Sabino Arana plaza eta bertako Andra Mari eliza ditu parez pare Idurre Bideguren Bermeoko alkateak, herriko udaletxeko balkoitik begiratuta. Balkoitik bertatik, gainera, krisi ekonomiko larri baten dagoen herri bat ere ikusten du, eta egoera horrek sortzen duen egonezina ere nabari du. Hala ere, herri bizia da Bermeo Bidegurenentzat, eta gustuko du herritarrek aukeren inguruan nola erantzuten duten.

Lau urtez oposizioan egon ostean —EAko zinegotzi zen—, joan den ekainean hartu zuen Bidegurenek EAJk utzitako lekua. Aurpegitik irribarrea aldendu gabe gogoratu du garai hura; izan ere, "pozik eta gogotsu" hartu zuen alkate kargua. Geroztik, herritar modura ezagutu ez dituenak ezagutzeko aukera izan du, eta hori "oso gauza polita" dela dio. Bildu Bermeoko Udalean sartu zenean, "komunikazio arazoekin eta arazo ekonomikoekin" topo egin zuen. Geroztik, arazo horiei erantzuna ematen saiatu direla dio Bidegurenek. Hortaz, azaldu duenez, Bilduko kideek osatutako udal gobernuak lehenengo urtean ez du tarterik izan ideia eta asmo berriei heltzeko, baina uste du hurrengo urteetan izango dutela horretarako astirik.

Bermeoko Udalak dituen erronkei buruz galdetzean, "guztia egiten jakin" behar dela erantzun du alkateak. "Oreka bat bilatu beharra dago; hasteko, egoeraren arabera, lehentasunak ezarri behar ditugu". Guztiek hausnarketa sakon bat egin behar dutela uste du; hala, "jakin behar da zerbitzurik onena emateko kosturik murritzena nola lor daitekeen". Gainera, gauzak egiteko erak ere berebiziko garrantzia duela iruditzen zaio. Horren harira, administrazio tradizionalaren kontzeptuarekin jarraitu gabe, orain arteko kudeaketa ereduari buelta eman behar diotela aitortu du: "Eredu parte hartzaile bat, langileen beste motibazio eredu batzuk...".

Begi bistako arazo bat aldatzeko premia ikusten du Bidegurenek; herria sozio-ekonomikoki indartu beharra, alegia. Horretarako, kalitatez bizitzeko bidea zein den jakin beharko du herritarrak, alkatearen ustetan. Horren bila dabiltzala aitortu du Bidegurenek; "bai merkataritza arloan eta turismo arloan, bai kontserba industriari dagokionez". Arrantzari oso lotuta egon baita Bermeo. Baina gaur egunean itsasoa nola dagoen ikusita, herriak beste norabide bat hartu behar duela uste du. "Gainontzeko merkataritza zentroek erakutsi ezin dezaketena erakusteko gaitasuna" izan behar du Bermeok, alkatearen ustetan.

"Guztia egiten jakin behar" den arren, badira zenbait erronka Bermeoko Udalean. Besteak beste, herriak kulturan eta gizarte arloan eskaintza berriak sortu beharko lituzkeela uste du alkateak. Bestetik, "herri erakargarria sortu" nahi du Bermeoko Udalak. Horretarako, Bidegurenek argi du herrian bertan bizi direnei bizi-kalitatea eskaini behar zaiela. Erronka horri lotuta, aitortu du herrian garbitasuna hobetzea dela udalaren lehentasunetariko bat; "sentsibilizazio kanpaina bitartez, garbitasun sistemak aldatuz...". Arlo horretan zeregin asko dago, Bermeoko alkatearen ustez; betiere, helburu berarekin: "Herrian bizi garenok gustura egotea eta bizi-kalitatea izatea".

