Albisteak

Itsasadarrean igerilekuak egitea proposatu du Bilboko Udalak
2016-07-222016-07-21Albisteak, Bizkaia, Gizartea

Itsasadarrean igerilekuak egitea proposatu du Bilboko Udalak

Aitziber Laskibar Lizarribar

Bilboren eraldaketan sakontzeko asmo irmoarekin, etorkizunari begira jarria dago udala, nolako hiria nahi lukeen amesten. Aspaldi utzi zion izaera industrial gogorreko hiri izateari Bilbok, eta udalak aspaldi kokatu zuen zerbitzuen eta aisialdiaren hiriburu bihurtzeko norabidean. Bide horretan beste jauzi bat egin nahi du orain, eta urratsa egin du hartarako. Hiri Antolaketarako Plan Orokorra aldatzekotan dela jakinarazi du, eta zein asmo dituen azaltzerakoan hainbat proposamen zehatz egin ditu. Oraindik eztabaidatu eta landu beharreko egitasmoak dira; proposamen soilak. Baina argi adierazten dute zein norabidetan birmoldatu nahi duen hiriburua. Elorrietarako egin duen proposamena da asmo horien erakusgarri argiena: industria oinarri zuen eremuan igerilekuak egiteko nahia azaldu du udalak. Itsasadarrean bertan egingo lirateke igerilekuak, Ibaizabalen txertatutako aisialdi eremu gisa.

Elorrietako erriberan, itsasadarraren ertzean, pasealeku zabala egiteko proposamena aurkeztu du "datozen hamabost edo hogei urteetarako" plan estrategikoen diseinuak bilduko dituen Hiri Antolaketarako Plan Orokorraren aurrerapenean. Zorrotzaurre berritzeko planaren jarraipen gisa eraldatuko litzateke Elorrieta ere, San Ignaziora arteko pasealekua osatuta.

Etxebizitza berriak egin, eta bizileku gunea ere sortu nahi du udalak eremu horretan, hainbat azpiegiturarekin lagunduta. Zorrotzako irlarako lotura ere izango luke, oinezkoentzako zubi batekin.

Luxuaren luxua izango luke ingurune berrituak, proposamenaren arabera: aisialdirako gune zabala, hiriko hondartza edo igerileku eta guzti. Itsasadarraren ertzean egongo lirateke bainurako guneak, plataforma batzuetan. Itsasadarrean murgildutako kaiak ere irudikatu ditu udalak, eta erriberako landarediz jantzita egongo liratekeen uhin-hausleak. Besteak beste. Deustuko kanalean egingo litzateke hori guztia, Elorrietako biribilgunerako tartean. Egitasmoaren zehaztasun handirik ez du oraindik eman udalak, baina irudikatzen duenaren infografia plazaratu du.

San Anton eta Abandoibarra

Itsasadarra aisialdirako gune nagusi gisa erabiltzeko lanean aspaldi hasi zen udala. Horren ondorio da Abandoibarra inguruak azken urteetan izan duen inbertsioa eta eraldaketa. Bilbo zeharkatzen duen ibaian bainatzeko aukera izatea ere betiko amets nostalgikoa izan da, nolabait. Baina utopia gisa ikusia; bete ezinezko amets gisa.

Azken urteetan, ordea, utopia horretatik gertuago ikusi du bere burua udalak. 80ko hamarkadan nekez aurkituko litzateke itsasadarrera salto egiteko prest agertzen zenik. Ibaizabalen kolore ilunak eta aldiro isurtzen zuen kiratsak agerian uzten zuen erabat zikin, kutsatuta zegoela. Azken urteetan, berriz, igeriketa txapelketak ere egin dira bertan; izen handiko triatloi lehiaketak, besteak beste.

Herritarrak itsasadarrean bainatu ahal izateko lanean hasteko aukera Iñaki Azkuna alkate zenak jarri zuen mahai gainean, lehen aldiz, aurreko legegintzaldian. Aurrera begirako nahi gisa aipatu zuen Bilbon hondartza egiteko aukera, baina, ordurako, asmo gauzagarri gisa.

