MUSKIZ. Muskizko kaleen izenak poltsikoko mapa batean jasoko ditu bertako udalak. Koloreetan argitaratuko duten mapan herriko auzoen antzinako izenak ere jasoko dituzte, galtzea saihesteko. Turistei eta bisitariei banatuko dizkiete kale izendegiok. Ho...

Aspaldikoak dira Karrantza aldean ur zikinekin dituzten arazoak. Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailak araztegi berri batekin eman nahi die konponbidea. Aurten, urte bukaeran adjudikatuko dituzte lanak. Datorren urtean hasi nahi dute eraikitzen eta...

Emakumeen kontrako indarkeriaren aurka "tolerantzia zero" aldarrikatzen duen Bilboko Udaleko Berdintasun, Lankidetza eta Hiritartasun Sailaren programa saritu du Nazio Batuen Erakundeak. Hain zuzen, programa horren koordinaziorako eta parte hartzerako...

Ana Belen Alberdi Egiluz (Zeberio, 1963) alkate izan arren ez da ezeren buru sentitzen. Hala ere, egunero burua eta herria astintzen ditu: "Ni bozeramailea baino ez naiz; denok sartu gara hemen". Batzuentzat Zeberioko alkate edo laguna da. Beste bat...

Udal ordezkari eta teknikariek, herritarrekin batera, Ondarroako kaleak bisitatu dituzte, auzoak hobeto ezagutu eta bertako arazoak gertutik ikusteko. Lehenengo aldia da gisa honetako egitasmo bat martxan jartzen dutena, eta herritarren artean izan du...

Lea-Artibain garapen ekonomikoa bultzatzeko asmoz sortu zen Azaro fundazioak hamar urte bete ditu. Balantzea egiteaz gain, etorkizunerako erronkak ezarri ditu, eta, horietako bat, Esperanza 2013 proiektu estrategikoa da: Oinarri teknologikoa edota iza...

Industria hiriak ziren gehienak enpresa hiri bilakatu dira azken hamarkadetan. Bizkaiko hiriburua ere ez da salbuespena izan, nahiz eta aldaketa hori motelago eta beranduago gertatu. "Gure inguruari erreparatuz gero, ohartuko gara hiriek egundoko metamorfosia izan dutela, ekonomia akuilu moduan izan dutelarik. Hiri industriala eraitsi egin dute, eta ekonomia jarduera globalei bidea ireki zaie", azaldu du aldaketa Merce Cortina i Oriolek. EHUko Ekonomia Aplikatuko irakasleak, Malagako (Espainia) Democracia Real Ya plataformako kide Nicolas Sgugliarekin batera, Bilboko Bilduk antolatutako HAPOa esparru globaletik: hiri industrialetik enpresa hirirako igarobidea eta horren talkak mahai inguruan parte hartu zuen iragan asteko barikuan.

Hiri eredu aldaketa horrek, besteak beste, hiri komunitarioa desagerrarazi duela dio Cortina i Oriolek. "Tokiko gobernuak saiatzen dira dinamika ekonomiko globaletan txertatzen hiria. Bilbo horren adibide garbia da. Hala ere, argi utzi behar dugu Bilboko eredua deitutako hori, hiriaren inguruan marketin irudi bat sortzea, ez dela hemen asmatutako zerbait. Hiri askotan egiten dute".

Industria krisiaren garaian Europak ekonomia nazioarteko merkatura bideratzea eta hirugarren sektorera begira jartzea eskatzen zuela azaldu du. Cortina i Oriolek 1991ko azterlan bat ekarri du gogora: Bilboaldeko industriaren errolda egin zen. 150 hektarea inguru hartzen zuten 158 industria gune hondatuta zeuden, eta beste horrenbeste, kalifikazioa aldatzeko bidean.

"Produkzio sistema berria indartu zen, eta estatu-nazioak erabaki ahalmena galdu zuen. Sistemak ez du estatuaren beharrik; globalera eta lokalera jotzen du. Hala, eskualde eta udalerriek indarra hartzen dute". Baina, indar hori ekonomiari begirakoa izango da, haren zerbitzurakoa, politikoa bainoago. Modu horretan, hiria produktu izatera igaro zen: lurzorua, turismoa eta zerbitzuak eskaintzen zituen. Baina hiriek ez dute zerga bilketarako gaitasunik, eta inbertsio pribatua erakarri behar izan zuten.