Udalaren baitako lan eredua aldatzea ere gura du. Azken batean, herritarren parte hartzea bultzatzea da haren asmoa. "Gauza interesgarriak eskain ditzaketen herritar ugari daude Bermeon", dio seguru. Eta Bideguren ziur dago horien iritziekin posible dela herri hobea eraikitzea. Baina argi du informazioa beharrezkoa dela gizarte parte hartzaile eta eraikitzaile hori lortzeko; hori dela eta, "ahalik eta gardenen eta era errazenean" informazioa helarazten saiatzen ari direla dio.

Hainbat proiektu

Erronka eta helburu ugari ditu Bermeoko Udalak, eta horiek lortzeko beste hainbat proiektu. Herria sozioekonomikoki indartzeko, esaterako, plangintza bat du, eta, horretarako, Eusko Jaurlaritzaren laguntza du.

Bermeoko merkatariek gaur egun duten egoerak ere kezkatzen du Bideguren. Horregatik, haiekin batera, diagnostiko batean buru-belarri dabiltza. Alkatearen ustez, turismo sozio-kulturala eskain dezake Bermeok: "Itsas ondarearekin batera, herria bisitatzen dutenei gure kultura itsasotik etorritakoa dela eta horrek gugan izan duen eragina, arrantzaren garapena" eta beste hainbat gauza erakutsi behar zaizkiela uste du. "Kanpotik datozenei gure izate eta ohiturak erakustarazi behar dizkiegu".

Gaineratu du kontserbagileekin ere lanean dihardutela, Eusko Jaurlaritzaren Compite programaren bitartez: "Euskal Herriko kontserba industria nagusietarikoa daukagu Bermeon, eta horien arteko elkarlana lantzen gabiltza".

Alkateak ezinbestekotzat du elkarlana bultzatuz bestelako kudeaketa bat eratzea. "Gastuen kultura batetik kostuen kultura batera jo behar dugu, aurrekontuak gastatuz", dio. Helburuak betetzea da gakoa, eta "horiek betetzeko kostu gutxiago egiteko aukera izanez gero, hobe". Aurrekontuaren %80 gastatzea ez du gauza txartzat ikusten, "gauza ona" izan daiteke-eta, norbere helburua lortzen bada.

Vicente eta Fernando Roscubas anai bikiek sortutako El espectador (Ikuslea) da Meatzaldea Goikoan berriki finkatutako artelanetako bat. Eskulturak altzairuzko oinarria dauka, eta haren norabidea ikustean dudak sortu zaizkie. Vicentek azaldu du horren ...

Asteburu honetan hasiko dira Bizkaiko eskualdeetako bertsolari txapelketetako finalak. Bihar ekingo diote bertsolariek euren dohainak erakusteari, Barakaldon: 17:30ean, Clara Campoamor kultur etxean bertan erabakiko da zein den aurtengo Enkarterriko txapelduna. Igandean, berriz, Hego-Uribeko bertsolararirik onenak arituko dira, Arrigorriagako Lonbo aretoan, ordu berean.

Ekainaren 10era bitartean jokatuko dira beste sei eskualdeetako finalak: maiatzaren 11n, Durangaldekoa, Abadiñoko probalekuan (22:00); 12an, Arratiakoa, Zeanuriko frontoian (17:30); 19an, Lea-Artibaikoa, Ondarroako kafe antzokian (17:30); ekainaren 2an, Uribe Kostakoa, Getxoko Villamonte kultur etxean (17:30); 9an, Uribe-Butroekoa, Sondikako kultur etxean (17:30); eta 10ean, Busturialdekoa, Bermeoko kafe antzokian (17:30).

Letra zopa bat aukeratu dute eskualdeko txapelketaren ikur izateko. Hor, honako hitzak nabarmendu dituzte: Bertsoeskola, herria, zabaldu eta plaza. "Lau berba nabarmendu ditugu, gure filosofia eta helburu nagusiak irudikatzen dituztelako", azaldu du Bizkaiko Bertsozale Elkarteko lehendakari Asier Ibaibarriagak.