Eta Juan Maria Aburto alkatearen taldeak heldu dio orain proposamenari. Udaran itsasadarrean bainua hartzeko guneak prestatzea aztertzen ari dela jakinarazi du. Oraindik landu beharreko proposamena dela adierazi du, baina Ricardo Barkala Hiri Garapenerako zinegotziak aurreratu du udalaren ustez zein gune izango liratekeen egokienak: Itsas Museoaren ingurunea eta San Anton ingurua. Beste gune batzuk egokitzeko aukera ere ez du baztertu.

Proposamenak mahai gainean jarri eta gaia aztertzeko, itsasadarraren kudeaketan eskumena duten erakunde guztiak uztailean bilduko direla iragarri zuen Barkalak; Portu Agintaritza, Itsas Kapitaintza, Itsas Agintaritza, Ura eta Bilboko Udala dira biltzekotan, hileon. Aukerak eta zailtasunak aztertu, eta ametsa gauzagarria den erabakiko dute.

Ateak zabalik errefuxiatuei
2016-07-222016-07-21Albisteak, Bizkaia, Gizartea

Ateak zabalik errefuxiatuei

Olaia Zabalondo
Bizkaiko ateak zabalik daude errefuxiatuentzat. Nazioartean babes edo asilo eskaera aurkezten dutenak artatzeko lanean dabil Gurutze Gorria, horretarako duen programa baten bidez. Bilbo eta Bermeo dira errefuxiatuak hartu dituzten herri...

Magiaz betetako bidaia historiaurrera
2016-07-222016-07-21Albisteak, Bizkaia, Kultura

Magiaz betetako bidaia historiaurrera

Natalia Salazar Orbe

Ume batzuen jolaserako abentura egarriak historialari eta arkeologoentzako ikerketa iturri garrantzitsu bat zabaldu zuen. Ehun urte pasatu dira Santimamiñeko kobazuloan 14.000 urtetik gora dituzten margolanak aurkitu zituztenez geroztik. Mendeetan izan ziren han gordeak, inork ezagutzen ez zuen haitzuloko barrunbe batean. Ereñozar mendiaren magalean dagoen historiaurreko santutegiaren aurkikuntza garrantzitsu horren mendeurrenari merezi duen ospakizuna prestatu diote. Urte guztian hainbat jarduera egin badituzte ere, biharkoa izango da egun handia.

Santimamiñe, 100 urte ondareaz gozatuz izenburupean, hainbat jarduera egingo dituzte kobazuloaren inguruan. Batetik, zinea ikusteko aukera izango da. Bisita gidatuak antolatu dituzte eguerdirako. Eta umeak Kobaren bila izeneko arrastoen jolasean aritu ahalko dira.

Iluntze aldera, haitzulo hartan bizi zirenek sua egiteko zer-nolako lanak izaten zituzten ezagutaraziko dute tailer baten bidez. Zuziak eskuan igoko dira, gero, bisitariak haitzulora. Ospakizun berezi horri bukaera emateko, kontzertu bat egingo dute kobaren ahoan bertan: Historiaurreko Soinuak ikuskizuna.

1916 hartan iturri antzeko bat egiteko asmoz haitzuloan sartu ziren umeen aurkikuntza haren arrastoek soka luzea ekarri dute. 32 bisonte, zazpi ahuntz, sei zaldi, hartz bat, orein bat eta ikatzez margotutako edo zizelkatutako beste irudi batzuen hondarrak agerian geratu ziren orduan. Denak ala denak dira Madeleine aldikoak: Goi Paleolitoaren azken kulturetako bat.

Abuztuan jarraituko dute aurkikuntza hori gogorarazteko ospakizunek. Umeek hartuko dute protagonismo berezia. Ondare hori zaindu eta errespetatzeko kontzientziazioa txikitatik barneratzearen garrantziaz jabetuta eramango dituzte etxeko gazteenak haitzuloaren ondora. Tailer zientifikoa prestatu dute haientzat udako oporraldien erdigunean: iparrorratza, anemometroa, termometroa, mapak eta antzeko elementuak erabiltzen ikasteko.

Altxorrez betetako eremu hartarako jolasa eta adimena uztartzen dituen joko batean parte hartzeko aukera izango dute gaztetxoek, irailean. Santimamiñeko altxorren bila arrastoen jokoa prestatu dute haientzat, haitzuloaren inguruan.

