Kultura

Irudimena askatzeko atea, zabalik

Irudimena askatzeko atea, zabalik

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Gazteenei begira jarri da Bizkaiko Foru Liburutegia aurtengo egitarau kulturala osatzerakoan. Haur eta gazteak kulturara hurbildu nahi ditu, eta haientzako erakusketa eta tailerrak antolatu ditu horretarako. Hain zuzen, gazteek osatutako erakusketa batekin hasiko du egitarau kulturala, asteartean. Guztira, 37 ekintza jaso ditu 2016rako egitarauan: erakusketak, solasaldiak, topaketak eta ikastaroak egingo dituzte hilero.

Udara begira, umeak eta gazteak ez eze, familia osoak hartu dituzte gogoan, eta haientzako jarduerak antolatu dituzte. Irakurketa izango dute oinarri topaketok.

Foru liburutegia barrutik ezagutzeko aukera ere balia daiteke aurten. Urrian zabalduko dute eraikinaren barreneko txokoak bertatik bertara ezagutzeko aukera hori.

Berritasunak dakartza aurtengo egitarauak. Etxeko gazteenak kulturara gerturatzeko helburu horretan, irakurzaletasuna ere jarri dute jomugan. Hala, liburuen nazioarteko egunean foru liburutegiak antolatzen duen bookcrossing-ean haurrentzako liburuak ere banatuko dituzte. Liburuak eskuz esku zabalduta, kultura txoko guztietara hedatzeko baliabideak jarri nahi dituzte martxan datozen hiletan.

Jardueretan parte hartu gura duenak izena eman behar du aurretik. Horretarako, bi bide dauzka: foru liburutegian bertan, edo webgunean. Informazioa eskatu edo zalantzak argitzeko ere bi bide zabaldu dituzte: 94-308 24 87 telefono zenbakia eta kulturjarduerak@bizkaia.eus webgunea jarri dituzte erabiltzaileen esku.

ERAKUSKETAK

Erakusketa batek emango dio hasiera foru liburutegiaren urteko programazioari. Marta Perez Elosuak zuzendu duen Oihal artean lana aukeratu dute horretarako. Euskal Herriko gazte sortzaileen hogei irudik osatzen dute proiektua, eta jantzien diseinua eta Euskal Herriko paisaiak elkartzen dira argazkietan. Hain zuzen, helburu bikoitza du: diseinuen edertasuna ezagutaraztea batetik, eta diseinu horiek sortzen ikusi dituzten bertako lekuak erakustea bestetik. Areto nagusiko bigarren solairuan jarriko dute erakusketa. Asteartean hasiko da, eta apirila bitarte izango da ikusgai.

Baina urte osoan bestelako lanak izango ditu aretoak. Ekainetik abuztura, 1936ko gerrako argazkiak jasotzen dituen Euskadiko Gerra Zibileko berregite historikoa izango da ikusgai. 36ko gerran euskaldunek izan zuten parte hartzea jaso du Jesus Valbuenak. Gernika, Gueñes, Laudio, Maroño (Araba) eta Areces (Asturias) herrietan egindako argazkien bitartez islatuko ditu orduan bizitakoak. 2011 eta 2014 artean ateratako irudiak diren arren, beste sasoi bateko sentsazioak gogora ekartzeko baliagarri bihurtu ditu egileak. Jesus Valbuenak lan horretarako erabilitako jantziekin eta materialekin egindako ekarpen kulturala nabarmendu du foru liburutegiak.

Urtea bukatzeko, euskal mitologiaren inguruko erakusketa izango da azaro eta abenduan. Haur eta gazteentzat bereziki antolatutako lana izango da.

HITZALDIAK

Erakusketen gaiekin lotutako hitzaldiak ere egingo dituzte martxotik aurrera. Zazpi solasaldi antolatu dituzte guztira, eta horietako bost izango dira euskaraz. Moda eta argazkigintzan sormena nola landu, Francisco de Iturribarriaren ipuinak nola aztertu, ilustrazio digitalaren erronka berriak, 36ko gerrak Euskal Herrian zer eragin izan zuen, txiste bat nola egin, genero bortizkeria, eta Lea Artibaiko ipuinak. Horiexek dira hitzaldietan landuko dituztenak.

Aurten 80 urte beteko dira armada Espainiako Errepublikaren aurka altxatu zela. Eta aldundiak tokia egin dio gertakariari, jardunaldiak antolatu baititu uztailerako. Valbuenaren erakusketaren aldi berean, 1936ko gerrak Euskal Herrian izan zituen gorabeherei buruzko eta Bilbo defendatzeko eraikitako burdin hesiari buruzko hiru solasaldi egingo dituzte Sancho de Beurko elkarteko kideek. Gaztelaniaz izango dira hirurak, uztailean.

TOPAKETAK

Bederatzi topaketa literario ere egingo dituzte aurten, eta horietako bost izango dira euskaraz. Lourdes Oñederra idazlearekin hasiko da topaketen bira, apirilean. Herritarrekin beraien lanaz arituko da foru liburutegian. Ibilbide luzea eta oparoa du Gasteizen bizi den donostiar horrek. Oñederrari testigua hartuko diote Mikel Peruarena, Alaine Agirre, Katixa Agirre eta Ramon Saizarbitoria idazleek. Profil, adin eta ibilbide ezberdineko sortzaileekin bertatik bertara eztabaidatu eta hausnartzeko tartea izango dute, horrela, herritarrek.

Gaztelaniaz egingo dute saioa Martin Olmos, Nere Basabe, Juan Carlos Marquez eta Marisol Ortiz de Zarate idazleek.

