Peru Azpillaga
365 egun zabalik eta 4 milioi bisitari. 400 jarduera kultural baino gehiago eta 90.000 parte hartzaile. Horiek dira Azkuna zentroak 2017ko jardueretan bildutako datuak. Berriztutako alondegian kokatutako espazioak, ez dio hazteari utzi ...
Peru Azpillaga
Bertsolarientzat urteko zitarik garrantzitsuena izan da beti Bertso Eguna, eta hala izango da aurrerantzean ere". Hala mintzatu da Jon Agirresarobe Bertsozale Elkarteko kidea. 2018ko Bertso Egunaren antolatzaileetako bat izanik, buru-bel...
Aitziber Laskibar Lizarribar
Ipuin kontalariak, magia, antzerkia, ikuskizun interaktiboak eta kontzertu didaktikoak. Musikaterapia eta barreterapia tailerrak. Eta gozoki naturalak egitekoa, eta buztina lantzekoa, eta erritmoa gorputz adierazpenarekin uztartzekoa. Bi eta zortzi urte bitarteko umeentzat guztiak, eta euskaraz. 60 ekitalditik gora, Bilboko auzoetan. Martxan da 14. Ikusi eta Ikasi programa, Euskara Elkarteen Topaguneak eta Bilboko Udalak antolaturik.
Aitziber Laskibar Lizarribar
"Aro berria" dator Bilboko Campos Eliseos antzokira. Hori iragarri dute kudeatzaile berriek. Azken urteetan SGAEk kudeatu du antzokia, baina emaitza onik gabe. "Noraezari" egotzi diote aurrera egin ezina, eta egoera iraultzeko helburuz dator kudeatzaile berria, batez ere Madrilen eskarmentu handia duena: Klemark sozietatea. Alejandro Colubi presidenteak aurkeztu du erronka: "Askotariko publikoa" bildu nahi du antzoki zaharrean, eta ikus-entzule hori "fidelizatu". Hartarako, askotariko eskaintzaren aldeko apustua egin du: etxeko produktuak eta atzerrikoak eskainiko dituela azaldu du, eta lan klasikoak zein berritzaileak uztartuko dituela.
Ainhoa Larrabe Arnaiz
Charlote eta Charles Chaplin (Ingalaterra, 1889-Suitza, 1977). Zaila da pertsonaia eta sortzailea bereiztea edota zein den zein asmatzea, fikzioak eraikitako pertsonaiak bere sortzailea gainditu baitu Chaplinen kasuan. Ezbairik ga...
Ainhoa Larrabe Arnaiz
Sexuaz, maitasunaz eta indarkeria matxistaz hausnartzeko erakusketa batzuk daude Bilboko Berreginen Museoan eta Azkuna zentroan: Afrodita. Kaosa. Desioa. Sexua. Amodioa? izenekoa gordetzen du lehenak, eta artista feministetan aitzindarietakoa den Margaret Harrison ingelesaren (Wakefield, Erresuma Batua, 1940) Sexuaren, klasearen eta indarkeriaren arteko harremanak atzera begirakoa dago Azkuna zentroan, joan den urteko urriaz geroztik. Margolanak eta eskulturak erabilita, gazte zein helduek zenbait gairi buruz hausnartzeko aukera ematen dute bi-biek.
Berezia da Berreginen Museoak jarri duen erakusketa, hiriburuko Begoñazpi ikastolako DBHko 4. mailako ikasleek egindako hezkuntza proiektu batetik garatu baita. Museoan dauden eskultura eta margolanak abiapuntu hartuta, formatu txikiko erakusketa bat diseinatu zuten Irene Campillo eta Olatz Gonzalez Begoñazpiko ikasleek, Amodioaren bila izeneko hezkuntza proiektuan. Amodio motak aztertzea zuen helburu egitasmoak; besteak beste, erromantikoa, platonikoa eta anai-arreben artekoa. Afrodita eta Venus jainkosen maitasunari buruzko kontzeptuari tiraka, Antzinako Greziako gizartetik gaur egun arteko amodioa ulertzeko moduak bildu zituzten ikasle biek proiektuan.