Urrira arte iraungo dute urte osorako prestatu dituzten ospakizunek. 2016 K. o. Paleolitikoa erakusketa hartuko du Rekalde aretoak urtarrilera arte. Bizkaiko Arte paleolitikoa ezagutaraziko dute, formatu informatiko berriak baliatuta, eta arte garaikidearekiko bere lotura estetikoa eta morfologikoak ezarrita.

Urriaren 20an eta 21ean, Europako Arte paleolitikoaren arloan adituak diren 12 txostengile baino gehiago elkartuko dituzte Bilboko Ondare aretoan. Bilera zientifikoa egingo dute: Arte paleolitikoa aztertzeko metodoak eta teknikak nazioarteko izaera duen workshop-a. Sorkuntzaren eta historiaurreko artearen azterketan, kontserbazioan eta zabalkuntzan finkatzen den ikerketa metodologiaren bateratze lanaren bila jardungo dute bertan. Topaketa streaming bidez ikusteko aukera izango da.

Aldaketa ugari 100 urtean

Mundua izugarri aldatu da azken 100 urteetan. Bide berari jarraitu diote, era berean, ondarearen zaintzari, babesari eta zabalkundeari buruzko irizpideek ere. Hala, 1916ko urtarrilaren 2an ume batzuek aztarnategi arkeologikoa aurkitu zutenez geroztik, hainbat etapa gainditu eta izan ditu haitzuloak.

Historiaurreko santutegi haren berri izan bezain laster, Bizkaiko Foru Aldundiak kobazuloa eta haren inguruak erosi zituen, 250 pezetaren truk. Haitzuloaren sarreran burdinazko hesi bat jarri zuen. Helburua argia zen: barruan zituen altxor geologiko, artistiko eta arkeologikoak babestea.

Aurkitutako aztarnak ikertzea ezinbestekoa zen. Hiru adituk hartu zuten hasierako ikerketak egiteko ardura: Telesforo Aranzadik, Jose Migel Barandiaranek eta Enrike Egurenek osatutako taldeak ekin zion lehen indusketak egiteari. 1928a zen. Aranzadik giza aztarnak ikertzen zituen, Barandiaranek arkeologiaren eta etnografiaren ardura hartu zuen, eta Eguren natura zientzietan aditua zen.

1952. eta 1969. urteen arteko garaia trantsizio garaia izan zen Santimamiñeko haitzuloarekin lotutako proiektuari dagokionez. Koba osotasunean ustiatzeko erabakia hartu zuen aldundiak. Bisitarientzako pasaguneak eta eskailerak jarri zituzten.

1969. urtean zabaldu zituen ateak bisitari ororentzat; argiztapen elektrikoa jarri zuten horretarako. Eta turismo ugari erakartzeari ekin zion. Datuak adierazgarriak dira: zabalik egon zen urteetan milioi bat bisitari inguru izan zituen, datuen arabera.

Ixteko beharrizana

Diru iturri bilakatu zena ondarea arriskuan jartzeko eragile ere bihurtu zen. Bisitari horien guztien joan-etorriek eta argiek eta beroak kalte handia eragin zieten margolanei eta haitzuloko ekosistemari. Egoera hura ikusita, aldundiak kobazuloa partzialki ixteko erabakia hartu zuen. 1996a zen ordurako.

Beste era batera kudeatu behar zela jabetuta, garbitze, zaintze eta kontserbatze lanak abiatu zituen aldundiak. Hainbat alorretan esku hartu behar zuela argi ikusi zuen. Eta lan horri ekin zion. Besteak beste, ondoko eremu hauek landu zituen: geologia, hidrologia, ingurumena, arkeologia, historiaurreko artea, kontserbazioa eta zabalkuntza. 2006an, igarobideak, eskailerak eta argiztapena kendu zituzten. Bi urte geroago, Unescok gizateriaren ondare izendatu zuen. Santimamiñe proiektuaren hiru zutabeak izango zirenak ezarri zituen orduan aldundiak: ikerketa, kontserbazioa eta kobazuloaren kultur balioaren zabalkundea.

Leizea, hiru dimentsiotan

Herritarrek ondare hori galdu ezin zutela iritzita, eta teknologia berriek ematen zituzten aurrerapenak baliatuta, pinturak beste era batera ikusi ahal izateko aukeren bila hasi zen aldundia. Hala sortu zen leizearen hiru dimentsioko proiektua: errealitate birtualeko 3D eredua baliatu zuten Santimamiñeko altxorrak ezkututik ateratzeko, inongo kalterik egin gabe.