IKASTAROAK

Zazpi ikastaro jasoko ditu liburutegiak 2016an, eta horietatik hiru izango dira euskaraz. Ikastaroek hogei lagunentzako lekua izango dute. Bi datorren hilabetean hasiko dira. Belen Lucasek ilustrazioari buruzko solasaldiak egingo ditu. Autoedizioaren proiektu sinpleak landuko ditu, aurrez eremu horretan ezagutzarik ez dutenentzat. Ilustrazioa sortzeko prozesua istorioak kontatzeko baliabide gisa irakatsiko du.

Euskal Herriko komikigintzan emakumeek izandako rola aztertuko du Josune Muñoz ikerlariak, martxoaren 29tik maiatzaren 10a bitarte, asteartero. Ikuspegi bikoitzetik aztertuko du komikigintzan emakumeek duten rol hori: pertsonaia gisa eta egile gisa. Gaur egungo egoera ulertzeko, emakumeek arlo horretan iraganean izan duten egitekoa ere aztertuko du adituak.

Sormen prozesua bultzatzeko tailerra, ilustrazio mundurako sarrera, autobiografia femeninoa, jendaurrean nola hitz egin eta musika terapia dira tailerretan landuko dituzten gainontzeko gaiak.

JARDUNALDIAK

Hiru dira aurtengo kultur egitarauan jaso dituzten jardunaldiak. Apirilean, haur eta gazte literaturan balio ez-sexistak lantzeko saio bi egingo dituzte. Azaroan, letren eta futbolaren arteko harremanaren inguruan ariko dira. Topaketak, mahai inguruak eta hitzaldiak baliatuta aztertuko dute harreman hori. Eta hilabete berean egingo dira Liburutekia jardunaldiak, seigarren aldiz. Literatura eta joera berrien inguruan hausnartuko dute saio horietan. Profesionalentzat zein bestelako parte hartzaileentzat dago zabalik: denentzat.

BIZKAIDATZ

Aurten ere Bizkaidatz eta Bizkaidatz Txikia sariak banatuko ditu aldundiak. Sorkuntza literarioa sustatzea dute helburu antolatzaileek. Bukatuta dago lanak bidaltzeko epea. Apirilaren 23an banatuko dituzte VIII. Bizkaidatz lehiaketaren sariak, Liburuaren Nazioarteko Eguna horretarako baliatuta.

Bestalde, azaroan III. Bizkaidatz Txikiaren lehiaketari emango diote hasiera. 8 eta 16 urte arteko eskola ikasleek parte har dezakete. Euskaraz parte hartzen dutenek Xabier Olasok proposatutako kontakizunari eman beharko diote jarraipena. Gaztelerazko hautua egiten dutenentzako istorioaren hasiera, berriz, Laida Martinezek idatziko du.

IRAKURLE KLUBAK

Irakurketei buruzko iritziak emateko, euskarazko eta gaztelaniazko irakurle klubak antolatu dituzte foru liburutegian. Txanda bi antolatuko dituzte aurten; martxotik ekainera egingo dute lehen taldea, eta irailetik abendura bigarrena. Txanda bakoitzean hogei laguneko bi talde osatuko dituzte.

Martxoaren 2an egingo dute irakurle taldeko lehen txandakoek lehen saioa. Asteazken edo ostegunetan izango dira euskarazko taldeak, 18:00etatik 20:00ak arte, eta Txani Rodriguez izango dute koordinatzaile. Bigarren txandakoak irailaren 1ean hasi eta abenduaren 29a bitarte elkartuko dira. Julen Gabiria idazlea izango dute koordinatzaile azken horiek.

UDAKO LIBURUTEGIA

Haurrentzako ekintzen artean dago udako liburutegia ere. Ekainaren 27tik uztailaren 29ra, haur eta familientzako espazioa egokituko du astelehenetik ostiralera, Abierto kaleko karpan. Jolaserako espazioa da jarriko dutena, baina irakurketa oinarri duten ekintzak egingo dituzte, euskaraz zein gaztelaniaz.

Irudimena lantzeko haurtzaroan erein daitekeen zaletasun horrek fruitu emankorrak emango dizkie haurroi helduaroan, sustatzaileen esanetan.

Mundua bertan bizitzen

Mundua bertan bizitzen

Aitziber Laskibar Lizarribar
Tren geltokiko makina gela edo bagoi bat. Tatuajeak egiten dituzten denda, ile-apaindegia eta musika tresnen saltokia. Arkitekto baten estudioa. Berbere jatetxea. Museo bat. Edozein txoko izan daiteke berezia. Guztiek eskai...

Arte Ederren Museoa handitu nahi dute Batzar Nagusiek

Arte Ederren Museoa handitu nahi dute Batzar Nagusiek

Aitziber Laskibar Lizarribar

Kalitate handikoa da Bilboko Arte Ederren Museoa. Maila goreneko margoak ditu, eta asko. Baina ez da behar bezala ikusten. Proiekzio handiagoa behar du, eta espazio gehiago eskatzen du horrek. Handitu egin behar da. Ondorio horretara heldu da, ia aho batez, Batzar Nagusietako Kultura Batzordea. EAJ, PSE-EE eta PPren aldeko botoarekin, Ahal Dugu-ren kontrakoarekin eta EH Bilduren abstentzioarekin, museoa handitzeko aukera aztertzeko eskatu diote Batzar Nagusiek Arte Ederren Museoaren Patronatuari.

Beste bi aldiz ere handitu da pinakoteka, orain arte. 1970. urtean eta 2001ean zabaldu egin zuten, eta, gaur egun, 12.000 metro koadroko azpiegitura du. Horietatik erdiak baino gutxiago dira, ordea, erakusketetarako: 5.000 metro koadro. Gainontzeko zatiaren gehiena museoak duen artelan bilduma oparoa gordetzeko erabiltzen da. Izan ere, 10.000 lan inguru ditu.

