Abantoko udaletxea Gallarta auzoan dago kokatuta, Meatzaldearen erdi-erdian. Manu Tejada bertoko alkateak ez du zalantza izpirik ere: "Ikuspegi ederra dago balkoitik". Herriaren zati handi bat, Trianoko mendiak eta, urrutian, eskualde osoa ikusten ditu. Meatzaritzak bere arrastoa utzi du, bai fisikoa, bai historikoa. Hor dago Concha II meatzea. Hor daude auzoak ere, banaturik, presaka eraikita. "Meatze ustiapenaren adibide garbia eta gogorra dugu hemen. Garai bateko Gallarta herria desagerrarazi egin zuten, meategiei lekua uzteko, auzokideak beste lekuetara eramanez", gogoratu du Tejadak.

Orain bederatzi urte, alkatetzara heldu zenean, gabezia itzelak topatu zituen Tejadak. "Duela 30 urte bezalaxe zeuden, eta konponketa lanari ekin genion: ur zikinen sarea, espaloiak eraiki, argiztapen sistema ezarri… Oraindik badaude gauza batzuk egiteko, baina bizi-kalitatea izugarri hobetu da", ziurtatu du.

Orain, baina, alkatearen kezka nagusienetariko bat lanik eza da. El Campillon, herrian dagoen industrialdean, adibidez, ugari dira jada ateak itxi dituzten enpresak. Herritarren %18,5 langabezian egonda, enplegua sortzeko neurriak hartzen hasiak dira. Enpresa eta enplegu plana abian dute, "enpresek sortzen baitute enplegua". Hala ere, Tejadak uste du udal gobernuek eskas dituztela arazo honi aurre egiteko aukerak: "Mundu osoko krisi batean gaude, eta, gainera, diru sarrerak ere alde guztietatik ari dira murrizten".

Horrek aurtengo aurrekontuetan %10eko murrizketa ekarri du. Soilketa, batez ere, inbertsioetan nabaritu da. Enplegu eta gizarte zerbitzuetan, berriz, gastua apurtxo bat igo da. "Behar garai hauetan, herritarrentzako gutxieneko zerbitzuak bermatu nahi izan ditugu", azaldu du alkateak.

Gehiengo osoa duenez, aurreko neurri guztiak hartzeko, inolako arazorik ez du izan Udal Gobernuak. Dena dela, adierazi du "harreman zuzena" duela gainontzeko taldeekin. Gainera, nabarmendu du ekonomia jarduera motelagoa izateak udalean lan gutxiago egotea dakarrela.

Arazoak arazo, Tejadak ziurtatu du pozik egoteko arrazoiak ere badaudela. Azken urteetan kultura arloan aurrerapauso izugarriak lortu direlakoan dago. Batetik, elkarteak ugaritu dira; bestetik, auzokideen parte hartzeak nabarmen egin du gora. "XIX. mendean, meatzeetan lan egitera jendea asko etorri zen kanpotik. Seme-alaba txikiak zituzten, eta, orain, orduko gazte askoren seme-alabak hemen jaiotako lehen belaunaldia dira. Nik uste dut horrek berton sustraiak sendotzeko beharra ekarri zuela. Erreferentzia bat izateko. Eta, hortaz, guztiak lotzen gaituen iraganeko meatzeen kultura berreskuratzeari buru-belarri ekin genion". Ekin eta egin. Hor daude Sanfuentes auzoko erromeria, Burdin Jaia, euskal ezkontza, Sagarraren Eguna… urte gutxian herrian ez ezik eskualdean ere guztiz errotu direnak.

Bide horretan herritarren izaera ere garrantzi handikoa izan dela azpimarratu du. Haren aburuz, meatzaritza garaietako bizimodu gogorrak, orduan jasandako gabeziek, auzokideekiko elkarlanaren mesedeak erakutsi zizkien. "Pertsonen izaeran nabaria da. Parte hartzaileak, konprometituak… horrek guztiak herriaren batasuna ekarri du".