Bide horri berari jarraitu diote Bizkaian historiaurreko artea duten beste koba garrantzitsu batzuetan ere: Karrantzako Ventalaperra eta El Rincon haitzuloetan, Galdamesko Arenatzan, Mañariko Askondon, Kortezubiko Morgotan eta Lekeitioko Lumentzan, besteak beste.

2014an erabat itxi zuten kobazuloa bisitarientzat. Gaur egun, behatoki txiki bat dago haitzuloan, eta hiru hilean behin sartzen dira ikerlariak datuak biltzera. Paleolito garaian han bizi ziren arbasoen historiara gerturatzeko aukerarik aproposena biharkoa izango da: magiaz betetako iraganerako bidaia.

Zazpi erreinuetako baten agertoki
2016-07-222016-07-21Albisteak, Bizkaia, Kultura

Zazpi erreinuetako baten agertoki

Natalia Salazar Orbe
Winter is coming. Zazpi erreinuetan ikaraz espero duten negu gogorrak Bermeo ere astinduko du. Game of Thrones telesailaren zazpigarren denboraldiko eszena batzuk Bizkaiko kostaldean ere grabatuko dituzte urriaren amaieran. Hala ja...

Ospitalea martxan da, erdizka
2016-07-152016-07-14Albisteak, Asteko Gaiak, Bizkaia, Gizartea

Ospitalea martxan da, erdizka

Natalia Salazar Orbe

Alfredo Espinosa izena du Urdulizko ospitale berriak. 1937ko ekainaren 26an fusilatu zuten Espinosa, Gasteizen. Pobreen mediku gisa zen ezaguna, eta lehen Osasun kontseilaria izan zen Jose Antonio Agirre lehendakariaren gobernuan. Horman jarritako haren argazki zuri-beltzek harrera egiten diete erabiltzaileei ospitalearen sarreran bertan. Hilketa hartatik 79 urte bete berri direla ireki ditu ateak Uribe eskualdeko pazienteak artatuko dituen zentroak. Duela bederatzi urte hasi zituzten obrak; eta aurreikusitakoa baino geroago zabaldu dute. Obren antzera, apurka-apurka jarriko dituzte martxan eskainiko dituzten zerbitzuak ere. Joan den ostegunaz geroztik, harrera eta informazio zerbitzua, kanpoko kontsultak, proba funtzionalak eta erradiodiagnostikoa ditu martxan.

2016a bukatu aurretik zerbitzu gehiago eskainiko dituzte. Hala aurreikusi dute, bederen. Ondokoak izango dira: kirurgia anbulatorio handirako ebakuntza gelak, digestio endoskopiak egiteko gelak, eguneko ospitale kirurgikoa, analisi klinikoetarako laborategia eta helduen zein haurren larrialdi zerbitzua. Lehenengo fasearen bukaera izango da hori.

Kanpo kontsultetan dozena bat espezialitate artatzen dituzte oraingoz: erreumatologia, digestio sistema, kardiologia, pneumonologia, oftalmologia, neurologia, urologia, endokrinologia, traumatologia, ginekologia, otorrinolaringologia eta dermatologia.

Bigarren fasean, abian jarriko dituzte mediku eta kirurgia ospitaleratze zerbitzuak, ospitaleratze psikiatrikoak, kirurgia blokea, erreanimazio unitatea eta etxez etxeko ospitaleratzea. Horiekin batera ariko da ospitalea jardun betean. Prozesu osoa bukatzeko, baina, beste bi zerbitzu faltako dira: mediku onkologia eta eguneko mediku ospitalea. Datorren urteko bigarren seihilekorako aurreikusi dituzte horiek.

Kritikak garraioari

Polemika ugari sortu ditu Urdulizko ospitaleak ireki aurretik. Azpiegitura gabezia ugari eta pribatizazio saioa salatu dituzte hainbat sindikatuk eta EH Bilduk, besteak beste.

Osasun zerbitzu berria zabaldu delako poza agertu arren, ospitalearen kudeaketan "inprobisazioa eta planifikaziorik eza" nagusitu direla salatu du koalizioak. Osasun etxera iristeko behar bezalako konexiorik ez dagoela ekarri dute gogora. Garraio publikoari dagokionez, sinetsita daude sortutako beharrizanei aldundiak ez diela eman behar bezalako erantzunik.