Aspaldiko nahia

Bi handitze horien ondoren ere, sarritan jarri izan da mahai gainean museoaren eremua handitzeko beharra, arazo bat edo beste dela medio gaia beti tiraderan gordeta geratu izan den arren. Iñaki Azkuna alkate zenak berak jendaurrean adierazi zuen premia 2009. urtean: "Handitzean pentsatzen hasi behar da, txiki geratzen ari baita". Museoak gordeta artelan asko dauzkala baina ez dagoela horiek erakusteko espaziorik argudiatu zuen orduan alkate zenak. Gaiari heldu, eta Campo Volantin pasealekuan dagoen Olabarri jauregia museoarentzat hartzea ere pentsatu zuen. Negoziazioetan hasi zen. Baina jauregiaren jabe den Portu Agintaritzak hautsi egin zuen eraikina erosteko hitzartua zuten aurreakordioa, eta hor zapuztu ziren Azkunaren asmoak.

Azkenekoz, PPk jarri zuen gaia mahai gainean, udal hauteskundeetan. Non jarri ere zehaztu zuen. Egungo kokalekuan eremu handiagoa hartzea ezinezkoa dela eta, museoaren zati bat Abando ingurura eramatea proposatu zuen; AHTa Bilbora Abandotik sartuko dela ziurtzat jo zuen, trenbidea lurperatu egingo dela Cantalojas arte, eta, beraz, eremu hori guztia "libre" geratuko dela. "Biziberritze garrantzitsua izango da hiriarentzat", esan zuen.

Oraingoan ere PPk proposatu du handitzea. "Guggenheimek museoen mapan jarri du Bilbo, baina ez du lortu ikusleak Arte Ederren Museora erakartzea. Milioi bat pertsonak baino gehiagok bisitatzen dute Guggenheim, baina horietatik %7 soilik igarotzen dira Arte Ederretatik, pinakoteka altxor bat den arren", azaldu du.

EAJk babestu egin du ekimena, abisu bat emanda: "Foru aldundiak Euskal Museoa osorik berritzeko konpromisoa hartu du, eta, beraz, berritze hori amaitu arte gutxienez, aldundiak ez du dirurik izango pinakoteka handitzeko". Hortaz, ohartarazi du proiektua gauzatzeko datarik ez dela oraindik ezarriko. Zabaltzea bere ustez non egin behar litzatekeen ere ez du zehaztu; egungo egoitza lurrazpitik handitu behar litzatekeen edo beste lekuren bat bilatu behar litzaiokeen.

PSEk bat egin du eskaerarekin, baina argi du ezingo dela egungo eremuan handitu. Uste hori plazaratu du EH Bilduk ere. Ahal Dugu-ren iritziz, berriz, ez da handitzeetan eta turistetan pentsatu behar, dinamizazioan eta bertoko publikoan baizik. Eskaeraren aurka bozkatu du. Hemendik aurrera, museoaren patronatuak zer dioen itxaron beharko da, Batzar Nagusien nahiak aurrera egin dezakeen edo ez ikusteko.

Ekiari deitzeko egunak

Ekiari deitzeko egunak

Natalia Salazar Orbe

Kaleak kolore, musika, dantza eta alaitasunez janzteko egunak iritsi dira; egunerokoa alde batera uzteko garaia da. Ordu batzuez norbere izaera mozorro baten atzean ezkutatzeko unea heldu da: inauteriak iritsi dira. Edo aratusteak. Herri bakoitzak bere erara izendatu eta ospatzen ditu, baina, finean, helburu bera dute. Eta arbaso zaharren sinesmenetara itzulia egingo dute Bizkaiko herri gehienek, ospakizun horien zergatia jai giroak eta urteek estali badute ere. Neguko solztizioa ospatzea izan dute xede hastapenetan inauteriek, baina, geroago, beste ospakizun askorekin gertatu den legez, erlijio kristauak bereganatu eta sinesmen horren ohituretara gerturatu ditu. Kolorez jantzita, ahaleginak egingo dituzte bateko eta besteko herritarrek ama lurra esnarazteko. Udaberriaren argiari lekua egingo diote, ekiari dei eginez.

Herri batzuetako aratusteak besteetakoak baino ezagunagoak dira. Batzuetan ohitura zaharragoa dute, eta usadio bereziei eutsi diete. Hala ere, denetan ospatuko dituzte festarako grina handiarekin. Jai girorik ez da faltako batean eta bestean. Aukera egitea norbere esku dago.

INAUTERIEN HIRIBURUA

Jardueraz betetako jai programan bete-betean sartuta dago jada Bilbo. Konpartsek eta udalak, biek, elkarlanean antolatu dituzte hainbat kontzertu, dantza, ikuskizun, dastatze, lehiaketa eta txikientzako jarduera. Farolin eta Zarambolasen atxiloketa eta epaiketa izango dira gaurko ekitaldirik berezienak. Ane Zabala kazetaria eta Galder Perez aktore eta gidoilaria aukeratu dituzte aurten rol horietarako. 19:30ean egingo dute epaiketa, Plaza Barrian. Lehenago, baina, umeek hartuko dute protagonismoa: Bilboko ikastetxeetako ikasleek desfilea egingo dute.

Bihar, berriz, Gargantua, puzgarriak eta tailerrak aurkituko dituzte Zabalguneko eraikinean, goizez eta arratsaldez. Leku hartan bertan egingo dute Munstro kabaret familientzako ikuskizunaren estreinaldia.

Mozorro lehiaketa ere bihar egingo dute Bilbon. Ikusmin handia sortzen duen ekitaldia izan ohi da. 17:00etatik aurrera, mozorrotuta ibiliko da hirigune osoa. Dultzaina doinuak, erraldoiak eta buruhandiak ere ez dira faltako egunero.