Bertso eskolei esker, zaletasuna herrialde osoan zabaldu da, eta Bizkaiko bertsolaritzaren mapa "eten barik aldatuz" doa. Hala adierazi du Bizkaiko Bertsozale Elkarteko sustapen arduradun Jokin Castañosek, bederen: "Eskualdeetako txapelketak horren ispilu dira". Bilakaera horretara egokitzeko asmoz, aurreko txapelketetan Bilboaldea gisa izendatzen zen eskualdea Hego Uribe izango da honako honetan.

Zortzi eskualdeetako txapeldunek zuzenean lortuko dute Bizkaiko Txapelketan lehiatzeko aukera. Gainerako bertsolariak puntuazioaren arabera sailkatuko dira, 30eko taldea osatu arte. Hala ere, 2010 aurretik finalista izan direnek lehentasuna dute: zuzenean pasatuko lirateke, aurten parte hartu nahiko balute. Ostera, 2010eko finalistak zuzenean sailkatuko dira finalaurrekoetarako. Finala abenduaren 15ean izango da, baina Bertsozale Elkarteko kideek ez dute oraindik ezagutarazi nahi izan zein tokitan jokatuko den.

Elkarteko kideekin batera, Euskara Sustapenerako foru zuzendari Miren Dobaranek ere parte hartu du aurkezpenean. Azpimarratu du bertsolaritza "produktu erakargarria" dela hizkuntzaren erabilera sustatzeko, bai euskara ikasten dabiltzanen artean, bai gazteen artean. Horrez gain, "bizkaiera transmistitzeko tresna egokia" iruditzen zaio bertsolaritza. Komunikabide digitalek euskara normalizatu eta sustatzeko duten garrantziari ere aipamen egin dio. Haren ustez, bertsolaritzak "egina dauka plaza digitalerako jauzia".

Bertsozaleek aukera izango dute txapelketaren berri izateko, sare sozialen bidez eta sortu berria den webgune baten bitartez. Asteon jarri da martxan www.bizkaikotxapelketa.biz ataria. Hor, txapelketen gaineko informazio eguneratua jasoko da. Horrez gain, Plaza izeneko bloga abiarazi dute, zaleek euren bideo, testu, bertso eta argazkiak jar ditzaten. Twitter, Facebook eta Berriketan.info sare sozialetan ere presentzia izango dute.

Eskultore gaztea da Egoitz Iñurreta gipuzkoarra. 28 urte baino ez ditu, eta bere garaiko ikuspegiarekin lantzen ditu aurreko bi belaunaldietako zizelkariek garatu zituzten kontzeptuak, metodoak zein gurari artistikoak.

Azpiegitura izeneko lana du erakusgai Zugaztietako eskultura parkean. Tamaina handiko artelana da, hainbat piezaz osatutakoa. Eraikitze prozesuan, lau milimetroko burdinazko xaflak erabili ditu Iñurretak.

Guillermo Olmok Amezketan duen tailerrean osatu du obra. "Hiru hilabete pasatxo eman ditut lanean". Denera, hemeretzi atalek osatzen dute lana: hamabost pieza soil, eta bi zatitan banatutako bi zutabe. Artistaren sormenetik jaiotako forma eman ahal izateko, parkean bertan soldatu behar izan dituzte piezak. Elorrietak berak zuzendu ditu eskultura osatzeko lanak, langileei piezen kokapen zehatzak zein izan behar zuen azalduz.

Bi une lotuz

Meatzaritzarekin eta ingurunearekin lotura handia dauka eskulturarekin irudikatu nahi duen kontzeptuak. Bi une kronologikoren arteko zubi bat eraikitzen du, Iñurretak azaldu duenez: "Lehenengoa, hemen meatzaritza bere punturik altuenean zegoeneko unea da, meatzaritzaren inguruan azpiegitura asko zegoenekoa. Bigarrena litzateke, etorkizun urrun bat, meatzaritzaren arrastorik izango ez duena".

