Jose Luis Bilbao Bizkaiko ahaldun nagusiak iragarritakoaren arabera, Gerediaga-Elorrio errepide ardatza, Autzaganeko saihesbidea eta Bermeoko saihesbidea egiteko lanak uda honetan abiatuko ditu Bizkaiko Foru Aldundiak. Lan horiek egiteko, 350 milioi e...

Pedro Carrascal (Bilbo, 1973) Adembi Esklerosi Anizkoitzaren Bizkaiko Elkarteko zuzendaria da, 1998az geroztik. Haren ustez, Deustuan martxan ipiniko duten sistema berria modu on bat izan daiteke terapiako ariketak egin nahi ez dituztenak horiek egitera bultzatzeko. Bizkaian, 1.100 pertsona inguruk daukate esklerosi anizkoitza.

Errehabilitazio birtualerako gune bat abian jarriko duzue datorren hilean. Zertan datza?

Sortzen ari garen gune hori laborategi bat izango da. Orain, Kinect teknologian oinarritutako bideo joko batzuk diseinatzen ari gara, errehabilitazioa egiteko. Mugimendua antzematen duen sistema bat sortzen ari gara. Bideo jokoa diseinatuta daukagu: pertsona bat pantaila handi baten aurrean jartzen da, eta kamera batek detektatu egiten du. Bide horri esker, errehabilitazioa makinarekin zuzenean egin dezake gaixoak. Besteak beste, fisioterapia egin dezake.

Joko hori probatzen ari gara. Bi hiletan, esklerosi anizkoitza duten hogei pazientek probatuko dute, egiaztatzeko funtzionatzen duela oreka, espasmoak eta gainerako sintomak hobetzeko egin dugun diseinuak. Zentroa inauguratzen dugunean, hori izango da han izango dugun lehenengo aplikazioa.

Horrez gain, ikerketa zentro eta errealitate birtualerako laborategi bat ere izango da, bideo joko gehiago diseinatzeko. Batez ere, gure errehabilitazio sistemak modernizatzearen eta teknologia berriak aprobetxatzearen aldeko apustu bat da, esklerosi anizkoitza duten pertsonen bizi-kalitateari etekin handiagoa ateratzeko.

Bideo jokoen sistema bera erabiliko duzue, beraz.

Bai, Xbox Kinect sistema da. Pantailaren aurrean jarrita, pazienteek eskuak mugitu, gauzak ukitu, eta lurra zapaltzen dute makinak jarritako koloreetan, besteak beste. Gaixoaren erreakzio eta mugimendu ahalmena aztertzeko aukera ematen digu sistemak.

Zein arlotan izango da lagungarri terapia berri hori?

Oso alor garrantzitsuan izango du eragina: atxikidura eta motibazioan, hain zuzen ere. Gaixo guztiek ez dute izaten errehabilitazioa egin eta norbere gaixotasuna hobetzen saiatzeko lanerako prestutasuna. Sarritan, gaixotasunaren diagnosia egiten dizutenean, hori da eman beharreko lehenengo pausoa eritasuna onartu eta hari aurre egiteko, eta teknika horrek erraztu egiten du hori.

Nola?

Gertatu izan zaigu, adibidez, errehabilitazio terapietara joan nahi ez duen pertsonaren bat egotea. Orduan, esan genion bideo joko bat prestatzen ari ginela, eta ea prest zegoen hura probatzeko. Baietz erantzun zigun, probatuko zuela. Ariketa berberak egiten ditugu ohiko errehabilitazio teknikak erabilita eta errehabilitazio birtual horren bitartez.

Bideo jokoek, baina, pazienteak harrapatzea lortzen dute —"oso ondo ari zara, atzoko puntuen bikoitza lortu duzu"... esaten dizute—. Sistema hori erakargarriagoa da, terapeuta batekin beso bat mugitzen edo pilota bati bueltak ematen aritzea baino. Terapeuten lana oso garrantzitsua da, eta emaitzak oso eraginkorrak dira, baina, bideo jokoen bitartez, gaixoak gehiago dibertitzen dira; ez dute horrenbeste pentsatzen terapia egiten ari direla euren gaixotasunari laguntzeko. Hori oso garrantzitsua da.

