Natalia Salazar Orbe

Hasi da euskara eta sorkuntza saretzen dituen film laburren zirkuitua. Martxan da euskal sortzaileak eta ikus-entzuleak harremanetan jartzen dituen proiektua. Laburbirak hasi du Euskal Herrian eta hemendik kanpo euskarazko film laburrak ezagutarazteko bidea. Euskaltzaleen Topaguneak antolatuta, 32 herritan ikusi ahalko dira euskaraz sortutako zortzi film labur. Tartean, Valentzia, New York, Paris eta Londres. Bihar, Sondikan izango dira.

Zortzi film labur eramango dituzte txokorik txoko. Gai, iraupen eta trataera ezberdinekoak. Leire Lardizabal Laburbiraren arduradunak eman ditu azalpenak: “Denetarik dago: dokumentala, animazioa, iragarkiak, fikzioa, kontakizunak, salaketak… Edozeinek gustura ikusteko emanaldia da. Batetik bestera guztiz aldatzen da istorioa, saioak irauten duen ordu eta laurdenean”.

Azken saskia dakar Oier Fuentesek. “Nafarroako azken saskigilea elkarrizketatu du. Kontsumo gizarte honen eraginez artisauen mundua desagertu dela salatzen du lanak”. Salaketa hori Jesus Mari Sein igantziarraren bidez egiten du dokumentalean.

Aldarrikapena umorearekin uztartzen du Elemakarrak lanak. Euskararen erabileraren aldeko aldarrikapen zuzen eta argia egin du Ibon Izak. “Makarra samarra da. Neskatila batzuek euskararekiko duten jarrera kontatzen du, umorea baliatuta”. Azken zatira arte mutua da.

Bi lan mutu dituzte aurten. Jalgi da bestea, Donibane Lohizuneko Eki Pagoagak zuzendua. “Iparraldeko estiloa nabari zaio lanari. Dantzen bidez, herri zapaldu batean bizi den neska baten istorioa kontatzen du. Dantzak bizitza ematen dio”.

Hileta eta Ihesa lanak dira luzeenak. Kepa Sojo eta Alejandro Diaz Castaño dituzte zuzendari, hurrenez hurren. Lehenengoa 1925ean kokatuta dago. Etxeko emakume gaztea hil egin da, eta beilatokian daude denak. Semeetako batek teologia ikasi du, eta mendian dabil, galduta. “Beilatokira itzultzen da, eta aurreratu ezin dezakedan misterio bat gertatzen da. Eszenografia aldetik oso ondo eginda dago. Jantziak ere ondo landu dituzte”. Fikziozko lan horretan hainbat aktore ezagun aritu dira. Besteak beste, Itziar Atienza, Kandido Uranga eta Jose Ramon Soroiz.

Ihesa “lan esperimental gisa” definitu du Lardizabalek. Goiko solairutik datorren itogin batek bultzatuta, bizilagunengana doa protagonista. “Hiru neska gazte aurkitzen ditu. Edari bat ematen dio haietako batek, eta, hortik aurrera, irudimena askatzen da”.

Iragarkiek ere tarte bat hartuko dute emanaldian. Euspot lehiaketara bost urtetan aurkeztu direnen artean onenak jarriko dituzte ikusgai.

Lan kolektiboen artean, Beti bezperako koplak lanak indarkeria matxistaren aurkako salaketa egingo du. Bego Vicariok koordinatuta, hogei artista gaztek egindako lanak uztartzen ditu.

Ikus-entzunezko komunikazioa ikasten ari diren gazte batzuena da azken lana: 280º izenekoa. Lekeitioko Zine Bileran saritu zuten. Sukaldari profesional izan nahi duen gazte bat du protagonista.