Hala ere, herrikoak baino gehiago, auzoetakoak dira abantoarrak. Tejadak dio Sanfuentes, Gallarta eta Las Carreras idiosinkrasia bereziko auzoak direla. Baina hori, txarrerako izan beharrean, onerako dela ziurtatu du. "Norgehiagoka sano bat dago haien artean, herriaren bizitza kulturala ikaragarri aberasten duena", azaldu du.

Jai batzorde irekiak

Horrek jaietan ere badu bere eragina. Hortaz, herritarren eta elkarteen parte hartze zuzena lortzen saiatzen da. Gallartan izan ezik, gainontzeko auzoetan jai batzorde irekiak daude. "Guretzat lan handiagoa da, baina emaitza hobea lortzen dugu, auzokideen parte hartzea ziurtatzen baita". Egun hauetan, adibidez, Las Carreras auzoko jaiak dira.

Festak ere euskara gizarteratzeko erabiltzen duten bidea dira. Gazteria euskalduna bada ere, herrian ez dago ohiturarik euskaraz egiteko. Hortaz, hainbat egitasmo martxan jarri ditu udalak. Besteak beste, AEKrekin elkarlanean, Berbalagun egitasmoa antolatu dute, baita udal diru laguntzak eman ere euskara ikasteko. "Euskal astea ere ospatzen dugu maiatzean, bertsolariak ekartzen dira, umeentzako ekitaldiak egin…", gogoratu du Tejadak.

Abantoko alkateak agerian utzi nahi izan du gazteria ere gogoan duela. Hurrengo urterako, herriko gazte guztientzako lokalak eskaini ahal izatea du helburuetariko bat. Dagoeneko, gazteen iritziak jasotzen hasi dira. Lokal bat eskuratzeko, baldintza bakarra ezarriko die: herrian parte hartzea.

Karlos Arranz Urduñako alkateak udalak 6 milioi euroko zorra duela ohartarazi du. Aurten 4,5 milioi jasoko ditu, eta horietatik 1,5 zorrak ordaintzeko izango dira. Hala, Arranzen esanetan, Urduñak ez du dirurik izango urtea bukatzeko eta ezingo die hainbat gasturi aurre egin.

Urduñako alkateak gogora ekarri duenez, 2008an foru aldundiak Urduñederraren akzioak erosi zituen, milioi bat euroren truke. Koalizioaren esanetan, diru horrekin urte horretako kontuak konpondu ziren, baina ez, ordea, arazo orokorra.

Hori horrela, Bilduk konponbidea eskatu dio foru administrazioari. Bizkaiko udal guztietan mozio bat aurkeztuko du, udalekin mahai bat osa dezatela eskatzeko. Mahaian Udalkutxaren kudeaketa aldatzea aztertuko lukete. Era berean, udalei Ondare Higiezinen Zergaren eta Ekintza Ekonomikoen Zergen gaineko tresna gehiago ematea jasoko du mozioak, horien bidez haien diru sarrerak handitu ahal izateko.

Hipoteka ordaindu ezin eta bankuek etxetik kaleratzen dituzten herritarrek auzitara jo ahal izateko doako justiziaz baliatzeko modua aztertzen ari da Bizkaiko Abokatuen Elkargoa. "Hipoteka bat ordaindu ezin duten pertsonak ez dira agertzen prozedura j...

Hiru urtean beheraka egin ostean, garraio publikoaren erabilerak gora egin zuen 2011n, Bizkaiko Garraio Partzuergoko presidente Mikel Torresek eta bertako zuzendari Vidal Martinezek adierazi dutenez. Hain zuzen, %1,2ko igoera izan du. Bizkaiko garraio...

Emilio Mola ez zen oso zaharra hil zenean, 1937ko ekainaren 3 hartan 50 urte baino ez baitzituen. Hala ere, ordurako ibilbide militar luzea egina zuen. Afrikako kanpainetan hazia, eta sariz ongi hornitua. 1930eko hamarkadan Espainiako DGS delakoaren burua izan zen bitartean aski erabili zituen bere bitarteko errepresiboak ikasleak eta ezkertiarrak zanpatzeko. 1935az geroztik, armadan berronartua izan ondoren, Errepublikaren aurkako konspiratzaile garrantzitsuenetakotzat jo izan dute lekukoek zein historialariek. Izan ere berak gogokoa zuen Zuzendari goitizena peto-peto zihoakion, 1936ko gerra prestatze lanen karira.