Nola prestatu zenuten bideo jokoa?

Gure erakundeko fisioterapia sailak diseinatu zituen bideo jokoaren bitartez lortu nahi genituen mugimenduak, hau da, errehabilitazio gimnasioan lantzen ditugun ariketa eta mugimenduak: kargen transferentzia, belaunak mugitu eta altxatzea, besoak mugitzea... Hori guztia jaso genuen, eta bideo jokoaren programatzaileek garatu egin dute.

Esklerosi anizkoitza gaixotasun kronikoa da. Degeneratiboa ere bada?

Bai; kontzeptualki ez dakit hala jasota dagoen, baina, denborarekin, garatuz joaten da. Izan ere, sendabiderik ez daukanez eta agerraldiak gertatuta pazientea sarri gaixotzen denez, endekatuz joaten da.

170 urte dira eritasun horri esklerosi anizkoitz esaten zaiola, baina oraindik ez dauka osabiderik. Gero eta sendagai eraginkorragoak aurkitzen ari dira, eta, apurka, ondorioak motelduz joatea lortu dute.

Eta terapia berri horrek laguntzen al du gaixotasunaren areagotzea eragozten ?

Orain artekoarekin alderatuta, gehiago laguntzen du, bai. Lehen, terapien eragina %30 zen, eta, azken datuen arabera, orain %50 eta %70 baino handiagoa da. Kasu batzuetan, gainera, eten egiten da gaixotasunaren areagotzea. Sasoi itxaropentsua dugu hau tratamenduaren alorrean, baina oraindik zer egin asko dago, denengan ez baitu eragin bera.

Medikuek ba al dakite zergatik agertzen den esklerosi anizkoitza?

Ez. Ez dakite jatorria zein den, zergatik agertzen den, ezta sendabidea zein den ere. Iparraldeko latitudeetan sarriago agertzen dela bakarrik dakigu, eta emakumeei eragiten diela gizonei baino gehiago. Ikerketari eusteko eskatzen diegu zientzialariei.

Zenbat urterekin agertu ohi da?

20 eta 40 urte artean egiten da diagnosia, batez beste.

Batzuei eta besteei modu desberdinean erasaten die, ezta?

Guk esaten dugu mila aurpegiko gaitz bat dela. Batzuei leunago erasaten die; beste batzuei, gogorrago. Ez daude esklerosi anizkoitzeko bi kasu berdin. Gainera, sendagai berriei esker, gero eta pertsona gehiagok dute gutxi gorabehera kontrolpean.

Zelan eragiten du gaixotasunaren piztualdi batek?

Bakoitzari modu desberdinean eragiten dio. Gaixotasunaren puntu gogor bat da, eta askotariko sintoma neurologikoak eragin ditzake: ikusteko arazoak izatea, oreka galtzea, sentsibilitatea galtzea... Nerbio sistemaren komunikazioak hondatzen dira, eta orduantxe eragiten du kalterik handiena gure organismoan.

Piztualdi horiek ez dituzten bitartean, bizimodu normala egin dezakete gaixoek?

Pertsonaren araberakoa da. Batzuk erabat sendatzen dira piztualdien ondoren, beste batzuk ez dira %100 osatzen... Berrehun urte biziko bagina, azkenean, piztualdi horien ondorioak nabarituko genituzke; beti gelditzen da zerbait.

Zertan dago gaixotasunari buruzko ikerketa?

Tratamendurik ez dugu izan duela hogei urte ingurura arte. Orain, berriz, bi urtean behin agertzen dira berriak —lehenago, hamar-hamabost urtean behin ateratzen ziren—. Beraz, ikerkuntza askoz azkarrago doa, eta garai itxaropentsua da hau.

Gaixoak pozik al daude osasun publikoak egiten duen lanarekin?

