoak dira. C1 linea hartuz gero, 315 milioi euroko kostua izango luke, eta C2 hartuta, berriz, 424 milioi eurokoa. Bigarren linearekin, baina, Serantesko tunela erabiliko litzateke, haiek euren proiektuaren baliagarritasuna azaltzeko argudio modura erabilitakoa. Horrez gain, lur azpitik joanda, ez litzateke egongo zarata arazorik, espazio asko berreskuratuko genituzke hiria berriro bere onera ekartzeko aukera emanez, eta auzo eta herri askok dituzten muga fisikoak ezabatuko lirateke.
Gainera, lineak modernizatuta, pertsonen garraioa hobetuko litzateke, zenbait geltoki lekuz aldatzeko aukera egongo litzateke garraio publikoa bultzatzeko, gune berdeak mantenduko genituzke, eta, azkenik, egindako inbertsioa azkarrago berreskuratuko genuke.
Zer esan nahi du horrek?
Egunero ikusten dugu zer gertatu den Bilbo hegoaldeko saihesbidearekin. Inbertsio itzela egin ostean, ez du izan aurreikusitako erabilerarik. Tren saihesbidearekin berdin gertatuko balitz eta merkantzia garraioa ez balitz espero bezain joria, gutxienez bidaiariek erabiltzeko moduko linea moderno bat izango genuke, egindako inbertsioa bai ekonomia, bai gizarte eta bai ekologia aldetik berreskuratzea ahalbidetuko lukeena. Hau da, gure aukerek onura gehiago dakartzate.
Zer erantzun eman dute udalak eta Jaurlaritzak?
Isiltasuna eta trabak. Udalarekin elkarlanean aritzeko mahai bat sortu zuten, baina ez dute elkarrizketa aurrera eramateko jarrerarik. Gainera, orain dela gutxi, eta guri ezer esan gabe, beste proposamen bat aurkeztu zuten, Gorostizako zubibidearen ordez Agirtza ibai azpitik tunel faltsu bat egingo zutela esanez. Hala ere, ez dute aurkeztu proiektu hori babesten duen txostenik.
Eta txostenik ez badago...
Proiektuak ez du inolako oinarri teknikorik ez logistikorik; beraz, ez dakigu bideragarria den ala ez. Kaxtresanako zubibidea, gainera, berdin geratuko litzateke. Halaber, Agirtza ibaiko eta Gobelako eskualdea eremu babestua da, hantxe bizi baita desagertzeko arriskuan dagoen arrain hiru-arantza. Hortaz, proiektu berriaren kalteak are larriagoak izan daitezke.
Zer egingo duzue orain?
Batetik, Elkarrekin Podemosen bidez, agerraldia eskatu dugu parlamentuan, eta EH Bilduk eta PSE-EEk euren babesa helarazi digute. Bestetik, orain arte egin bezala, jendea kontzientziatzen eta gure alternatibak zabaltzen jarraituko dugu.
Jendea ez al dago proiektuaren jakinean?
Ezjakintasunarekin estali nahi izan dituzte merkeagoak eta eraginkorragoak diren gure alternatibak. Barakaldoko kultur etxean gure proposamenaren inguruan antolatuta genuen erakusketa galarazi ziguten inolako arrazoirik eman gabe. Baina lanean jarraitzeko prest gaude, bai kalean eta bai udalarekin. Ez dugu gure proposamena inposatu nahi, baizik obrak gelditu, eztabaida sustatu eta herriari zer nahi duen galdetu.
Natalia Salazar Orbe
Teknologia berriei buruzko ikastaroak antolatu dituzte Azkue fundazioak eta Talaios kooperatibak, elkarlanean, euskaraz eta doan. Gorka Julio (Andoain, Gipuzkoa, 1982) izango da irakaslea. Lau ikastaro trinko emango ditu.
Aitziber Laskibar Lizarribar
Hizkuntz eskubideak urratu dizkiotela eta, suminduta dago Arkaitz Zarraga (Bilbo, 1972). Halako "erasoak" eragozteko, euskararen ordenantza eskatu dio Bilboko Udalari.