Domekan, indaba lehiaketan parte hartzeko aukera izango dute bilbotarrek eta ingurukoek. Inauterietako unerik tristeena iritsiko da asteartearekin: sardinaren gorpua Plaza Barritik Arriaga antzokiko plazaraino eramango dute. Ikusleek segizioarekin batera egin ahalko dute ibilbidea Zazpikaleetatik Arriagaraino, lutoz jantzita eta kandelak eskuetan daramatzatela. Arriaga plazan 20:00etan egingo duten antzezlan batek emango die bukaera Bilboko aratusteei.

MUNDAKA ZURI-BELTZA

Eskusoinuak eta gitarrak lagun, kantuz beteko dute herria igande goizean Mundakako atorrek: "Aratuste, aratuste, mundakarrentzat egun hoberik ez...". Burko azala buruan jarrita, gona bana sorbaldan eta gerrian dutela, zuriz jantzita doazela kantuan ariko dira herriko gizonak.

Elezaharren arabera, Anton Erreka kondeak zabaldu zuen janzkera hori. Etxera mozkortuta iritsi zen, eta emaztearen haserrealdiari izkin egiteko, haren azpikogona jantzita atera zen kalera. Herritarrek Errekaren jeniotasuntzat jo zuten pasadizoa, eta erromeria ospatu zuten. Orduz geroztik ekin diote herrian ospakizunari.

Gizonen kalejirari lamiek hartuko diote lekukoa, arratsaldean. Haiek ere dantzan eta kantuan ariko dira kalerik kale, herriko plazan erakustaldi nagusia bukatu arte. Kolore zuria nagusituko da goizeko agerraldian, eta lamien arropa beltzek eta aurpegi zuriek jantziko dute herria iluntzean.

HARTZAREN EGUNA ERMUAN

Usadio handiko ospakizuna dute gaur Ermuan ere. Hartzaren Egunarekin, 1934ko gertakizun batzuk ekarriko dituzte gogora. Tuberkulosiarekin gaixotu zen herriko gazte bat. Garai hartan oso zaila zen sendatzen, eta baliabide ekonomiko handiak behar ziren. Gillermo Bengoetxea Txindurri-k osatutako bertsoak ikasita atera ziren gaztearen lagunak kalez kale abestera. Inauteri sasoia zenez, mozorrotuta atera ziren, ardi larruak jantzita. Mila pezeta inguru batu zituzten, eta diru hari esker sendatu zen gaztea. 50 urtean galduta zegoen ohitura Euskal Birusa elkarteak berreskuratu zuen, 1989an. Goseak hilik aurkitzen duten hartz bati buruzkoak ziren Txindurri-ren bertsoak. Hala, hartz hori elikatzeko dirua eskatzen zuten.

Kuadrillak 18:00etan aterako dira, pasadizo hura gogoan, Orbe Kardinalaren plazatik. Bihar egun osorako jarduerak izango dira: kalejira, txokolate jana, erromeria eta mozorro lehiaketa.

KOLORE FESTA ZORNOTZAN

Kontzertuak izango dira Zornotzan inauteriei ongietorria emateko plater nagusia. Enkore eta Itziarren Semeak taldeak ariko dira gaur, Zelaieta parkeko karpan, 21:00etan. Bihar umeak izango dira, bereziki, protagonistak. Zo Zoom antzezlana taularatuko du Markeliñek, 18:00etan. Txaranga batek zabalduko dio geroago bidea 10 eta 17 urte arteko neska-mutilen mozorro lehiaketari. Las Tea Partyk gidatutako disko festak emango die bukaera ekitaldiei. Egun osoan, Luis Urrengoetxea kaleko ostalariek antolatutako mozorro lehiaketan parte hartzeko aukera ere izango da. Aurten Guk pelikulak aukeratu ditugu, eta zuk? gaia aukeratu dute.

Martitzenera arte iraungo dute ospakizunek. Orduan erreko dute pertsona gaiztotzat jotzen duten Perubele, Zelaieta parkean hasitako kalejira bu atu ostean.

MUSIKAZ BLAI MUNGIAN

San Antontxu azoka igaro berritan hartuko dituzte mungiarrek inauteriak. Gaurtik datorren asterarte izango dituzte ospakizunak. Euskal inauterien dantzen kalejira prestatu du Amilotx dantza taldeak. Kalejira egin ostean, Foruen plazan egingo dute dantza erakustaldia. Euria eginez gero, Andra Marira lekualdatuko dute saioa.

Bihar musika eta lehiaketak izango dira nagusi. Disko festak egingo dituzte arratsaldean, Matxin plazan. Oihan Vega eta Iker Gurrutxaga ariko dira han. Marrazki bizidunak gaitzat hartuta antolatutako mozorro lehiaketan nagusitzen denak 250 euro irabaziko ditu. Gaur da parte hartu ahal izateko izena emateko azken eguna.

Domekan, txitxi-burruntzi eguna ospatuko dute. Herri gehienetan inauterien aurreko astean egiten den jarduera aratuste asteburuan egin ohi dute Mungian. Zazpi kilometroko ibilaldiaren ostean, mokadua izango da Andra Marin. Gure Ametsa txistulari taldearen musikak lagunduta egingo dute ostera. Mozorroa eramateko deia egin dute. Bestalde, arratsaldean dantzatzekoak izango dira, eta, gauean, Tortharry eta Ferosz taldeen kontzertuak, Mungirock aretoan.

KALEZ KALE BERRIZEN

Herriko txikienak izango dira Berrizen kaleak kolorez beteko dituzten lehenak: haur eskolakoek abiatuko dituzte kalejirak, gaur goizean goiz. Txaranga batek girotutako mozorro kalejiran aterako dira. Eta eskolako ikasleek ekitaldia egingo dute Berrizburu kiroldegian.