Gerra hasita, Yagüe, Franco eta Millan Astray hegoaldeko armada faxistaz arduratzen ziren bitartean, Iparraldeko frontea delakoan berau izan zen matxino eskuindar guztien buru nagusia. Gipuzkoako konkista amaiturik, indar guztiekin, Bizkaiaren aurkako erasoaldian erabat sarturik zegoen 1937ko martxoaren 31z geroztik. Egoera bitxi samarra zen, Madril hartzea ezinezkoa zuten frankistek eta lehentasuna osoa zuten Bilbo eskuratzea. Horren ondorioz, Bizkaiko hiriburua hartuko zuenaren ospea ere ez zen makala izanen. Izan ere, Francoren agintea gero eta handiagoa zela eta, gainontzeko general matxinoak bigarren mailan gelditzen ari ziren egunetan, Bilbo irabazteak indartuko zuen Molaren ahalmena eta agintea.

Zuzendari gisa ezagunak Gasteiztik bertatik zuzentzen zuen Bizkaiaren aurkako oldarraldia, behin eta berriro mehatxuak bidaliz, eta baita frontera gerturatuz ere. Ezagunak ditugu mehatxuz beteriko oktabilak "Bizkaia osoa deuseztuko dot" eta antzekoak ziotenak, baita berak egindako hurbiltze txangoak ere. Ekainaren 2an, esate baterako, bere heriotzaren bezperan, Zornotzaraino joan zen, fronte lerroa gertu-gertutik ikusteko.

Egun hartako gauean, Gasteizko Fronton hotelean afaldu zuen, jatetxean zeukaten erreserbatuan, bere gertukoenekin; Felix Maizekin eta Garcilaso El Tebib Arrumi-rekin. Horien testigantzei esker dakigu bere kezka ez zegoela frontean. Nahi izanez gero, ahalmen suntsitzaile nahikoa zuen bere mehatxu ahobero oro gauzatzeko. Ardura Salamancan zeukan. Hori dela eta, hurrengo egunean, ekainaren 3an, Burgosen bilkura garrantzitsua zuen gerra estrategiaz mintzatzeko, baita gerra frontez eraldatzeko egin omen zioten proposamena edo aginduaz eztabaidatzeko ere.

Sekula ez da argitu azken auzi hori. Izan ere, Burgosera iritsi zelarik, hilik zegoen Mola. Aire istripuz hil baitzen egun horretako 10:00ak jota zeudela. Lainoa omen zegoen Brujula mendi aldean eta Mola zeraman hegazkinak, atzera egin nahian, Castil de Peonesen eta Alcoceroren arteko muino baten aurka jo zuen. Berarekin batera zihoazen Chamorro pilotoa, Gabriel Pozas laguntzailea eta gainontzekoak ere hil egin ziren. Guztiak txikituta gelditu ziren mendixka horretako maldetan. Molak zeraman jeneralaren gerriko gorriari esker ezagutu ahal izan zuten bere gorpua hara bertaratu zirenak.

Laudorioak laudorio, Quid Prodest galderak Francorengana bideratzen zituen istripu horren susmoak. Alemaniako enbaxadoreak erran zuen gisan: "General gorena [Franco] ezbairik gabe Molaren heriotzarekin arindua sentitzen da". Altxaldiaren antolatzaile nagusia desagerturik, Francoren agintearen inguruan izan zitezken mehatxuak ere ahuldurik zeuden. Ez da harritzekoa, beraz, heriotza horren inguruan susmoak indartzea. Lainoaren ondorioz izandako istripua ala eragindako matxurak betiko eraman zuen suz eta burdinez heriotza barreiatu zuen hiltzailea. Berarekin, behingoz, bete egin zen burdinez hil duena burdinez hiltzen da leloa. Egun, lotsak lotsa, Iruñean dagoen mausoleo faxista erraldoian dago Zuzendariaren gorpua.