Jon Darpon Osasun sailburuak ez ditu hartu begi onez era horretako kritikak. Errepide berria, aparkalekua eta metro geltokia urte bukaerarako prest egongo direla azaldu du. Horrez gain, Bizkaibusen lineetan aldaketak eginak dituztela gogorarazi du.

Hainbat izan dira pribatizazio salaketak ere. EH Bilduren aburuz, "herritarren osasunaren gainetik, berriro ere, badirudi bezeroei eta negozioei begirako aukera lehenetsi dutela" jaurlaritzak eta aldundiak.

Sukaldea, garbiketa eta araztegi zerbitzuak azpikontratatuko dituzte. Ospitalea inauguratzeko bezperan egin zuen iragarpena Osasun sailburuak.

Egun batzuk lehenago, bi orduko lanuztea egin zuten osasun zentro eta erietxeetako langileek, SATSE, ELA, CCOO, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Urdulizen zerbitzurik pribatiza ez zezaten aldarrikatu zuten hala. Argudio argiak eman zituen Jose Antonio de Lenizek. SATSE-Euskadi erizainen sindikatuko idazkari nagusia da: "Osakidetzako langileek beste kobratu behar dute azpikontratatutakoek. Horrela adostua dugu. Eta enpresa pribatuek irabaziak izaten dituzte. Beraz, irabaziak izan ditzaten zerbitzuaren kostuak handiagoa izan behar du, ezinbestean".

Hamazortzi herritako bizilagunak artatuko ditu: Arrieta, Bakio, Barrika, Berango, Fruiz, Gamiz-Fika, Gatika, Getxo, Gorliz, Laukiz, Leioa, Lemoiz, Maruri- Jatabe, Meñaka, Mungia, Plentzia, Sopela eta Urduliz. Orain arte Gurutzetako ospitalera jo behar zuten herritarrentzako lekua hartuko du. Barakaldoko zentroan laguntza presioa txikituta, itxaronaldiak arinduko dira, konplexutasun handieneko pazienteekiko arreta hobetuko da, eta ohe gehiago egongo dira eskuragarri, Darponen arabera.

Orain arte Mungia, Areeta eta Algortako osasun etxeetan ematen zituzten laguntzak handituko ditu Urdulizko ospitaleak. Hala ere, herriotako osasun etxeek kanpo kontsultetako batzuk egiten jarraituko dute. Era berean, Areetako anbulatorioan erradiodiagnostiko zerbitzua ematen jarraituko dute.

Lapurren gustuko herrialdea
2016-07-152016-07-14Albisteak, Bizkaia, Gizartea

Lapurren gustuko herrialdea

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Bi ordu eta hamar minututik behin lapurreta bat gertatzen da Bizkaiko etxebizitzetan. Hala baieztatu du Unespa aseguru etxeen patronalak 2014ko lapurretei buruzko datuak biltzen dituen txostenean. 225 enpresa biltzen ditu Unespak, eta Araba, Bizkai eta Gipuzkoako 800.000 etxebizitzako lagina hartu du ikerketa egiteko. Guztien artean, Bizkaia da lapurreta gehien izan duen lurraldea: %65,5 biltzen ditu. Eta Bilboaldea osatzen duten udalerriek dituzte lapurreta tasarik handienak. Ikerketaren arabera, Ibaizabal itsasadarreko udalerrietan egiten dituzte Bizkaian lapurreten %70. Hiriburuan, soilik, 1.300 salaketa erregistratu ziren 2014. urtean.

Azterketaren arabera, biztanleria kopuruarekin lotuta dago lapurreta tasa. Hau da, herritar eta etxebizitza gehiago dauden inguruetan izaten da eraso gehien. Irizpide hori aintzat hartuta, Bilbok du tasarik handiena. Erasoen %22,1 gertatzen dira Bilbon, eta haren atzetik daude Donostia eta Gasteiz. Baina ehunekoetan ezberdintasun nabaria dute Bizkaiko hiriburuarekin. Izan ere, %8ren bueltan dago duten lapurreta kopurua.

Hiru lurraldeetako hiriburuen ondoren, Bizkaiko udalerriak daude lapurreta kopuruen zerrendan lehen postuan. Ibaizabalgo itsasadarrean daude herriak, zehatzago. Tartean daude Barakaldo, Getxo eta Portugalete. Han gertatzen da Araba, Bizkai eta Gipuzkoako etxebizitzetan izaten diren bost lapurretatik bat.