Arratsaldean, erromeria eskainiko du Punto Com taldeak. Txokolate dastatzea izango da gero.

Bihar arratsaldean musikak, dantzak eta koloreek hartuko dituzte herriko kaleak. Akelarre txaranga Olakueta plazatik aterako da, 18:30ean. Handik gutxira elkartuko dira kuadrilla guztiak Elizondo plazan. 250 eurora arteko sariak aurreikusi dituzte. Kuadrillen jaitsierak giroa alaitu ostean, herri afariari emango diote hasiera. Erromeria eta sari banaketa bukatuta, agur esango diete inauteriei.

JANA ETA EDANA LEMOAN

Gaurkoa ikastetxeko haur eta gazteentzako ospakizun eguna izango da. Bihar izango dute herritar guztiek inauteriez gozatzeko aukera. Arratsaldeko lehen orduetan, umeak bihurtuko dira protagonista, berriz ere. Puzgarriak, musika eta txokolate jana ez dira faltako. Gero, poteoa hasiko dute, Mailukin. Orkestra Elektro Txarangak jarriko dio musika egunari. 21:30ean mokadua hartzeko aukera izango da, Kodigoan.

LEHIAKETA PORTUGALETEN

Mozorro desfilea eta lehiaketa egingo dituzte bihar Portugaleten. 17:30ean batuko dira parte hartuko duten taldeak, San Inazio eta San Pedro kaleetan. 18:00etan abiatuko dute ibilbidea. Aurten, 1.100 eurora arteko sariak daude.

LEKEITION, GIROA KALEAN

Lekeitioko kaleak aratusteetako abesti zaharrez beteko ditu bihar Aratuste Alai Estudiantinak. Kalejirak eta dantza erakustaldiak prestatu dituzte, bestalde, Etorkizuna taldeak eta Lekittoko joaldunek.

Asteartean turuturu eguna ospatuko dute. Eskolako eta ikastolako ikasleen kantuez eta antzezlanez gain, disko festa, txokolate jana eta zezen suzkoa izango dira. Egun horretan bertan aterako dira lekeitiarrak mozorrotuta kalera. Festak goizaldera arte iraungo du.

FESTA ARRIGORRIAGAN

Umeak izango dira protagonista Arrigorriagan. Mozorroak jantzita aterako dira kalejiran gaur. Dantza erakustaldia, jaialdia eta txokolate janarekin emango diete bukaera ospakizunei. DJ Ugarik girotuko du festa.

Aurten udaberriko eguzkiari dei egin beharrik ez dagoela dirudi, neguak, orain artean, euri, elur eta hotz gutxi ekarri baitu. Hala ere, mozorroa soinean jantzita, askok izango dute gogoan antzina eguraldiari begira jartzen ziren arbasoen egunerokoa.

Sostengu beharrizanez

Sostengu beharrizanez

Meari lotutako ibarra da Trapagarangoa. Mearen ustiaketak higatu du haren paisaia, eta historikoki burdinak ezaugarritu du ingurua. Paisaia hori aukeratu zuen Guillermo Olmo eskultoreak, duela hamar urte inguru, Euskal Herriko sortzaileen erakustokia ...

Herdoilez jantzitako itsasadarra

Herdoilez jantzitako itsasadarra

Burdina Bilboko itsasadarraren garapena baliatu duen metala izan da. Itsasadarra burdin koloreak janzten zueneko garaiak dakartza gogora Itsasadarra itsas museoan zabaldu duten erakusketak. Ikusmenaz gain, ukimena, entzumena eta usaimena dantzan jartz...

Gaur egungo kulturaren hazitegi

Gaur egungo kulturaren hazitegi

Dantza eta antzerki garaikidearen aterperik ez zegoela eta, sortzea erabaki zuten Luque Tagua eta Laura Etxebarriak 1986an. Fundiciones Ligeras del Norte enpresarena izandako eraikina eskuratu eta kultur aretoa sortu zuten: Fundicion jarri zioten izena. 30 urte betetzen ditu aurten aretoak, eta erreferentzia gune garrantzitsua da gaur egun gune alternatiboen zirkuituan; dantza eta antzerki garaikideen esparruan, batez ere.

Europan ikusiak zituzten horrelako aretoak Fundicion aretoko arduradunek, eta imitazioz-edo Bilbon antzeko zerbait egitea erabaki zutela azaldu du Taguak. "Europan nahiko hedatuta zeuden kultura garaikidea bultzatzeko espazioak, eta, hemen genuen gabeziaz jabetuta, eredu hori Bilbora ekartzea pentsatu genuen". Baina orduko Bilbo ez zen gaur egungoa. Itxi berria zegoen orduan Euskalduna fabrika, eta langile borrokak utzitako arrastoak agerian ziren oraindik. Hiriburuan apenas ziren egokitutako ikuskizun aretoak. Eraiki gabe zegoen Euskalduna jauregia, eta urrun zen oraindik Guggenheim museoaren itzala. Egoera horretan ireki zituen ateak Bilboko Ramon y Cajal kaleko bigarren solairuko aretoak.

Arte eszeniko garaikideak biltzeko aretoa zen sortzez Fundicion. Baina ez edonolakoa. Elkartzeko lantegi gisa definitu du Taguak hasieran buruan zuten egitasmoa. "Ez genuen dantza areto soil bat eraiki nahi; ideia eta pertsonak elkartzeko espazioa nahi genuen. Dantza eta antzerki garaikideari baldintza eta kimu berriak sortzeko gune bat, alegia". Bere ibilbidearen lehen urteetan Euskal Herriko artistak eta nazioartekoak elkartu zituzten bertan, eta Bizkaiko lehen dantza garaikidearen konpainia ere sortu zuten lehen urte haietan. "Berrikuntzarako espazioa izan zen, eta jende asko elkartu genuen gurean".