Neurologoak oso profesional onak dira. Hala ere, gustatuko litzaiguke —eta hala jakinarazi diogu, behin baino gehiagotan, administrazioari— esklerosi anizkoitza artatzeko modua organikoki aldatzea, eta estatuko beste leku batzuetan egin duten bezala gaurkotzea. Besteak beste, arreta unitate bat sor dezatela, neurologoez gain beste baliabide batzuk jar ditzatela...

Alor horietan lanean ari gara. Izan ere, gu neurologoaren kontsulta monografikoarekin gabiltza oraindik, baina beste leku batzuetan esklerosi anizkoitzarentzako unitate bereiziak dituzte, espezializazio handiagoarekin, erizaintza eta psikologia zerbitzuekin... Garai berrietara egokitu behar dugu, gaixoen esku dagoen guztiari probetxua ateratzeko.

Errigoiti-Arrieta Garbi plataformak Arrietako Udalari eskatu dio Malluki industrialdeari dagokionez sinatutako hitzarmena bere horretan betetzera derrigortzeko Errigoitiko Udala. Hitzarmen horretan industrialdean baimendutako jarduerak finkatu zituzte...

Zaratak herritarren bizi-kalitatean duen eragina kontuan hartuta —besteak beste, estresa sortzen dutela frogatuta dagoelako —, Bilboko Udala hiriko espazio publikoak arlo horretan zelan hobe ditzakeen aztertzen ari da, Tecnaliarekin batera. "Udalak kalitatezko espazio publikoak sortu gura ditu", jakinarazi du Obra eta Zerbitzuen Sailak.

Hori dela eta, hirian soinu atsegineko eremuak sortzeko aukera aztertzen ari dira Soinu Irlak proiektuan. "Kalitatezko espazio publikoak izango dira eta berauek diseinatzeko orduan kontu handia izango da zarataren eta ingurumenaren eraginak neutralizatzeko", azaldu dute udaletik.

Horretarako, "zientzia, teknologia eta herritarren parte hartzea" uztartzeko asmoa iragarri du Bilboko Udalak. Hain zuzen, zarataren alorrean hiriko parkeak eta plazak nola hobe daitezkeen galdetuko diete bilbotarrei.

Hori guztia lortzeko bidean, udala parte hartzen ari da kutsadura akustikoa murriztea helburu duen Europako proiektu batean, Tecnaliarekin batera. Teknikoek proposatutako jarduerak Bilbon bertan aplikatuko dituzte, beraz, hiriko guneetan espazio lasaiak sortzeko. Arrikibar plazan dagoeneko soinu paisaiak ikertzeko proba bat egin dute, eta ondorioztatu dute soinu atsegineko inguruetan errazago egiten zaiola aurre eguneroko estresari.

Bizkaia garapen iraunkorrerako bidean doala ondorioztatu du Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailak, zenbait adierazleren eta bizi-kalitatearen azterketan oinarrituta. Iosu Madariaga Ingurumen diputatuak azaldu duenez, aztertu diren iraunkortasun adierazle gehienek mende honen lehenengo hamar urteetan "joera positibo argia" azaldu dute bilakaeran.

Hain zuzen, Biztanleen II. Mahaiari buruzko datuen arabera, "bilakaera hori positiboa izan da arlo ekonomikoan, ingurumenaren alorrean, baliabideen erabilerari dagokionez eta garapena gizartean barneratzearen alorrean".

Aztertutako adierazleei dagokienez, ekoizpen prozesuetan baliabide gutxiago erabiltzen direla erakusten duten datuak jaso dituzte. Beraz, Bizkaian, azken hamarkadan, lan ekoizpenean egin diren hobekuntzak etengabeak izan direla ondorioztatu du aldundiak egindako ikerketak.

Bestalde, 2001az geroztik ekoiztutako BPG barne produktu gordinaren unitate bakoitzeko gero eta energia kontsumo intentsitate gutxiago behar da. Horrek agerian uzten du, aldundiaren ustez, "kontsumo eredu arduratsuetarako bilakaera". Bestetik, zaborrari dagokionez, biztanle bakoitzak etxean sortzen duen hondakin kopuruak beherakada nabarmena egin du 2008. urtetik aurrera, datuon arabera.