Ikastetxetik museora
Ikasturtea bukatuta, Afrodita. Kaosa. Desioa. Sexua. Amodioa? erakusketa ofizial bihurtu dute ikastetxeko areto batetik abiatutako ideia: 11 eskulturaz eta hiru margolanez osatuta dago, eta Afroditaren istorioa dute oinarrian, maitasunaren jainko greziarra izan baitzen. Bidaia bat proposatzen dute Berreginen Museoan jarritako erakusketarekin. "Jendeak jakingo du greziarrentzat indar kontrolaezina eta suntsitzailea zela amodioa. Gaur egun, Afroditak sortzen zituen pasioak krimen gisa ikusiko genituzke; izan ere, arrazoia eta autokontrola birrindu egiten zituen, eta bortizkeria eragiten zuen: bahiketak, bortxaketak eta bestelakoak hauspotzen zituen Afroditaren indarrak".
Greziako garai helenistikoko Venus Milokoa eskultura, Cnidoren Afrodita eta Ludovisi tronua dira ikusgai dauden piezetako batzuk, eta, gaien arabera, hiru ataletan banatu dute erakusketa. Lehen atalak Afrodita jainkosaren izaera eta nortasuna aztertzea du xede, eta, bigarren zatian, amodioaren eta sexuaren jainkosa gisa Afroditak izan zituen eginkizunak aztertzen dira. "Desira aurreikusi ezina zenez eta gizarteak kulturalki kontrolatzen zuenez, arriskua eta antsietatea sortzen zuten sarri, eta horri erreparatu zaio bereziki". Azkenik, Afroditak Grezia klasikoko kulturako gainontzeko jainkoekin zuen harremana lantzen da.
Idazle, margolari eta eskultore askorentzat inspirazio iturri izan zen Afroditaren irudia urte luzez. Askok irudikatu dute jainkosa margoetan edota eskulturetan; biluzik zein jantzita; eskuak bularretan edo altzoan dituela. Tenpluak ere eskaini zizkioten Grezian, eta, hango mitologiaren arabera, beldurra sortzen zuen Afroditaren edertasunak; zehazki, beldur ziren jainkosak gainontzeko jainkoen arteko bakea hautsiko ote zuen.
Greziako mitologiaren arabera, Eros jainkoaren sortzailea izan zen Afrodita bera: haur hegaldun gisa irudikatu da, eta maitasunaren alde bikoitzarekin lotu izan da —erromatar kulturan, Kupido jainkoa da haren baliokidea—. Otsailaren 14an, Erosen irudia erabili ohi da maitasunaren egun gisa izendatutakoa ospatzeko, eta maitasunari buruz gaur egun dagoen usteari buruz hausnartzeko erabiliko dute egun hori museoan. Maiatzera bitarte izango da ikusgai Afrodita. Kaosa. Desioa. Sexua. Amodioa? Berreginen Museoan.
Oso bestelako itxura du Azkuna zentroan ikusgai dagoen Sexuaren, klasearen eta indarkerairen arteko harremanak erakusketak. Hiru hilabete dira Margaret Harrison artista feministaren ibilbidea omentzen duen erakusketa jarri zutenetik, eta datorren asteko igandea du azken eguna Bizkaiko hiriburuan. Beraz, herritarrek hamar egun dituzte oraindik arte feministaren aitzindarietako bat den artista ingesak 1970eko hamarkadatik hona sortu dituen lanak bertatik bertara ezagutzeko.
Testuinguru soziopolitikoari lotutako artea egin du Harrisonek hasieratik. Hala aitortu du artistak behin eta berriz. Ez du, ordea, edonola egin, begirada feminista oinarri hartuta egin baititu artelanak azken 40 urteetan, eta hark egindako lanek etengabe salatzen baitute sexuaren eta klasearen zapakultza eta emakumeen kontrako indarkeria sinbolikoa eta fisikoa.
Arte feministaren mugarria
Bada, genero zapalkuntzaren salaketak egin zuen aitzindari. 1971n bakarka egin zuen lehen erakusketa da horren lekuko: egun bat besterik ez zuen iraun erakusketak, artelan haiek "lotsagarriak" zirelakoan berehala itxi baitzuen Poliziak. Hugh Hefner Playboy aldizkariko zuzendaria untxiz mozorrotuta eta kortsearekin irudikatu zuen Bunny Boy lanean, eta zapata takoidunekin eta titiekin pintatu zuen Captain America. Antzera margotu zuen Superman ere.