Aldaketak filosofian

Baina artistak elkartzea ez zen nahikoa, Fundicioneko kideen arabera. Eta hartutako bide hori aldatzea erabaki zuten aretoa ireki eta hamar urtera. Dantza eta antzerki sorkuntza albo batera utzi, eta arreta arte eszenikoen garapenaren kudeaketa lanetan jartzea erabaki zutela azaldu du Taguak. "Hizkuntza administratiboa ikasi eta babesleen kontuari garrantzia ematen hasi ginen orduan. Arte garaikideak baliabideen hazitegia behar zuela ohartu ginen, eta bide horretan jarri ginen, aretoa sortu eta hamar urtera".

Filosofia aldaketa lekualdaketa fisikoarekin uztartu zuten. 1996an, Francesc Macia kaleko eraikinera egin zuten jauzi, ibai ertzera. "Hor zegoen Guggenheim museoa eraikitzeko egitasmoa, eta hiriaren ardatz kulturala bertan kokatzen genuen orduan".

Ordutik hona, hiru dira Fundicion aretoak dituen lan ildo nagusiak: urte osoko egitaraua, Guggenheim eta Euskalduna aretoetara heltzen den Dantzaldia jaialdia, eta dantza ikuskizunak kaleetara eramaten dituen Lekuz Leku jaialdia. Dantza eta antzerki garaikidea era askotan erakusten dituzte hiru lan ildoen bitartez, aretoko arduradunaren arabera. Dantzaldiak areto itxietako ikuskizunak biltzen ditu, eta museoetara joan ohi diren herritarrak erakartzen ditu. Hamazazpigarren jaialdia egingo dute aurten.

Lekuz Leku jaialdiaren helburua hiriko pasieran dabiltzanentzako ikuskizuna egitea dela adierazi du. Hamabost minutuko lanak aurkezten dituzte Euskal Herriko zein atzerriko artistek jaialdian. "Bete egiten da itsasadarraren ingurua. Oso harrera ona izaten du, eta, gainera, beste tokietan ikusi ezin daitezkeen piezak ikusteko aukera izaten dute herritarrek. Berezia izaten da". Uda giroari ongietorria emateko jaialdia da Lekuz Leku, eta ekain erdialdean antolatzen dute.

Unean uneko jaialdiez gain, urte osoko egitaraua du Fundicion aretoak. "Zirimiriaren antzekoa da aretoaren eskaintza. Dosi txikietan ematen da, baina etengabekoa da". Ohiko programaziotik kanpokoak dira Fundicion aretoak antolatzen dituen eskaintza artistikoak, Taguaren arabera; "arrisku pittin bat dutenak", alegia. Baina emanaldiak eskaintzetik haragokoa da Fundicionek egiten duen lana. Behin eta berriz egin du indar ideia horretan. "Sorkuntza garaikideak gehiago behar du aurrera egiteko. Sortzaileek beren lana areto batean aurkeztu baino lehen, lan handia egin behar dute. Ibilbide luzea eta gogorra da hori, eta urrats horiek gurekin egitea proposatzen diegu".

Artistentzako egonaldiak

Egonaldiak antolatzen dituzte pauso horiek ematen laguntzeko. Sortzaileei beharrezkoa duten laguntza praktiko guztia eskaintzen dietela azaldu Fundicioneko kideak. "Beren lana prestatzeko lokala, material teknikoa eta lanaren hedapenerako laguntza eskaintzen diegu". Laguntzea da, sinple esanda, egiten dutena; sortzaileen eskutik joatea, alegia. Euskal Herrian gabezia handia dago horri dagokionez, Fundicioneko kidearen arabera: "Euskal Herrian ditugun azpiegiturak izan daitezke oso profesionalak agertokiaren gainean, baina oso hauskorra da haren inguruko egitura".

Gaur egun enpresa gisa funtzionatzen duten egitasmo indartsu gutxi daudela dio Taguak, eta dantza zein antzerki garaikideko egitasmo gehienak pertsona bakarraren gain dauden egitasmoak direla. "Sorkuntza garaikidea egiten arduratzen den jendeak oso azpiegitura hauskorrak ditu. Zabalkunde lanaz ari naiz, programatzaileekin egin beharreko kontaktu lanaz... Horixe hartzen dugu gure gain. Helburua ez da saioak lortzea soilik, programatzaileekin konplizitatea lortzea baizik".

Ikusleen, programatzaileen eta sortzaileen artean konplizitate hori eraikitzen 30 urte daramatza Fundicion aretoak. Eta asko dira konplizeen sarera atxiki zaizkien artistak, Taguaren arabera: Rodrigo Garcia, Damian Muñoz, German eta Jorge Jauregi, La Ribot artista, Asier Zabaleta... "Euskal Herrikoa nahiz kanpokoa, mundu guztia pasatu da hemendik". Kukairen aterpe ere izan da Fundicion aretoa, esaterako. "Ezagunak dira orain, baina hastapeneko lehen urrats horiek gurekin batera egin zituzten Kukai konpainiakoek. Gure aretoan egin dituzte entseguak, eta gu arduratu gara dantza ikuskizunen programazioan beren lana txertatzen".

Kukai bezala, asko izan dira 30 urteotan aretoari eskua emanda hazi eta ezagun egin diren artistak. Horregatik dio hazitegia dela aretoa. Eta hazitegi horretan kimu berriak etengabe sortzeko lanean jarraituko dutela. "Euskal Herrian sortzaile handiak ditugu, eta, laguntzen ez baditugu, nekez egingo dute aurrera".