Lapurretei buruzko usteak ere irauli egiten ditu ikerketak. Izan ere, nahiko hedatuta dagoen iritzia da udako eta neguko oporrak eta asteburuak aukeratzen direla lapurretak egiteko. Hau da, jaiegunak aukeratzen dituztela lapurrek beren jardunerako, jabeak etxetik kanpo igarotzen dituzten garaiak direlako, ustez. Baina, iritzi horien aurka, udaberrian izan da lapurreta gehien 2014an: martxoan, apirilean eta maiatzean. Eta egunei dagokienez, astelehen eta ostiralak aukeratu dituzte eraso egiteko.

Biztanle gehien biltzen duten udalerrietan, lapurreta gehiago izaten da. Baina etxebizitza kopuruaren eta lapurreten arteko batez bestekoa aztertzean "ezustea" hartu du Unespak. Izan ere, lapurretak izateko probabilitate handiagoa dute udalerri ertainek udalerri handiek baino. Patronalak bildutako datuen arabera, Urdulizek du batez besteko horretan lehen postua Bizkaian. Herrialde osoko batez bestekoa baino %82,5 aukera gehiago du Uribe Kostako herriak lapurretak jasateko. Ondoren daude Galdakao, Abanto-Zierbena, Barakaldo eta Zalla, besteak beste. Balantzaren beste aldean daude Plentzia, Mundaka, Ondarroa eta Berriz, adibidez. Herri horietan oso baxua da lapurreten batez bestekoa. Lurraldeko hiriburuan %5,2koa da erasoak jasateko bataz bestekoa.

%38 Bilbon

Lapurreten larritasuna ere aztertu dute txostenean. Eta, bildutako datuen arabera, udalerri ertain eta "lasaietan" izaten da kostu handiko lapurreta gehien. Laukiz ageri da zerrenda horretan lehen postuan: 4.476 euroko batez besteko kostua izan dute hango lapurretek. Lezama, Arrieta, Loiu eta Gatika dira kostuen aldetik erasorik handienak bildu dituzten udalerriak. Eta Gueñes, Lekeitio eta Ortuellak jasan dituzte erasorik arinenak.

Bizkaian egiten diren etxe lapurreten ia %34 Bilbon egiten dira. Eta auzoen araberako joera du hiriburuak erasoen kopuruari eta larritasunari dagokionez. Begoña, Ibaiondo eta Rekaldek dute lapurreta salaketa gehien: %38 inguru biltzen dituzte hiru auzoek. Edonola ere, etxebizitza kopurua eta lapurreten arteko harremana aztertuz gero, Abando, San Frantzisko, Miribilla eta San Adrian auzoek dute lapurretak izateko probabilitaterik handiena.

Lapurreten kostua ere asko aldatzen da Bilboko auzo batetik bestera. Zorrotza eta Basurton gertatu ziren garestienak. Gainontzeko inguruetan baino %300 kostu handiagoa zuten bi auzo horietan izan ziren erasoek. Abando auzoan 800 eurotik gorako kostua izan zuten erasoek, batez beste; Zazpikaleetan gertatutakoek, 248 eurokoa.

Pedalkadak kontzientziari
2016-07-152016-07-14Albisteak, Bizkaia, Gizartea

Pedalkadak kontzientziari

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Azken sei urteetan egin bezala, bizikletak hartu eta aldarrikapenerako eta gozamenerako tartea hartuko dute Ekologistak Martxan elkarteak eta Ekologistas en Accion konfederazioak. Bihar hasiko dute VI. Ekomartxa, eta klima aldaketak kostaldean eragiten dituen kalteen inguruan kontzientzia hartzea da egitasmoaren helburu nagusia. Bilboko Areatzan hartuko dituzte bizikletak bihar, eta, hamabost egunez Kantauriko kostaldea zeharkatu ondoren, Xixonen (Galizia) bukatuko dute martxa, hilaren 30ean. Aldarrikapenerako eta gozamenerako aukera emango du Ekomartxak, Pedalei eragin planeta hozteko goiburuarekin.