Horrez gain, Bizkaiko ekonomiak sortutako BPG unitate bakoitzeko karbono dioxido isurketa gero eta txikiagoak sortzen ditu. Horrek, epe luzera lurralde historikoaren garapen ekonomikoaren ereduaren iraunkortasuna hobetu egingo dela prentsarazten du aldundiak. Bestalde, airearen kalitate mailak ere egonkortzeko joera erakutsi duela jakinarazi dute.

Bizi-kalitatearekin, pozik

Uraren kalitateari dagokionez, 1985az geroztik, Bizkaiak garapen positiboa izan du. 2007rako —urte horretan argitaratu zuten azkenengoz adierazle hori— bizkaitarren %97,2k kalitate egokiko ura zeukan eskura.

Lan horrek beste helburu bat ere bazeukan. Hain zuzen, garapen iraunkorrak lortutako mailari buruz eta horrek bizi kalitatean daukan eraginari dagokionez herritarren pertzepzio maila neurtzea. "Kopuru handi bat pozik dago daukan bizi-kalitatearekin eta berau determinatzen duten alorrekin", adierazi du Madariagak. Horrez gain, "bizi-kalitatean eragina duten alde guztietatik familia arteko harremanak dira bizkaitarrak gehien asetzen dituztenak. Horrekin batera, daukatenaz gozatzeko duten gaitasuna eta gainerako pertsonekin dituzten harremanekin ere pozik" ageri direla azaldu du Ingurumen diputatuak.

Populazioa hezkuntza eta osasun mailekin, etxebizitzarekin eta garraio publikoekin "oso pozik" daudela erantzun dute. Bizkaia 21 programaren eta Iraunkortasunerako Hezkuntzarako Ekintza planaren esparruan egiten den bigarren ikerketako datuak dira horiek guztiak.

OROZKO. Orozkoko Udalak edateko uraren kalitatea hobetuko du, herriko urak kalifikazio "eskasa" jaso baitzuen Osakidetzak 2007 eta 2011 artean egindako neurketetan. Udalak 65.000 euroko diru laguntza jaso du aldundiaren eskutik, Ibarra eta Urigoitiko ...

BEC erakustazokako aparkalekuan, Bilboko Alondegian eta Zabalburun auto elektrikoak jarri dituzte, alokatzeko. Orotara, 14 auto dira: 8 elektriko eta 6 hibrido —orduko 130 kilometroko abiadura har dezake elektrikoak, eta 150ekoa hibridoak—. Erabiltzaileek 10 euroko hileko kuota ordaindu beharko dute —erabiltzaile egiteko 50 euro ordaindu behar dira—. 9 euro balio du ordubeteko alokairuak, eta 63 egun osokoak. Epe laburrera beste 11 ibilgailu ekarriko dituztela iragarri dute.

Barakaldon, gainera, autoak argindarrez kargatzeko Bizkaiko aurreneko gunea inauguratu dute asteon. Auto elektrikoa dutenek bertara jo ahal izango dute argindarra hartzera.

LEMOIZ. 140 autorentzako aparkalekua zabaldu du Lemoizko Udalak Armintzan. Doakoa da, eta herritarrek zein bisitariek erabiltzeko egin dute. Aparkalekuko hogei toki herriko taberna eta jatetxeak hornitzera joaten diren furgoneta eta kamioientzat egoki...

SANTURTZI. Serantes mendian dauden eraikuntza militarrak babestuko ditu udalak, hiri antolamendurako plan orokorrean sartuta. XIX. mende bukaerako gotorlekuek interes arkitektoniko handia dutela deritzo udalak. Hain zuzen, dorrea, gotorlekua eta bolbo...

TXORIERRI. Txorierriko Mankomunitateak, iaz baino aurrekontu handiagoa izanik, iragarri du zerbitzu gehiago bere gain hartzeko aukera izango duela. Sondika, Lezama, Zamudio, Derio, Larrabetzu eta Loiu hartzen ditu erakunde horrek, eta 6,46 milioi euro...