Bizkaiko etxeetan aisialdirako, janaria prestatzeko eta janzteko balio duten gauza erabilgarri asko daude. Jendeak aspertu edo modaz pasatutakoan horietako asko zakarretara botatzeko joera handia dauka. Ohitura horri aurre egiteko eta birziklatzea sus...

Bost eguneko epean hiru eta zortzi minutu arteko euskarazko ikus-entzunezko bat ekoiztea. Hori da urtero-urtero Topaguneak, Kameratoiaren bitartez, Euskal Herriko gazteei egiten dien proposamena. Aurten Gernika-Lumon egin dute ikus-entzunezkoen rallya...

Ga

Lurraldean zehar barreiatuta dauden enpresa eta Garbigune ugaritatik iristen dira hondakinak Ortuellara. Kamioietatik jaistean langileek egiten duten aurreneko gauza horiek jaso eta modu egokian sailkatzea da. Horretarako, hainbat irizpide dituzte; produktua egurrez, metalez edo beste osagai batez eginda dagoen erreparatzea da garrantzitsuenetako bat. "Lehenik, hondakinak multzo bitan banatzeko ardura dugu. Hau da, berriz erabil daitezkeenak alde batera doaz, eta ezin direnak, beste txoko batera", azaldu du Begoña Egiraun Berziklatu plantako arduradunak.

Erabil daitezkeenak, beraz, lantegian propio prestatuta daukaten gunera doaz. Besteak, berriz, birziklatzera. "Horiek hainbat makinatatik pasatu, eta lehengaiak banatzen ditugu. Metalak, birziklatu ondoren, torlojuak egiteko balio du. Olioa lantzea zailagoa da: espezializatuta dagoen enpresa batera eramaten dugu, ondo landu dezaten". Prozedura hori, baina, berrerabili ezin diren elementuentzat da soilik.

Berrerabil daitezkeen etxeko tresna elektrikoak eta elektronikoak ez dituzte lantzen Ortuellan. Izan ere, Ekorrepara kooperatibaren lantegietara eramaten dituzte. Hango beharginek modu egokian konponduko dituzte. "Ekorreparako lantegian behar bezala egokitu eta txukuntzen dituzte. Hori egin ostean, hasieran baino merkeago eta urte bateko bermearekin jartzen dituzte salgai", zehaztu du Egiraunek.

Kontzientzia pizteko lana

Etxeko tresnak berriz erabiltzea, gizakiak ez ezik, ingurumenak ere eskertuko du. Alde batetik, naturak emandako baliabideak hobeto erabiltzea dakar, hondakin gehiago sortzea saihestuz. Bestalde, atmosfera eta ingurunea gutxiago kutsatzeko eta klima aldaketari aurre egiteko ere balio du.

Berziklatuz plantak beste modulu bat jarri du martxan orain egun gutxi. 300 metro koadro ditu, eta han, berrerabil daitezkeen produktuak daude ikusgai. Horrekin, hondatuta edo behar ez dituzten elementuak birziklatu eta berriz erabiltzera bultzatu nahi dute gizartea. Baina, batez ere, jendeak kontzientzia hartzea nahi dute. "Hondakinak berrerabili eta birziklatzea sustatu nahi da, etorkizuna bide horretan dagoela uste dugulako", azaldu du Jose Luis Bilbao Bizkaiko ahaldun nagusiak. Era berean, gizartea ohartaraztea ere garrantzitsua dela dio.

Jendeak etxetresna elektriko eta gainerako apaingarriak ikustea eta kontzientzia lana egitea ez da pabiloi horretarako duten helburu bakarra. Bilbaoren ustez, gizarteak arduraz kontsumitzeko helburua ere badu. Horretarako, ikusgai daude eta salgai tapizak, mahaiak, aulkiak, kutxak eta bestelako tresneria. "Hemen dagoena ez da salduko, erakutsi bakarrik", zehaztu du. Ikustera joango dira herritarrak, Bizkaiko eskolak zein ikastolak eta bigarren eskuko produktuak saltzen dituzten dendak.