Cortina i Oriolen esanetan, "kapitalismoak egitura instituzional bat behar du, inguru geografiko batean. Geografia horren —alegia, hiriaren— garapena desorekatua izango da, baina nolabaiteko arautze bat behar du egiturazko koherentziari eusteko. Arautze horrek, gainera, egonkorra baina aldagarria izan behar du aldi berean". Hiri industriala, bada, lankidetza erakunde publiko-pribatu batek kudeatuko du. "Bilbon hor dugu Bilbao Metropoli 30ren adibidea: publikoak arriskuak bere gain hartzen ditu, eta pribatuak irabaziak jasotzen ditu".

Hiriak bere burua saldu eta konbentzitu egin behar du, baina ez bakarrik kanpokoak, baita etxekoak ere. Bazter auzoetakoak, adibidez, gustura sentitu behar dute erdigunean bakarrik egiten diren aldaketekin, noizbait eurenera ere iritsiko diren esperantzaz, "nahiz eta urteak igarotakoan ikusi eurenean ez dela halakorik gertatzen". "Erdiguneak kutsatu dien bakarra etxebizitzen prezioaren igoera izan da".

Alegia, eredu horrek herritarrak kontrolpean izateko beharra dakar. Testuinguru horretan kokatu du Cortina i Oriolek Bilboko eremu publikoen ordenantza. "Ze ederra den Bilbo! delako marketinak balio ez badu, herritarrak ez baditu konbentzitu, kontrolatu egiten dira eta kito". Haren irudiko, nahiz eta gero eta gehiago hitz egiten den parte hartzeaz eta herritarren gobernuaz, lankidetza erakunde publiko-pribatu horrek "desdemokratizatu" egin du: "Tokiko gobernua baino gehiago, erregimen urbanoa dela esango nuke. Adibidez, erreparatu Bilbao Ria 2000 erakundeari; Bilboko Udalaz gain, beste erakunde batzuk ere kide dira. Baina, tira, hor dator albiste ona: Azkunak ez du hainbeste agintzen!". Bilboko alkatearen "kazike jarrera" horrekin bateragarria dela dio.

Publikoaren herri kudeaketa

Nicolas Sguigliak ongi ezagutzen du eredu horrek herritarrei zein eragin dakarkien, Malagan gizarte mugimenduekin lanean baitabil. "Gaur egun ez dago bizitzarik soldatapeko lanetik kanpo. Diru laguntzak eta gutxieneko errentak ere horri lotuta daude", egin du salaketa. Horren bidez, gainera, gizartearen hierarkizazioa sortzen da, desberdintasunak sortuz errenta eta eskubideei dagokienez: "Errekaren beste aldera joan besterik ez dugu, eta Bilbo Zaharreko auzokideen egoerari erreparatu. Denok omen dugu etxebizitzarako eskubidea, adibidez, baina ezin dugu denok eskuratu".

Enpresa hiriak honako kalte hauek dakartza, haren ustetan: "Ingurumen harrapakatzea, lurraren pribatizazioa, gehiegizko zorpetzea eta lanaren ustiatze intentsiboa". Larriena publikoaren pribatizazio basatia iruditzen zaio, baina konponbidea argi du: "Gizarteak kudeatuko duen estatu parte hartzailea berrasmatu behar da, kudeaketa postneoliberala". Horren adibideak ere aurkitu ditu: Venezuelan estatua 36.000 herri kontseilutan banatu dute, Brasilgo Porto Alegre hirian aurrekontu parte hartzaileak dituzte eta Islandian Internet bidez jasotako ekarpenekin ari dira konstituzio berria osatzen.

Hala, honako eredu hauek proposatu ditu. "Herritarrek kudeatutako gizarte eta kultura zentroak behar ditugu, hedabide kolektiboak... Alegia, ezinbestekoa da denoi dagozkigun kontuak denen artean kudeatzea. Baina, kontuz! Autogestioak aurrekontuen osaketa parte hartzailearekin batera joan behar du". Biek ala biek, parte hartzerako bideak erabiltzera bultzatu dituzte bilbotarrak, "konfiantza handirik izan gabe".