Gaur iritsiko dira Bilbora VI. Ekomartxan parte hartuko duten kideak, eta ongietorri ekitaldia egingo dute arratsaldean Ekologistak Martxan-ek Zazpikaleetan duen egoitzan. Bihar egingo dute Bilbo eta Lemoiz elkartuko dituen lehen etapa, eta bi egunez izango dira Bizkaian.

Omenaldia Lemoizen

Berezia izango da biharko ibilbidea. Bizkaiko hiriburutik Lemoizera egingo dute Ekomartxako kideek, Plentzia eta Getxotik igaro ondoren. Eta Euskal Herriko borroka antinuklearrari omenaldia egingo diote han. 40 urte dira han jarri nahi zen zentral nuklearraren aurkako lehen protesta egin zenetik, eta gogora ekarri nahi dute ordukoa. Nuklearrik gabeko euskal kostalde baten alde goiburupean, mobilizazioa egingo dute Uribe Kostako herri horretan, 13:30ean.

Euskal Herriko mugimendu antinuklearrean mugarritzat hartzen da 1976ko abuztuaren 29ko protesta. Izan ere, Franco hil ostean onartu ziren lehen manifestazioetako bat izan zen Gorliz eta Plentzia artean egin zena. Garai hartako datuen arabera, 50.000 pertsona inguru elkartu ziren protestan. Gero eta jende gehiago bildu zuen nuklearraren aurkako borrokak. Horren adibide da Plentziako mobilizazioa egin eta urtebetera Bilbon egin zen manifestazioa: 150.000 lagun elkartu ziren orduan.

Mobilizazio haiekin batera, komite antinuklearrak sortzen hasi ziren auzo eta herrietan. Mugimendu ekologistak hartu zuen indarra izan zen Lemoizko zentral nuklearraren egitasmoa bertan behar uzteko gakoetako bat. 1982an iragarri zuen PSOEren gobernuak Lemoizko zentrala gelditzeko asmoa. Baina 1994ra arte ez zen eten zentralaren jarduna bere osotasunean.

Ekitaldiaren ondoren, Bizkaiko hiriburura bueltatuko da martxa bihar, eta igandean hartuko du Galiziarako bidea. Ezkerraldea eskualdeko herriak zeharkatu, eta Muskizera iritsiko dira etzi. Petrolioaren industriak kostaldean eragiten duen kutsadura salatzeko protesta egingo dute eguerdian Petronorren findegiaren aurrean, Anti-Coke koordinakundearekin. Eta, arratsaldean, Zierbenan izango dira, superportuek ingurumenean eragiten dituzten kalteak ezagutzeko. Astelehenean, bizikleta martxak atzean utziko du Bizkaia. Goizean goiz hartuko dute Muskiztik Kantabriarako bidea, eta beste bi astez pedalei eragiten arituko dira Kantauriko kostaldeko herrietatik.

Ekologistak Martxan-eko kideek ekitaldian parte hartzeko deia egin dute: "Lemoizko zentral nuklearraren eraikuntza bertan behera uztea ahalbidetu zuen borroka oroituko dugu, eta oraindik ere bestelako arrisku nuklearrak daudela gogorarazi; Garoñako zentral nuklearra, kasurako. Kostaldean eragin handia duten industria eta hirigintza jarduerak ere salatuko ditugu".

Gurdiaren atzetik, ezkontzarako bidean
2016-07-152016-07-14Albisteak, Bizkaia, Gizartea, Kultura

Gurdiaren atzetik, ezkontzarako bidean

Eider Mugartegi

Idi gurdiaren kirrinka entzungo da, beste urte batez, Lekeitioko kaleetan barrena, Anbrus Mailabiabarrenaren eta Josepa Meabe-Ansorenaren ezkontza iragarriz. Euskal Herrian antzina ezkontzera zihoazen neska-mutilen ibilbide bera erakutsiko du, 40. urtez jarraian, Gora Buru Kultur Elkarteak, etxe-sartzea deritzona.

Ezkontzera zihoazen neska-mutilak notarioaren aurrera joaten ziren euren gurasoekin "kontratua" egitera. Neskaren gurasoek batetik, eta mutilarenak bestetik, bakoitzak bere aldetik zer ematen zuen adierazi eta sinatzen zuten. Gero, ezkontza aurretik, eta baita ezkontza egunean bertan ere, neskaren lagunak haren etxe berrira joaten ziren bakoitzak bere oparia esku artean zuela. Eta, haien aurretik, "arreoa" zeraman gurdia —ohea, maindireak, sukalderako tresneria, arropak, arrosarioak, ur bedeinkatu ontziak, gorua...—.