Maskulinitatearen sinboloa zenari emakumeen genitalak, takoiak eta eskuko poltsa jarri zizkion. "Gizonak irudikatu nituen ordura arte publizitatean eta pornografian andreek hartzen zuten toki berean". 1970eko hamarkadan eskandalua sortu zuten irudi horiekin abiatzen da Bilboko erakusketa, eta ogitartekoen irudi ugari biltzen dituen Good Enough to Eat izeneko seriea ere jarri dute haren aldamenean. Emakumeak ogi arteko jaki gisa irudikatu zituen Harrisonek bilduma horretan sortutako margolan guztietan.
Etxeko emakume langileen egoera ikusarazteko eta salatzeko sortu zuen Homeworkers (etxeko langileak) artelan erraldoia. Erresuma Batuan, Soldata Berdintasunerako Legea onartzean abiatu zuen Harrisonek etxeko langileei buruzko ikerketa, 1975ean. Orduko andreek zituzten baldintzak eta, oro har, milaka emakumeren esplotazioa agerian uzteko lan tresnak edota fabrikatzaileek langileei emandako diru sarien paperak erabili zituen artelana sortzeko.
Antzeko prozesua erabili zuen Rape (Bortxaketa) izeneko lana sortzeko. Bi andreren bortxaketa kasuekin sortu zuen artelana, eta 1978an aurkeztu zuen jendaurrean estreinakoz, Londresko Serpentine aretoan. Edukiak izan zuen indarra ikusita hura ostontzeko saioa egin bazuten ere, kontrakoa lortu zuten, eta milaka izan ziren artelana ikustera joan ziren herritarrak. Bilbon ere jarri dituzte aipatutako margolan biak.
Artistak behin baino gehiagotan azaldu du irudikatzen dituen andreak edo haien istorioak direla bere lanen protagonistak, eta hala azaldu zuen Bilboko erakusketaren inaugurazioan egindako agerraldian ere. "Beti esaten dut ni ez naizela nire artelanen heroia, nire lanen atzean dauden emakume horiek guztiak baizik". Norabide horretan, Mary Wollstonecraft, Dorothy Wosrdsworth eta Rosa Luxemburg idazleak omentzeko sortu zuen Politics and the Beauty of Words lana (politikariak eta hitzen edertasuna). Hiru idazleek sortutako testuetatik abiatuta, historia nork idazten duen galdetzen dio artistak bere buruari.
Omentzeko artelanak
Joan den abenduaren 16an, martxa antimilitarista jendetsua egin du mugimendu feministak Santurtziko portura, handik armak esportatzen direla salatzeko. Hain zuzen, 1981ean NATO Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeak AEBetako misilak Erresuma Batura eramateko erabakiaren aurkako Greenhameko base militarrean milaka emakumek egindako protesta izan zuten eredu gisa Santurtzin. Ordukoak bezala, hesiaren inguruan kateatu ziren emakumeak. Harrison artistak, Greenham Common Women´s Peace Camp kanpaldian oinarrituta, Common Reflection lana sortu zuen 2013an; ekintza gogora ekartzeko eta protestan parte hartu zuten 70.000 emakume omentzeko.
Ispilu erraldoi bat ere jarri dio lanari Azkuna zentroko aretoan. Izan ere, azken hamarkadan artista feminista horrek egin dituen piezetan ohikoa da ispiluen erabilera, eta badu bere zergatia. Virginia Woolf idazlearen Gela bat norberarena (1929) liburuari zor dio Harrisonek kristalen erabilera hori. Honela idatzi zuen Woolfek: "Mende hauetan guztietan, emakumeak ispilu izan dira, gizonaren tamaina naturala bikoiztuta islatzeko gaitasun magikoa eta zoragarria izan duten ispiluak".
Gazte eta helduentzat dira erakusketa biak, eta gizartean bolo-bolo dabiltzan gaien inguruan hausnartzeko aukera ematen dute. Hilaren 14a du azken eguna Harrisonek Bilbon; erakusketaz gozatu nahi duenak astebete baino gehiago du horretarako.
Aitziber Laskibar Lizarribar
Aspaldi agortu ziren sarrerak, salgai jarri eta gutxira. Aztoramena ere eragin du abenduaren 17rako aulki bat lortzeko irrikak, eta zain dira txartela eskuratu dutenak. Bertan da eguna: etzi izango da lau urtean behin egiten den bertsolaritzaren jaialdi handia, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala. Zortzi finalisten onena jasotzeko prest, 14.600 zalek beteko dute Barakaldoko BECen saiorako atondutako aretoa. Eta azken aldietako irudia berrituko dela espero da: lepo betetako aretoa, eta jai giro beroa.