Ikas Komunitateak deritzon hezkuntza eredua darabilte duela 12 urtetik Lekeitioko eskola publikoan. Ikastetxeen dekomokratizazioaren aldeko eredu gisa aurkeztu du Xabier Iturbe (Lekeitio, 1960) zuzendariak. Ikastetxeen Arteko Topaketak egin berri dituzte eskolan bertan, eredu horri buruz eztabaidatzeko.

Granada, Badajoz (Espainia) eta Terrassako (Herrialde Katalanak) ikastetxeekin batera egin berri dituzue topaketok. Zer dira?

Ikastetxeen Arteko Topaketak proiektuan sartuta gauden guztiok Ikas Komunitateak deritzon proiektu nagusi baten parte gara. Gure helburu nagusia da gure ikasle guztiek eskola arrakasta izan dezaten lortzea. Emaitza horiek, gainera, normalean ez dira adimenarekin lotuta egoten.

Zeintzuk dira, orduan, arazo nagusiak?

Sarri ez daukate ikasketekin lotutako ohiturarik, edo ez dute testuinguru akademiko bat, edo gaur egungo egoeran familiak ez dabiltza oso ondo, edo etorkinak dira, eta kostatu egiten zaie hona egokitzea... Gutxienen kasuan izaten da adimen arazo bat.

Zelan lantzen dituzue arazo horiek?

Ikastetxeok batu eta ikusi egiten dugu gaur egun nazioartean zein jarduera edo estrategia ari diren emaitza onak ematen. Horiek gure ikastetxeetan planteatzen eta martxan jartzen ahalegintzen gara. Nazioarteko komunitate zientifikoak onartu dituen estrategia batzuk badaude, ikasle guztien arrakasta bermatzen dutenak. Azken hamarkadan jarduera horiek praktikan jartzen ari gara gure ikastetxeetan.

Zeintzuk jarduera dira horiek?

XXI. mendeko ikastetxeak ez dira XX. mendekoak. Garai hartan, irakasleak informazioaren jaun eta jabe ziren. Etxeetan libururik apenas zegoen, eta eskola zen gune pribilegiatua jakintza akademikoa eskuratzeko.

XXI. mendean hori aldatu egin da. Gaur egun, eskolatik aparte hainbat gune daude informazioa lortzeko, eta irakasleok ere ez daukagu lehen geneukan boterea. Eskolak askoz ere eremu zabalago batean planteatu behar dira. Eskola dagoeneko ez da eremu pedagogiko-didaktiko hutsean kokatzen den instituzio bat. Atal akademikoa ardatza da, nola ez; gure ikasleek notarik onenak ateratzea dugu helburu. Hala ere, horrez gain, beste funtzio batzuk ere bete behar ditu.

Zeintzuk dira funtzio horiek?

Adibidez, pertsona gisa heztea; guretzat elkarbizitzak garrantzi handia hartzen du. Horrez gain, konturatu gara gaur egungo eskolek lan egin behar dutela, ezinbestean, gizarteko beste eragile batzuekin. Ezin gaitezke burbuila batean sartuta egon.

Esaterako, senideak. Nazioarteko ikerketek berretsi dutenez, gurasoen parte hartzeak eskolaren kalitatea nabarmen handitzen du. Zenbat eta parte hartze sakonagoa izan, emaitza akademikoak eta ikastetxearen hezkuntza kalitatea askoz ere handiagoak dira. Gela barruan ere parte hartu behar dute, tutoreekin batera eskolak ematen; baita erabakietan ere... Ikastetxea demokratizatu egiten du horrek, batetik, eta, bestetik, denon artean, helburuak ezartzen ditugu.

Erraza da gurasoen parte lortzea?

Irrikan egoten dira. Ikastetxean, batzorde mistoetan —ikasle, irakasle eta gurasoek osatutakoak— edo elkarrekintzako taldeetan —gela barruan—, asteon, esaterako, 50 gurasok hartu dute parte. Guk zortea daukagu. Izan ere, institutua ere hemen ondoan daukagu; DBHko laugarren mailako 20 ikasle etortzen dira astero Lehen Hezkuntzako lehenengo eta bigarren mailako haurrei matematika eta hizkuntzak irakastera, boluntario gisa.

Eskolak emateko prestatu egiten dituzue ikasleak?