Bizkaiko zazpi herritan

Zazpi geldiune egingo ditu birak Bizkaian: Sondika, Ermua, Basauri, Sestao, Areatza, Igorre eta Etxebarri bisitatuko ditu. Herriotako euskara elkarteei esker eskainiko du Topaguneak aukera hori. Argi du federazioko arduradunak: “Erreferentzia gu bihurtu bagara ere, garrantzitsua da azpimarratzea Laburbirak 14. urtea bete badu eta aurtengo edizioan 32 emanaldi egingo baditu herrietako elkarteetatik jasotzen duen erantzunari esker egingo dituela. Alegia, jendea ez balego prest euren herrietan antolatzaile lanetan aritzeko, ez litzateke egingo. Guk filmen aukeraketa egiten dugu, kartelak prestatzen ditugu, kudeaketa lanak egin… Baina Laburbira herri bakoitzera doanean emanaldia eurek proiektatzen dute. Eurek hartu behar dituzte aretoak, eurek iragartzen dute herrian; publikoari eurek egin behar diote harrera… Azken batean, eurek egiten dituzte antolatzaile lanak”. Osatu den sare horrek duen garrantzi handia ekarri du gogora. “Elkarteok ez balute eskatuko Laburbira euren herrietara eramatea nahi dutela, ez litzateke egingo”.

Sona handia lortu du proiektuak. Horren adierazle, New Yorken, Londresen, Parisen eta Valentzian ere emanaldiak egingo dituzte. “Euskal Etxeetatik kudeatzen dute. Inguru horietan dabilen jendeak bultzatu du. Hala ere, bada euskaraz jakin ez arren gerturatzen denik ere. Euskal kulturarekiko interesa dutenak mugiarazten ditu”. Filmak euskaraz ematen dituzte lekuotan, baina azpidatziekin.

“Harrigarria da. Baina aurretik Shanghain ere izan da. Parisen badaramatza jada urte batzuk. New Yorkera iristen den lehen aldia da. Valentziatik ere urtero eskatzen digute”. Uruguaitik ere eskaera egin zieten. “Baina, azkenean, ezinezkoa izan da antolatzea”.

Topaguneak “beharrezkotzat” jo zuen hasiera-hasieratik euskarazko sortzaileak eta euren lanak ezagutarazteko proiektu hori martxan jartzea. “Gurea hizkuntza gutxitua izanik, arlo guztietan gertatzen den bezala, zabalkunderako zailtasunak daude. Ikus-entzunezkoen barruan, film luzeek bide errazagoa izan dezakete. Baina film laburren mundua ez dago profesionalizatuta, eta zailago dute”.

Sustapen lana egiten du federazioak. “Bultzatzen duguna da euskaraz bizitzea zentzu guztietan. Eta hau gure kulturari bultzada emateko modua da”. Izan ere, ikus-entzunezkoek gero eta indar handiagoa daukate, gero eta gehiago sortzen eta kontsumitzen dira. “Ikusi besterik ez dago sare sozialetan eta Interneten zer-nolako mugimendua dagoen”.

Gabezia horretaz jabetuta, Laburbiraz gain, beste hiru proiektu dauzka martxan Topaguneak: Benito Ansola sariak, Kameretoia eta Irudienea. “Ikus-entzunezkoetan hasi gura duen jende gazteari bide bat zabaltzea da helburua”. Benito Ansola lehiaketan parte hartzeko izena emateko epea apirilean zabalduko dute.

Duela hamalau urte Laburbirak bidea hasi zuenetik gauza asko aldatu dira: Film Laburren Zirkuitu gisa hasita, seigarren edizioan bataiatu zuten Laburbira legez. Filmen formatua izan zen, hala ere, aldaketarik garrantzitsuena. Manuel Moreno Topaguneko kidea izan zen hastapen haietan: “Hasieran, 35 milimetroko formatu profesionalean egiten zenez, normalean filmen kopia bakarrarekin egin behar izaten zen zirkuitu osoa. Horrek, besteak beste, egun berean bi herritan edo gehiagotan emanaldia antolatzeko aukera mugatzen zuen”.

Formatu aldaketak egileentzako kostuen merkatzea ekarri du. “Bide horretatik, produkzioa demokratizatu egin dela esan daiteke. Ondorioz, askoz gehiago da gaur egun euskaraz egiten dena. Eta, asko hobetu badaiteke ere, euskarazko zinemagintzak orduan ez zeukan errekonozimendua, zirkuitua, ikus-entzuleria eta ibilbidea dauzka gaur egun”.