Konpainiako kidearen arabera, funtsezkoa da, bertakoekin ez ezik, atzerriko sortzaileen eta bertakoen arteko harremanak ere lantzea. "Joan eta etorrikoak dira sortzaileekin lantzen ditugun harremanak". Euskal Herrira ekartzen dituzte nazioartekoak, eta bertakoei nazioarteko aretoen ateak irekitzen dizkiete. "Hemengo sortzaileak ezagutzera ematea berebizikoa da guretzat". Taguak argi du, egiten diren inbertsio ekonomikoak kontuan hartuta, oso errentagarria dela Euskal Herriko dantza eta antzerki garaikidea.

Garai zailetan ireki zituen ateak Fundicion aretoak, 1986an, eta 30 urte igaro ondoren, gaur egungoak ere zailak direla dio Taguak. Ekonomikoki arte eszenikoek ez dute erraza bizirik irautea. "Gutxiengo bat gara. Gureak ez dira kontsumo espektakuluak, eta ez dira horren ikusgarriak. Baina bizirik irauteko beharrezkoa dugu. Erakundeek ulertu beharko lukete kultur eskaintza handiek eta txikiek osatzen dugula Bilbo, eta horrelako proiektuak beren politiketan sartu beharko lituzkete. Baina horretarako apustua egin behar da, eta ausarta izan behar da". Zailtasunak zailtasun, baikor ageri da Tagua, eta duela 30 urteko ilusio berarekin jarraituko dute lanean aurrerantzean ere.

Antzerki eta dantzaren unibertsitatea

Euskal dantza eta antzerkiak badu bere goi mailako eskola. Urteak eman ditu sektoreak Euskal Herrian gisa horretako zentro bat sortzeko eskaera egiten, eta Eszenikaren Aldeko Plataformaren klasiko bat izan da eskaria. Jadanik ez du gehiago horretan ar...

Historiaren lekuko zuhurra

Historiaren lekuko zuhurra

Isla Kale kiroldegitik itsasorantz doan pasadizotik atera bezain laster, haize freskoak berehala astintzen dio aurpegiko azala bisitariari, Mundakan. Hozkirri horrek berak itsasora bitartean zabaltzen den eremu berde bezain ikusgarria biltzen du. Itsas muino baten gainean dago Santa Katalina ermita, izen bereko penintsulan. Alde batera begiratuta, Izaro irla ageri da; bestean, Ogoño lurmuturra. Norbere buruarekin bakea aurkitzeko eremu paregabea da.

Irudimena ere erraz hasiko zaio dantzan bisitariari. Historiako pasarte ugariren lekuko izan da paraje hura. Bistakoa da, duen kokapen estrategikoari erreparatuta soilik. Itsasoak astintzen dituen haitzetatik eta eremuetatik barrura, Busturialdeko itsasadarrerako bidea zabaltzen da; ur gazia eta geza elkartzen diren ingurua, hain zuzen.

Bikingoak itsasadarrean

Hura da lurrean barrena egiteko pasabidea. Garai zaharretara egin behar da atzera dakkar-ak itsasadarrean barrena sartzen imajinatzeko. Brankan dragoi baten buruaren irudia zeramaten bikingoen itsasontziek, eta uste dute Mundakan sartu eta bertan eta inguruetan kokatu zirela. Oso itsasontzi arinak eta azkarrak zerabiltzaten. Erreketan barrena sartzeko gai ziren, sakonera txikia zutelako. Bikingoek eta eskandinaviarrek ontzi horiek erabiltzen zituzten herrietan barrena oso azkar sartzeko.

Historia eta kondaira nahastu egiten dira pasadizo horiek gogora ekartzerakoan. Bikingoak itsasadarrean barrena irudikatzea ez da zail gertatuko neguko hotza iristen denean; hatsa bera ere izozten den egun horietako batean Santa Katalinara joan eta itsasoari begira paratuz gero, bederen.

Uste dute IX. mendean iritsi zirela Busturialdeko lurretara historian zehar basati gisa irudikatu diren Eskandinaviako jatorrizko herritarrak. Anton Erkoreka adituak hala uste du. Eta ikerketa arkeologikoak egin beharko liratekeela adierazi du.

Eleberrietan ere, presente

Errealitate izan daitezkeen historiako pasarteak eleberrien iturburu ere izan dira. Besteak beste, Oskar Benegas sendagile bilbotarrak Brujas del viento (Haizearen sorginak) eta Basabe liburuak argitaratu ditu azken urteetan.Urdaibai aldeko kondaira batean oinarrituta daude. Haren arabera, Europa iparraldeko edo Eskoziako —ez dago oso argi— neskato bat itsasontzi bikingo batean iritsi zen Mundakara, eta hondartza batean utzi zuten, bakarrik. Eskoziako printzesa bat zen. Kondairaren arabera, Jaun Zuria Bizkaiko I.engo jaunaren ama izan liteke. Emakume hura lider bihurtu zen Erdi Aroan. Elezahar horrek azal lezake zergatik bihurtu zen Mundaka Bizkaiko lehenengo elizate.

Handik aurrera ere, hainbat gatazka eta borrokaldiren lekuko izan dira Santa Katalina ermita eta haren inguruko landa eta harkaitzak. Erdi Aroaren bukaera aldetik eta XIX. mendea ondo sartu arte, Bizkaiko Jaurerriaren eginbeharretako bat foruen markoa babestea eta lurraldearen defentsa militarra bermatzea izan ziren. Santa Katalinak ere bete zuen bere lana arlo horretan. Gotorleku txiki gisa aritu zen hainbat urtez. Oraindik gaur egun bistakoak dira zaintzara bideratutako kokalekuen zuloak; itsasoari so zeuden begientzako babesguneak. Itsasoa zen-eta garai hartan arrisku bakarra; handik gerturatzen ziren Bizkaiko lurraldetik kanpoko mehatxuak.