Adibide bat jarriko dut. Pentsa DBHko ikasleak datozela nire gelara hizkuntza lantzera. Gela lau taldetan banatuta daukat. Talde batean liburu klasiko bat irakurtzen ari dira —tertulia estrategia ere erabiltzen dugu—. Bospasei ume liburua irakurtzen eta komentatzen daude nirekin. Beste talde batean, ordenagailuetan daude, beste pertsona nagusi batekin, liburuan irakurri dutenetik esanguratsuena idazten. Eta beste talde batean, irakaslearekin dago beste ikasle multzo bat gramatika lantzen.

Ordu erditik ordu erdira, taldez aldatzen dira umeak. Ordu eta erdian, umeak hiru taldetan bete-betean jardun dira lanean. Izan ere, talde txikietan banatuta daudenez, ez dago denbora galtzerik. Esprint baten moduan, azeleratu egiten dira ikasketak.

Zuen hezkuntza proiektu hainbat lekutan aurkeztu duzue.

Bai, Galizian, Gaztelan, Extremaduran, Katalunian... Leku askotan ibili gara. Errioxan eta Nafarroan ere proiektua ezarri guran dabiltza. Merkatu pedagogikoan hainbat proiektu daude. Hau, ordea, hori baino gehiago da. Proiektu hau ikastetxeko proiektu bat da; gurasoek, herriko kirol eta kultur taldeek zelan parte hartu lortu nahi izaten da, senideek, boluntarioek... Parte hartze hori, betiere, umeei eta emaitza akademikoari begira dago. Geletan elkarrekintzako taldeak antolatu behar dira. Izan ere, umeek euren artean elkarrekintza duten bitartean, ezagutza sortzen dute.

Bizkaiko beste ikastetxeren batek proiektu hori darabil?

Bai, dozena batetik gora daude.

Beste ikastetxeetan zer-nolako jarrera aurkitzen duzue?

Harrituta entzuten gaituzte. Izan ere, ikastetxe askotan ez dago iparra markatzen duen eredu bat. Batzuetan bai: Amara Berri eredua, esaterako. Horiek, baina, %10 dira. Ikas Komunitateak iparra markatzen duen proiektu integrala da, guztien parte hartzea ahalbidetzen duena.

Gurasoek zelan hartzen dute parte?

Sei urtekoen gelan, esaterako, ingelesa lantzera datozen gurasoak dauzkagu. Askok maila akademikoa izan ez arren, ahozko ingelesa lantzeko moduko maila badaukate. Baita etorkinek ere.

Guraso etorkinek ere parte hartzen dute, beraz.

Iaz, esaterako, ipuinen astea antolatu genuen. Guraso etorkin guztiak elkartu genituen, eta euren hizkuntzan ipuinak kontatzeko eskatu genien. Power Pointekin baliatuta, ipuin bat arabieraz, beste bat tibeteraz, beste bat errumanieraz... kontatu zituzten.

Bestalde, zabalduta dago gazteek, oro har, gero eta errespetu txikiagoa dutela. Hala ikusten duzue zuek?

Garai batean, aitak esaten zuena zalantzan jarri gabe bete egin behar izaten zen. Demokratizazio prozesuak gero eta nabarmenagoak dira: bai familian, bai gizartean, edozein taldetan, alderdi politikoetan... Azken 50 urteetan aurrerapauso handia eman da. Etxeetatik kanpo, ikastetxeetan ere gertatu da. Irakasleok ez gara konturatu eskoletan ezin ditugula gauzak inposatu irakasle garelako. Ikastetxeak demokratizatu egin behar dira, eta ikasleak erabakitzeko ahalmena izan behar du, baina benetakoa.

Nola?

Beste bide batzuk aurkitu behar dira ikastetxeetan, ikasleen iritziak ere erabakitzaileak izan daitezen. Gurean, sei eta hamabi urte arteko ikasleen gela bakoitzeko ordezkari bat edo bi elkartzen dira bilera batean. Arazoak, batez ere, DBHn sortzen dira. Ikasleak zenbat eta nagusiago izan, erabakitzeko baliabide eta garrantzi txikiagoa ematen diete irakasleek, eta hori aldatu egin behar da.

Bizkaiko BPG barne produktu gordinak %1,2 egingo du behera 2012an, eta beste 9.400 lanpostu galduko dira urtea bukatu aurretik. Hala iragarri du Cebekek, Bizkaiko Enpresaburuen Konfederazioak. Bizkaiko patronalaren datuen arabera, 2013 bukaerara arte ...