Nerea Bedialauneta Alkorta
Naiara Arantzamendi Burgoak (Ondarroa, 1979) ume-umetatik maite izan ditu animaliak, eta zer ikasi aukeratzeko orduan argi izan zuen albaitaritza ikasi behar zuela. Gaur egun, Durangon eta Lekeition ematen du kontsulta.
"Ohiko" albaitaritzaz edo alopatikoagaz gain, albaitaritza holistikoan edo "alternatiboan" ere aritzen zara. Zer dela-eta pentsatu zenuen albaitaritza holistikoa ikastea?
Aitziber Laskibar Lizarribar
Azpiegitura gabezia agerikoa den auzo batean, espazio handi bat hutsik geratuko da aurki: Atxuriko tren geltokia eta trenbidearen azpiegitura guztia. Milaka metro koadro. Auzoari bizi berri bat emateko aukera paregabetzat dute auzokideek, eta horretarako batu dira Lokomotorak proiektuan. "Hor dugu ilusioa, eta horretan jarri ditugu indarrak", dio, baikortasunez, Igor Uribek (Bilbo, 1981).
Zer da Lokomotorak proiektua?
Datorren urtetik aurrera, trenak ez dira Atxuriko geltokira helduko. Hutsik geratuko da eremu hori, eta auzoan eztabaida sortu da horren erabileraren inguruan. Oso-oso handia da tren geltokia, eta ez bakarrik eraikina; hor daude nasak, trenbide hondartza... oso handia da. Gunea ibaira begira dago, Zazpikaleetatik oso gertu... aukera handiak ditu. Publikoa izango den eta auzoaren beharrizanak aseko dituen eremu bat izatea nahi dugu. Aukera ederra da. Auzoan eztabaida prozesu bat zabaltzea pentsatu genuen. Batu ginen, eta tailer parte hartzaile batzuk prestatu genituen, proposamenak egiteko eta guztion artean erabakitzeko zertarako erabili espazio handi hori. Horretan aritu gara azken hilabeteetan.
Nolakoa da gunea?
Oso handia da. Zati bat ondare gisa izendatua dago, eta babestua dago. Eraikina duela 105 urte egin zen; berezia da, eta ezin da ez bota, ez moldatu. Barruko erabilera aldatu daiteke, baina eraikinaren itxura ez. Beste eraikin berriago bat du ondoan. Eta, gero, nasak-eta ditu. Gune hori ere oso handia da, eta ibaira begira dago.
Proiekturik ez dago zehaztuta gune horretarako?
Udalak Hiri Antolaketarako Plan Orokorra aurkeztu zuen iaz. Bertan zehazten denez, orain Atxurin amaitzen den tranbia Boluetaraino helduko da, eta, ibaiaren ertzean pasealeku bat egiteko asmoa dute. Urazurrutiara —ibaiaren beste aldeko kaira— oinezkoentzako zubi bat egiteko nahia ere azaldu zuten. Baina hori eginda ere, metro asko geratuko dira libre trenbideen aldean, eta eraikinak ere bai. Udalak ez du gune horretarako proposamenik egin oraingoz, eta horregatik egin nahi dugu guk orain, auzokideen iritzia kontuan har dadin.
Izan duzue harremanik Bilboko Udalarekin?
Bai, harremanetan gaude. Aitortu digute auzoak ekipamendu gabezia handia duela eta eremu hori aurrerantzean ere publikoa izatea nahi dutela. Harremana badugu. Irailean batuko gara berriz haiekin. Tailerretan bildu ditugun ekarpenak borobildu, eta ideia nagusiekin txosten bat egingo dugu. Hori aurkeztuko diogu udalari irailean: herritarrek esan dutena. Jende askok eta oso diferenteak parte hartu du prozesuan.
Harreman ona duzue, beraz, udalarekin?
Tira, hitz egiten ari gara behintzat, eta hori ona da. Gainera, aitortu ziguten Atxurin ekipamendu falta zegoela eta eremu publikoa izatea nahia dutela... Gero ikusi beharko da horri eusten dioten, eta ikusi beharko da, era berean, nola ulertzen duten publikoa izatearena, zeren, beste esperientzia batzuk ikusita, mesfidantza badugu. Kapitalaren aldetik zein interes egon daitezkeen ere ikusi beharko da. Oso gune tentagarria da: alde zaharra oso gertu dago, San Anton zubia oinez bi minutura, Bilbo Zaharra hiru minutura, Santutxu ere gertu... Oso leku onean dago, eta egon daitezkeen bestelako interesek mesfidantza eragiten digute.