Kostaldearen defentsa bermatze aldera, aldundia eta Mundaka bezalako hainbat herritako bizilagunak elkarlanean aritzen ziren, balizko eraso horiei aurre egin ahal izateko. Dena den, herriek autonomia izaten zuten antolaketarako.

Naturaren astinduen mende

Kresalaren eragina zein ekaitzak eta itsasoaren astinduak pairatu dituzte Santa Katalina penintsulak eta bertako ermitak. XVI. mende aldera eraiki zuten jatorrizko ermita. Gaur egungo eraikina baino txikiagoa zen lehenengo hura. Gotorleku txikiaren ondoan zegoen. 1879an eraitsi zuten, eta, herriaren dirua baliatuta, sei urte geroago eraiki zuten berri bat. Hainbat eraldaketa eta zaharberritze lan egin dizkiote. Hala, sarrerarako bidean alde batetik eta bestetik eskailerak dituen ermitaren irudia erabat aldatu da urteen poderioz.

1980ko hamarkadan eraberritu zuten azkenekoz. Hala ere, iaz beste obra txiki bat egin behar izan zuten. Ekaitz batek kanpandorrea goitik behera bota zuen. Tximista batek bota zuen bi urte lehenago konponduta zegoen ezkilategia. Izan ere, historian zehar babesgunearen adierazgarri izan den eremua, babesik gabe dago eguraldiaren zakartasunaren eta itsasoko kresalaren eraginen aurrean.

Mundakara joaten den orok nahitaezko bisita du historiaz eta pasadizoz betetako eremu horretan. Surfaren herriak badu-eta bestelako xarmarik. Uda garaian izugarri handitzen da bisitarien kopurua. Neguko bakardadeak bestelako interesa ematen dio kostaldeko eremu horri. Itsaso zakarrak eta eguraldi kaskarrak Santa Katalina eder bezain beldurgarri bihur dezakete; baina, betiere, erakargarri.

Meatzaldeko ondarea lapurtzen ari direla salatu du Burdin Herria taldeak

Meatzaldeko ondarea lapurtzen ari direla salatu du Burdin Herria taldeak

Ortuellan dago Peñas Negras; biotopo izendapena duen eremuan, Galdames eta Trianoko mendietarako sarreran. Meatzaldearen bihotzean. Ingurumen Interpretaziorako Zentroa da, meatze ustiapenak inguruan izan duen eragina aztertu eta ingurumenarekiko errespetuan heztea helburu duena. Bisita ugari jasotzen ditu; urtean 30.000-35.000 inguru. Baina Eusko Jaurlaritzak lekuz aldatu nahi du; Abantoko Meatzaritza Museora eraman. Auzokideak ez daude konforme, eta manifestazio-martxa bat antolatu dute iganderako.

Bere historiaren zatiak pixkanaka eramaten ari direla sentitzen dute herritarrek; meatzaldeko historia "galtzen" ari dela. Eta zerbait egin beharra ikusi dute. "Meatzaritza ospitalea bota zuten, eta ez zen ezer gertatu; meatzarien galerietako bagonetak ere eraman dituzte... Gure ondarea ebasten ari dira", azaldu du Soiartze Avilak.

Ezinegon horrekin batzen hasi, eta Burdin Herria taldea sortu dute herritarrek. Orain, Jaurlaritzak Peñas Negras ixteko asmoa duela jakin dutenean, mobilizatzen hasi dira. "Meatzaritza Museora eraman nahi dute hau ere, dena zentralizatu nahian edo", azaldu du egoera Burdin Herriko Avilak. Eta ez du ulertzen. "Zentzugabea" iruditzen zaio.

"Museoaren zeregina meatzaritzaren inguruko informazioa ematea da eta Peñas Negras ingurumenaren interpretaziorako zentroa da; bakoitzak bere funtzioa du", dio. Ingurumena aztertzeko, bertan egon behar dela nabarmendu du, eta egungo zentroa biotopoan bertan dagoela. "Biotopotik bederatzi kilometrora dagoen Meatzaritzaren Museora eramateari ez diogu zentzurik ikusten".

Eusko Jaurlaritzaren asmoa

Iosu Madariaga Eusko Jaurlaritzako Ingurumen sailburuordeak aitortu duenez, leku bakarrean bildu nahi dituzte meatzaldearekin zerikusia duten baliabide guztiak: Jaurlaritzarena den Peñas Negras Interpretazio Zentroa, Bizkaiko Aldundiaren Meatzaldeko Biotopoaren Zentroa eta Abanto-Zierbenako Udalak kudeatzen duen Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa. "Trapagako, Ortuellako, Muskizko eta Galdamesko udalek ingurumen hezkuntzaren eta kulturaren arloko bestelako azpiegiturak eramango dituzte", dio Ingurumen Sailak igorritako oharrak. "Instalazio horietara hurbiltzen direnek lurralde horretako kultura eta ingurumen ondarea ezagutu ahalko dute".

Protestak

Baina bertako herritar gehienak ez daude ados. Horren adierazle da Ortuellako eta Traparango udalbatzek Burdin Herriak aurkeztutako mozioak onartu dituztela, gehiengo osoz. Peñas Negras lekuz ez aldatzeko, ez ixteko aldarrikatu dute horrela. Abantoko Udalak datorren udalbatzan aztertuko du gaia.

Sinadurak ere biltzen ari da taldea inguruan. Eta, iganderako, manifestazio-martxa bat antolatu du Salba dezagun Peñas Negras, ez itxi lelopean. Larreinetako funikularraren geltokian abiatuko da protesta 10:00etan; Zugaztietara joango da handik, eta, gero, interpretazio zentrora.