Eskultura bi une horien tarteko denboran kokatzen da, meatzaritzaren gainbeheraren momentuan, alegia: "Azpiegitura handiak egon ziren, eta, gaur egun, badaude, baina erortzen ari dira. Horregatik haren erortzeko zori hori, tartean dagoelako: erortzen ari da, erori egingo da, baina oraindik ez da erori".

Iñurretaren ustez, inguruan dauden koloreek deigarriago egiten dituzte artelanak. "Kontraste bat sortzen da naturaren eta burdinaren kolorearen artean". Zizelkariak dioenez, Zugaztietaren historiaren eta Meatzaldea Goikoan dauden eskulturen artean "lotura bat dago".

BILBO. Bizkaiko Foru Aldundiak legegintzaldiko lehen soziometroa egin du. Aldundiaren gizarte zerbitzuei 5,99ko emaitza jarri diete bizkaitarrek. Lurraldeko errepideek 6,71 atera dute, eta garraio publikoak 7,47 —7,10 Bizkaibusek, 5,95 metroak—. Bizkaiko egoera ekonomikoak 4,97 lortu du. Hala ere, bizkaitarrek ekonomia egoera pertsonalak, batez beste, 5,35 merezi duela uste dute.

Ezker abertzaleak, Alternatibak, Eusko Alkartasunak eta Aralarrek ez dute begiko Bizkaiko Foru Aldundiak krisi ekonomikoa gainditzeko darabilen politika. "EAJk zorigaiztoko apustuak proposatu ditu Bizkaiarentzat, iparrik gabeko apustuak, zentzurik ez dutenak", salatu dute lau alderdiok. Haien irudiko, sektore guztietan egin beharko lirateke inbertsioak, "garatu eta aberastasuna sortu eta banatzeko".

Ezker abertzaleko Mikel Etxaburuk, Alternatibako Asier Vegak, EAko Arri Zulaikak eta Aralarreko Dani Maeztuk egin dute herrialde historikoko egoeraren interpretazioa. Etxaburuk egin ditu bozeramaile lanak: "Jasaten ari garen krisialdi sistematikoa klaserik behartsuenak jotzen ari da, eta erabateko txirotasunera kondenatzen ditu. Baina, bien bitartean, egoera jasanezin hau luze gabe —eta are gutxiago luzera begira— konpontzen lagunduko ez duten erreformak ezartzen dizkigute erakundeek". Haren esanetan, foru aldundiaren inbertsio politikek "egoera hori larritu baino ez dute egiten".

Lau alderdiok uste dute ekonomia alorreko foru politikak "titulu handikoak baina eduki gutxikoak" direla; alegia, "erakusleihoko politikak baina ibilbide laburrekoak". Gainera, salatu dute politikok sortutako "prekarietatea gero eta gehiago areagotzen" ari dela, gizarte politiketan egiten ari diren "murrizketekin batera".

Proiektu handien apustua

Etxaburuk gogorarazi duenez, "industria ehunaren desegite progresiboari aurre egiteko, ekonomiaren tertziarizazioaren alde egin zen. Alde bakarraren alde egin zen: Guggenheim efektuaren eta turismoaren alde". Hala, esan dute egun "apustu horren ondorioak" agerikoak direla. "Milaka lanpostu zuzen ematen zituzten enpresak zeuden lekuetan, enpresa handiak zeuden eremuetan, egunero milaka langilek soldata irabazi eta familia aurrera ateratzen zuten horietan, egun merkataritza gune handiak daude; lan prekarietatea jaun eta jabe den eta inork soldata duin bat atera ezin duen eremuak, hain zuzen ere", salatu du.

Esan dute lurraldea proiektu erraldoiz bete dutela; aireportua, Iberdrola dorrea eta Bilbao Exhibition Centre aipatu dituzte. "Bilbao Exhibition Centre estrategikotzat jo zuten, baina egun hondorik gabeko zulo bat baino ez da bizkaitarron poltsikorako, etorkizuna auzitan duena, Supersurrekin eta Artxandako tunelekin gertatzen den bezala". Azpiegitura horiek "bizkaitarren zergekin" ordaindu zirela diote, baina "gutxi batzuk" aberastu zirela.