Egitasmo pribaturen batek hartuko duen beldur zarete?
Tira, beldurra ez dakit, baina mesfidantza behintzat bai. Arriskua ikusten dugu proiektu pribaturen bat jartzeko edo diru publikoa erabilita beste interes batzuetarako proiekturen bat sortzeko. Ondoan dugu horren adibide bat: Erriberako merkatua publikoa zen, publikoa da oraindik, baina solairu oso baten erdia turistentzako gastro-tabernaz bete dute. Behealdea ere Last Tour enpresari eman zioten, taberna bat jartzeko...
Zeintzuk dira zuek bildu dituzuen proposamen nagusiak?
Gauza logikoak dira. Alde batetik, eskolaren beharrizana dago. Juxtu ondoan Atxuriko eskola publikoa dago. Txiki geratu da, espazio falta du, eta oso aukera ona da, adibidez, euria egiten duenerako patio itxi bat jartzeko. Eskolakoak euren txosten propioa egiten ari dira dituzten beharrizanekin. Liburutegia ere eskatu dute, auzo zinema, biltzeko gelak, parke itxiak bai nagusientzat, bai umeentzat... Inork ez du bota ideia esperpentikorik. Badakigu lekua oso handia dela eta jende gehiago egon daitekeela interesatua, baina, borondatea badago, denontzat dago lekua.
Parte hartze prozesua egin duzue orain arte, eta jende askok parte hartu duela azaldu duzue.
Auzoan dauden ikuspuntu desberdinak biltzen saiatu gara, eta oso erantzun ona izan dugu. Lehenengo bisita gidatua egin genuenean, ehun pertsonatik gora etorri ziren. Hor ikusi genuen auzoan interes handia zegoela. Azken finean, geltokiak izaera eta nortasun bat eman dio auzoari. Askotariko jendeak parte hartu du lehen fasean: eskolakoak hor daude, erretiratuekin egon gara, gazteekin ere bai, emakume tailerra egin dugu, umeekin, gizarte eragileekin, Atxurikoekin, Zazpikaleetakoekin eta Bilbo Zaharrekoekin bildu gara... Orain guztia laburbildu eta forma ematen ari gara. Oinarri horrekin bilduko gara udalekoekin, eta auzoarengana ere zuzenduko gara ondorioak azaltzeko. Antzeko prozesuak ezagutzeko mahai inguruak ere egingo ditugu: Gernikako Astra, Deustuko Erriberako Bizinahi, Kataluniako autogestio esperientzia bat...
Ez dugu ikusle hutsak izan nahi gure inguruko gauzekin. Parte hartzaile aktiboak izan nahi dugu, eta erabaki. Azken finean, gu hemen bizi gara, eta inork ez daki guk baino hobeto zer behar ditugun. Espero dut elkarlan bat behintzat lortuko dugula.
Natalia Salazar Orbe
Urte luzez geldi egon ostean, lurperatutako trenbidearen eremurako aurreikusitako proiektuaren prozesua orain udalak azkartu egin duela salatu du Durangoko Erabaki plataformak. Horko kidea da Mikel Uriguena (Durango, 1984). Herrian...
Aitziber Laskibar Lizarribar
Liburuan bilduta kaleratu duen Trabajadoras no domesticadas ikerketa lan kolektiboa dela nabarmendu du Josefina Roco Sanfilippok (Salta, Argentina, 1979). Ikerketaren arduradun aritu da, talde sustatzaileko beste sei emakumeekin: Liz Quintana etxeko eta zaintzarako langileen abokatu espezialistarekin, eta Aidee Escobar, Lyudmila Montoya, Pili Gil, Silvia Rugamas eta Riosby Fernandez etxeko eta zaintzarako langileekin. Prozesu guztia denen artean egin izanak lanari balio erantsia eman diola dio: "Langileek beraiek problematizatu dute egoera". Horrek, egoera iraultzen hasteko oinarri sendoak jartzea esan nahi duela dio. "Oso emaitza indartsua lortu dugu, eta berritzailea metodologia aldetik".