Industria eraikin berria egiteko, 150.000 euroko inbertsioa egin dute guztira. 113.000 euro ordaindu ditu Bizkaiko Foru Aldundiak. Gainerakoa Berziklatuk eta BBK-k jarri dute. Pabiloi berri honetan, gainera, gizarte bazterketa sufritzeko arriskuan dauden gizon eta emakumeek behar egiteko aukera izango dute aurrerantzean.

Urtebete igaro da foru hauteskundeetan Bildu koalizioak Bizkaiko Batzar Nagusietan hamabi ordezkari lortu zituenetik. Urteurrena aprobetxatu dute balantzea egin eta herrialdearen egoera zein den aztertzeko. Taldearen orain arteko bozeramaileak, Zuriñe Gaintzak, argi dauka: "EAJk, batez ere foru aldundiaren bitartez, oso irudi ona saldu nahi du, baina Bizkaia ez dago orain dela urte batzuk bezain ondo. Krisia hona ere iritsi da, eta langabezia tasek hori erakusten dute".

Batzarkideek diotenez, gaur egungo Bizkaia ez da Bilduk nahi lukeena. Horregatik, "hainbat borrokarekin bat" egin dute urtebete honetan. Hauek izendatu ditu Gaintzak: metroko lan gatazka, Gueñeseko Konectako behargin kaleratuak, Muxikako Inama enpresaren itxiera, etxe husteak eta Mungiarako trena berreskuratzeko aldarrikapena, besteak beste. Gainera, Batzar Nagusiak erakunde "ezezagunak" direla diote. "Saiatu gara herritarrak guregana hurbiltzen, eta alor askotan herrietan hasitako borroken jarraipena egin dugu. Kontua da beste alderdiek ez dutela gure moduan bizi Batzar Nagusiak irekitzeko asmoa".

Gaintzak dio "fronte asko" daudela irekita. "Gu, batez ere, hirutan zentratu gara: azpiegitura handiek ekarri diguten egoera negargarria salatu dugu; gizarte laguntzen eskasiak zer ekar lezakeen jakinarazi dugu, eta iruzur fiskalaren gezurrak agerian uzten dihardugu oraindik ere".

Gaintzak berak eta Idoye Erraztik bozeramaile lanak utziko dituzte, eta Irune Sotok eta Aitor Torrek ordezkatuko dituzte, hurrenez hurren.

Enkarterriko bizilagunek 6,3ko puntuazioa eman diote euren eskualdeari, Eusko Jaurlaritzak egindako inkesta batean. Batez besteko puntuazioa da hori. Izan ere, batetik, bikaintzat jo dituzte bertako basoak eta monumentuak; bestetik, gutxiegi nota jarri diote harrobien eta zabortegien inpaktuari.

Inkesta hori landa eta hiriko inguruneari buruzko katalogo bat osatzeko baliatuko du Eusko Jaurlaritzak. Internet bidez, galdetegi bati erantzun diote hamar herritako ehun pertsonak, elkarteek eta turismo, ekonomia, kultur eta kirol arloko agenteek. Gainera, hainbat foro antolatu dituzte Zallan, horien guztien ekarpenak biltzeko.

Gehienen ustez, lehentasuna paisaiak gehiago ez aldatzea da. Horrez gain, "industrializazioaren eta garapen teknologikoaren ondorio negatiboak gutxitu" beharra ere aipatu dute.

Horretaz gainera, naturguneak babestu beharra azpimarratu dute. Armañon, Galdames eta Sopuertako meatzeak eta Zalama parke natural edo biotopo babestu izendatzeko ere eskatu dute. Neurri horrek lehen sektorean eraginik izan ez dezala eskatu dute, bide batez. Hain zuzen, turismoa bultzatu beharraz egin dute berba, betiere nekazaritza eta abeltzaintzari oztoporik jarri gabe. "Espazio babestuak handitu beharrik ez dago: lehendik daudenak zaindu egin behar dira", zehaztu dute Enkarterriko biztanleek.