Horrekin batera, diputazioaren "gezurrak" salatu dituzte. "Ohitu egin gara gezur biribil bihurtu diren prentsa titulu handietara. Bestela, nola deskribratu enpresak etengabe ixten ari zirela-eta Enkarterrin Habidite enpresa abian jarri eta ehunka lanpostu sortzeko promesa? Eta arduradun jeltzaleek Urdabaiko Guggenheim horren alde egindako apustua? Nola interpreta dezakegu Guggenheim hori, ez bada ez dagoela dirurik Urdaibaiko garapen sozioekonomikorako?".

Alderdi horiek alternatiba bat aurkeztu nahi diote horri guztiari, gizarte eragileekin adostuta. Horretarako, asmoa iragarri dute harreman dinamika bat sortzeko. Konpromisoak sektoreka hartu dituzte, eta hitzaldi sorta bat antolatu dute horiek azaltzeko: maiatzaren 7an, Zornotzan; 8an, Bilbon; eta 10ean, Gernika-Lumon. 19an, aurkezpen nagusia egingo dute, Casillan, 18:00etan.

Guztira hamazazpi zikoina bikote ikus daitezke Bizkaian. Urduñan, zortzi daude. Foruan eta Zornotzan, bina; eta Durangon, Igorren, Mungian, Muruetan eta Plentzian bana.

DURANGO. Erraldeko administrazio kontseiluko azken batzarrean, Bilduren ordezkariek hiltegia berriz kapitalizatzearen alde egin zuten. Elorrio, Berriz eta Ispasterreko ordezkariek (EAJ) eta Abadiñoko Independenteek (AI), berriz, hiltegiaren likidazioaren aldeko jarrera agertu zuten. Hala, jeltzale eta independenteek administrazio kontseilua utzi dute.

Lopez Diaz III.a Bizkaiko Jaunak hiribildua sortu zueneko 725. urteurrena ospatzeko ekitaldietan murgilduta dabiltza Lanestosan. Hurrengoa biharko prestatu dute. Hain zuzen, udalak eta Piñaburu elkarteak txistularien alardea antolatu dute. 13:00ean hasiko da kontzertua, herriko plaza nagusian, eta Bizkai osoko 40 txistulari eta musikarik baino gehiagok parte hartuko dute. Musikariekin batera, Iñaki Lazkano tenore zallarra ere oholtza gainean egongo da. Dantzariak ere ez dira faltako. Izan ere, herriko dantza taldeak kontzertuaren bukaera aldera herriko dantza berezi bat dantzatuko du: lorez apaindutako uztai dantza.

Zikoinek toki garaietan egiten dituzte habiak, kanpandorre, teilatu eta zutoin puntetan, besteak beste. Hegazti horien bizitokiak 400 kilo arteko pisua eta metro eta erdiko diametroa izan dezake. Dimentsio horren ondorio dira eraikinak hondatzea eta gizakiarentzat arriskutsuak gerta daitezkeen hainbat egoera sortzea. Pertsonek ez ezik, zikoinek ere istripuak izaten dituzte. Adibidez, argindar zutoinetan geldituta behin baino gehiagotan elektrokutatu dira. Bada, horri guztiari aurre egiteko asmoz, Urduñan dauden habiak toki seguruago batera aldatzeko asmoa du Bizkaiko Foru Aldundiak.

Urduñako lekualdatzea ez da izango Bizkaian egingo den aurreneko saiakera. Zornotzan ere ahalegindu dira aurreko urteetan. Durangaldeko herrian telefonia zutoin baten gainean egin zuten habia zikoinek, 2008an. Arrisku handia ekar zezakeenez, handik 150 metrora zegoen parke batean berriz jartzea erabaki zuten. 2010ean egindako aldaketak arrakasta izan zuen, hurrengo urtean habi berrira joan baitziren.