Epainiako alde errepublikanoan politika ere sutan genuen, 1937ko maiatzaren bigarren hamabostaldian, Bizkai aldean gerra gori-gori zegoela, Es. Gaur bezalako egun batean, maiatzaren 18an, esate baterako, Errepublikaren Gazeta-n, gobernu errepublikano berria zetorren. Bukatzen ari omen zen Bartzelonako borrokek ireki zuten krisialdia. Ezaguna denez, hilabete hartako 3tik 7ra bitartean, CNTkoek eta POUMekoek aurre egin zieten PSUCeko eta Generalitateko indarrei. Horren ondorioz, anarkistek kontrolpean izan zuten Bartzelonako Telefonicaren Gune nagusia —liskarren txinparta izan zena— uzteaz gain, gobernuan izan zuten aginte politikoa ere galdu zuten. Era berean, lau egunetako barne borroka horiek Largo Caballeroren gobernuaren bukaera ekarri zuten, eta Juan Negrinena agintera eraman.

Baina aldaketa ez zen presidenteen txandakatze soil bat izan. Katalunia aldean zegoen indar ezkertiar nagusia, hots, anarkistena, gobernutik kanpo suertatu zen. Aldiz, komunisten indarra, ministroen bitartez eta, batez ere, bigarren mailako agintariei esker, nabarmen sendotu zen. Negrinek gidatzen zuen gobernu berri horretan, bi komunista zeuden: Vicente Uribe eta Jesus Hernandez, bilbotarrak biak, eta Pasionaria bezala aitzindarietakoak. Horiekin batera, beste pare bat botxotar zeuden: Indalecio Prieto —1911z geroztik, sozialista bizkaitarren buru nagusia— eta Julian Zugazagoitia, Bilboko La Lucha de Clases astekariaren zuzendari ohia. Bazegoen beste euskaldun bat ere, bosgarrena: Manuel Irujo, Lizarrako semea, EAJko parlamentaria, eta, 1936ko irailaz geroztik, ministro gisa Largo Caballeroren gobernuan zegoena.

Beraz, gobernua osatzen zuten bederatzi ministroetatik bost euskal herritarrak ziren. Sekula berriro lortu ez den marka! Gainera, ardura garrantzitsuak zituzten eskura. Prieto Defentsaz arduratzen zen; Zugazagoitia, berriz, Gobernazio arduraduna zen, eta Irujo, Justizia ministroa. PCEkoek, gerra garaian, bigarren mailako aginte postuak zituzten arren —Nekazaritza Ministerioa Uribek eta Hezkuntza Ministerioa Hernandezek—, zeresana izan zuten Negrinen gobernuan, euren alderdiak gero eta eragin handiagoa izan zuelako gobernu hartan, baita gerraren gidaritzan ere.

Dena den, Iparraldeko frontean, hau da, Bizkaian gertatzen ari zen frankisten erasoaldi etengabeari dagokionez, ez zen batere nabaritu gobernuan gehiengoa euskal herritarra izatea. Izan ere, Negrinen gobernua, "garaipenarena" izan behar zuena, porrotarena izan zen. Barne krisia izan zuen jaiotze egunetik bertatik. Euskal ministroei dagokienez, bistan zegoen. Zugazagoitia eta Irujo ,alde batetik eta Uribe eta Hernandez, bestetik, mokoka ibili ziren hurrengo hilabeteetan, maiatzeko gertaeren ondorioz suertatu zen POUMen aurkako jazarpen aldiagatik. Zugazagoitiak eta Irujok justiziari eta zuzenbideari eutsi nahi zieten, baina beste biek ez ikusiarena egin zuten PSUC delakoak eta NKVD sobietarrak egindako desmasia errepresibo guztiekin, eta bereziki Andreu Ninen erailketarekin. Indalecio Prietori dagokionez, bistan gelditu zen Defentsa ministro gisa kale egin zuela Bizkaiko defentsa bermatzen eta laguntzen. Bilbotik bertatik, berari bereziki, Agirre eta enparauak erreguka ibili baziren ere, ez zen gai izan Bizkaiko zeruetan frankistei aurre egiteko ezinbestekoa zen hegazkineria bideratzeko. Bost euskal herritar gobernuan sartu zirenetik, hilabete eskas bat igarota, ez bakarrik airean, baita lurrean ere, frankistak ziren nagusi.