Gurdi hori gurpilei koipea kenduta eramaten zen, hala soinu berezia atera eta jendearen arreta erakartzeko. Eta, hain zuzen ere, ezkontza segizioak zeraman gurdi kopuruan antzematen zen ezkongaien aberastasuna; familiak zenbat eta aberatsagoak izan, hainbat eta gurdi gehiago eramaten zituzten ezkongaiek. Lekeitiokoa gurdi bakarrekoa da, eta, horrenbestez, erdi mailakoa. Zaharrek diotenez, ordea, inguru horretan ikusi omen dira hiru gurdiko ezkontzak ere.

1931tik aurrera

Aspaldiko ohitura hori gorde eta suspertzeko asmoz hasi ziren egiten Lekeitioko Euskal Ezkontza. Jatorria ez da garbia, baina, Gora Buru Elkarteak jakin duenez, 36ko gerra aurreko jaietako egitarauetan ageri da iragarrita.

Gerora, Lekeitioko Batzokiak hartu zuen bere gain Euskal Ezkontza horren urteroko antolaketa. 1931n atera zuten lehenengoz, irailaren 4an, eta halaxe egin zuten urtero, gerra iritsi zen arte. Gerra eta diktadura urteetan geldialdia egin ostean, oraindik Franco bizi zela, 1964an berreskuratu zuten, Lekeitioko herriak Resurreccion Maria Azkueri egin zion omenaldia zela eta. Urte hartan, Zubieta jauregitik irten zen, baina behin bakarrik egin zen. Ez zen gehiago errepikatu 1977. urtera arte. Urte horretan, Gora Buru Elkarteak heldu zion usadioari. Eta, ordutik, urtero etengabe egin da uda sasoian.

Euskal ezkontza horretan 100-140 lagun inguruk hartzen dute parte: ezkontza segizioaren aurretik, joaldunak, gurdia eta albokariak joaten dira. Gero, trikitilariak, txistulariak eta dantzariak. Bestalde, parte hartzaileek janzten dituzten arropak eta gurdian eta esku artean daramaten tresneria XIX. mendekoa edo aurreragokoa da. Eta, museo eta argazkietatik egindako kopia batzuk baldin badaude ere, gehienak originalak dira, jatorrizkoak.

Arreoa daraman gurdia ere antzinako modura janzten dute bezperan. Orain dela urte gutxi, kalean prestatzen hasi ziren, gainera, eta, beraz, xehetasun guztiekin egiten duten prestaketa berezi hori ere guztiek goza dezakete Eskolapean.

Inazio Kaltzakorta arotza buru zela jantzi izan dute gurdia urte askotan. Txikitatik parte hartu zuen ohitura horretan Kaltzakortak, benetakoa zenean. 12 urtegaz kargatu zuen lehenengoz, bere arreba ezkondu zenean. Baina Kaltzakorta orain dela bi urte hil zitzaien, eta haren lekukoa Neskutz Erkiagak eta Jose Mari Uskolak hartu zuten iaz. Hala ere, hark irakatsitakoa betetzen dute, mimo guztiagaz.

Egitarau berezia

Uztailaren 22an jantziko dute gurdia Eskolapean, eta hurrengo egunean aterako dira ezkontideak etxe berrirako bidea egitera. Aurten, baina, Lekeitioko Euskal Ezkontza jarraian egiten denetik 40 urte betetzen direnez, egitarau berezia prestatu du Gora Buru Kultur Elkarteak, eta Xabier Erkizia soinu artista gonbidatu dute Lekeitiora, barikuan, 19:30ean, Azkue aretoan, Idi gurdiaren Oihartzunaz jarduteko.

Erkiziak ezagutzen du Lekeitioko Euskal Ezkontza. Izan ere, ikuskizuneko idi gurdia Bilbora eraman zuen, Maialen Lujanbio bertsolariagaz elkarlanean, Gurdi irrintzi orbaindua irrati pieza sortzeko. Hiriaren soinu erretratu bat egitea izan zen haien asmoa, eta egur hutsezko gurdi zaharra Bilboko kaleetan paseatu zuen soinu artistak maiatz amaieran.