Aitor Mendiluze, Aitor Sarriegi, Amets Arzallus, Beñat Gaztelumendi, Igor Elortza, Maialen Lujanbio, Sustrai Colina eta Unai Agirre. Horiek nor gehiago arituko diren bertsolariak. Txapela eskuratzeko aukera gertu ikusiko dute batzuek; urrun, besteek. Baina finalerako duten helburua azaltzerakoan, guztiek egin dute bat: igandean saio borobila eskaintzearekin gustura izango direla adierazi dute denek.
Edozein kasutan, txapela izango dute amets aukera handiena dutenek. Sebastian Lizasok jarriko duen txapela. Bertsolari gisa egindako bide oparoa aitortzeko modu gisa aukeratu du Euskal Herriko Bertsozale Elkarteak Lizaso txapeldunari garaikur preziatua jartzeko.
Gainontzean, duela lau urtekoaren antz handia du, hasiera batean, finalak. Unai Agirre ez beste guztiak arituko dira, berriro ere, BECeko oholtzan. Bakarra izango da emakumea Maialen Lujanbio, eta bakarra bizkaitarra Igor Elortza-.
Saioaren gidari eta gai jartzaile lanetan Maite Berriozabal, Inazio Usarralde, Saroi Jauregi eta Joana Itzaina arituko dira, eta epaile, Ekaitz Elorriaga, Eneritz Azkue, Eneko Bidegain, Joseba Santxo, Mirari Azula, Nerea Bruño eta Zigor Leunda. Horiez gain, 450 boluntario baino gehiago arituko dira lanean.
Egun osokoa
Saioa 11:00etan hasiko da, baina 09:00etan zabalduko dituzte BEC erakustazokako ateak jendea pixkanaka sar dadin. Aretora garaiz joateko gomendioa egin dute antolatzaileek, eta beste zenbait ohar ere plazaratu dituzte. Entzuleak jai giroaz gozatzera joaten dira finalera, egun osoko jarduna izanik janari eta guzti joaten dira, eta, azken txapelketetan, janaria eta edaria izateko denetariko tramankuluak eraman izan dituzte. Horrekin lotuta, bonbona, sukalde, hozkailu eta antzekorik ezingo dela BECen sartu ohartarazi dute antolatzaileek, eta kristalezko edukiontziak, latak eta plastikozko botila handiak ere ezin direla eraman.
Bertsolari Txatelketa Nagusiko finalari berari dagokionez, goizeko eta arratsaldeko saioetan banatuta egongo da bertsolarien jarduna. 11:00etatik 14:30 aldera arte, hamabost bertso puntuagarri izango dituzte zortzi finalistek. Binaka arituko dira bertsolariak lehenik, eta banaka gero, kartzelako lanean.
Bazkaltzeko etenaren ondoren, 16:30ean hasiko da arratsaldeko saioa. Binaka arituko dira bertsolariak lehenik, eta, banaka hiruna bertso osatuko dituzte gero. Lan horietatik guztietatik puntuaziorik handiena eskuratzen duten bi bertsolariak buruz burukora igaroko dira. Biak elkarrekin arituko dira lehenik, eta bakarka, kartzelako lanean, ondoren.
Hori guztia amaituta, 20:00 aldera jakingo da txapeldunaren izena. Sari banaketa izango da orduan, eta bertsolari guztien agur bertsoekin emango zaio amaiera 2017ko txapelketari.
BECera joaterik ez dutenek saioa ETB1en eta bertsoa.eus webgunean ikusi ahal izango dute, osorik, zuzenean.
Natalia Salazar Orbe
Herritarrek sortu eta herritarrentzat egindako kultura eta proiektuen leherketa. Espazio publikoan, denen esku, doan. Bilbo Zaharra, San Frantzisko eta Zabala auzoen erraiak zabalduko dituzte bihar, festa eta aldarrikapen giroan. ...
Aitziber Laskibar Lizarribar
Atzerritik etorritako 371 bizilagun daude Elorrion, Espainiako estatutik etorritakoak aintzat hartu gabe. Datu hori utzi zuen Gite-Ipes fundazioak iaz egindako azterketak. "Estatistika eta errolden atzean pertsonak daude", ...
Natalia Salazar Orbe
Duela hiru mende, pentsaezina zen mendiak eskalatzeko ideia. Naturak baliabideak eskaini dizkio betidanik gizakiari. Baina, aldi berean, baliabide horiek zapuztu dituen hondamendien egilea ere izan da. Mendiak leku beldurgarriak zi...