Urduñako aldaketarekin, berriz, ez zen gauza bera gertatu. Iaz ikastola baten ondoan zeuden bi habia ordezkatu zituzten, oinezkoentzat arriskutsuak zirela argudiatuta. Handik 170 metrora dagoen erlijio kongregaziora eraman zituzten, baina arrakastarik gabe, ez baitziren hara egokitu. "Batzuetan habiak garraiatzea ez da irtenbiderik egokiena. Horregatik, zenbaitetan lekuz aldatzea baino eraginkorragoa da habia kentzea eta hurrengo urtean zikoinek zer egiten duten ikustea". Hitzok Jon Hidalgo Lurgaia fundazioko kidearenak dira — lehen Urdaibai fundazioa zenekoarenak—. Aurten, nolanahi ere, Urduñan egingo duten bigarren saioan, habietako bat lekualdatu egingo dute berriro ere.

Goranzko joera

Nahiz eta zikoinak ikusteak askori ilusioa egin, ez dira asko inguruko herrietan dauden bikoteak. Hala ere, azken urteetan hegazti horien kopuruak gora egin du nabarmen. 1989an, Araba, Bizkai eta Gipuzkoan hiru bikote baino ez zeuden; 2004an, ordea, 37 ziren. Bizkaiari dagokionez, hamazazpi bikotek egiten dute bisita udaberriro: Durango, Forua, Igorre, Mungia, Murueta, Plentzia, Urduña eta Zornotzako herritarren begiak dira horren lekuko zuzenak.

Hazkunde horretan berebiziko lana egin du Lurgaia fundazioak. Hidalgok esan duenez, fundazioaren helburua Urdaibai aldean zikoina zurien kopurua haztea zen. Hasieran zailtasunak izan arren, orain da lan horren emaitza ikusteko unea. "Hegaztiak ugaritzea zen gure xedea. Hasieran, Urduñan eta Durangon bakarrik zeuden. Egun, gero eta zikoina gehiago daude Bizkaian zein Kantabrian (Espainia)", azaldu du.

Fundazioaren ugalketa proiektua bukatuta dago. Orain, erakundeei dagokie hegaztiei kontrol lana egitea. "Gure egitasmoa amaituta dago. Foruan kaiola erraldoietan urtebetez izan genituen zikoinak hemengo girora egokitzen". Epea igarota, askatu egin zituzten haien jokaera zein zen ikusteko. Herriko baldintzetara ohitu, eta bertan egin dute habia ondorengo urtean.

Habia leku seguru batera mugitzea bezain garrantzitsua da sasoi eta modu egokian egitea aldaketa. Horregatik, kumeek sei aste inguru dituztenean egiten da, ekain aldera. Era berean, hegaztiak ahalik eta gutxien mugitzea komeni da. "Bizitoki zaharra dagoen inguruan jarri behar da bizitoki berria. Asko urruntzen bada, lekualdaketak ez du arrakastarik izango", azaldu du Hidalgok.

Aurrena, habia berria eraiki behar dute arduradunek. Bizitokia zortzi eta hamar metro arteko garaiera duen zutoin baten gainean kokatuta egongo da. "Zikoinek oso toki garaietan egiten dute habia, altuerak segurtasuna ematen dielako. Bizileku berria ere antzeko baldintzetan eraiki behar da, bertan ugalduko badira", argitu du.

Behin lekua erabakita eta makila jarrita, puntan metro bateko diametroa duen metalezko plataforma lau bat jarri ohi dute. Gurutzatutako makilak gainean ipini, eta goroldio, lasto edo lurrarekin atontzen da habiaren beheko aldea. Gerora, zikoinek eurek egokitu ohi dute beren erara. Hegaztiak tokiz aldatzeko garaian ezinbestekoa da kumeek gurasoak begi bistan izatea, bestela elkar ez ezagutzeko arriskua baitago. Era berean, bizitoki zaharra alboratzea ere komenigarria izaten da. Izan ere, zikoinen joera izaten da urtero-urtero habia toki berean jartzea.