ZALLA. Enkarterriko Mankomunitateak hondakin organikoak biltzeko edukiontzia jartzeko asmoa du. Bilboko Deustua auzoan egiten den modura, izena eman behar dute ekimenean parte hartu gura dutenek. Horretarako, uztailaren 7ra arteko epea jarri dute. Uda...

"Gu lasai gaude. Hasitako pausoei eutsiko diegu, eta ikusiko dugu zertan geratzen den gai hori". Hala laburbildu du Usansolo Herria segregazioaren aldeko plataformako kide Marisa Gonzalezek zer sentitzen duten Bizkaiko Foru Aldundiak auzoak udalerri b...

ZORNOTZA. Datorren urtean, urtarrilean, hasiko dituzte Zornotzako anbulatorio berria eraikitzeko lanak. Gaur bertan, aurreikusitakoaren arabera, udalak Kaitanako lurrak Osasun Sailaren esku uztea erabakiko du osoko bilkuran. Lanek bi urte iraungo dute...

Tartekari Sarea izeneko egitasmoa jarriko du martxan irailetik aurrera Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Ekintzako Sailak. Pilar Ardanza alorreko diputatuaren esanetan, oraingoz 2013a bukatu arte egongo da martxan, proba modura. Emakumeen kontrako indar...

Bizkaian finkatua eta Arabari etengabe begira, aldi berean. Horrelakoa da Otxandio, hemengo baina hango, Bizkaiko ertz batean gordeta dagoen herria. Bertako kale kantoi estuek istorio zaharrak agerian uzten dituzten arren, etorkizunera begira daude otxandiarrak. Santi Uribe da alkatea azken udal hauteskundeetatik hona. Udaletxeko martxa ez zaio arrotza, ordea; aurreko legegintzaldian Batia izeneko herri plataforman egon baitzen zinegotzi gisa. Hala ere, onartzen du alkate izateak "konpromiso maila handiagoa" eskatzen duela.

Etorkizunera begira, "bere alor guztietan euskaraz arituko den Otxandio bat" ikusi nahiko luke Uribek. "Herri nortasunari, auzolanerako grinari, eta ingurumenarekiko errespetuari eutsiko dien herria. Bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea duen Euskal Herri batean, gainontzeko udalekin elkarlanean". Hori guztia lortzeko bidean, esku artean dituzte hainbat ideia. Herri-ola izeneko egitasmoa abiatu zuen udalak, eta, bertan, otxandiarren parte hartzeari esker, herriarentzat interesgarri ziren proiektuak garatu dituzte: Oreka, Ura eta Nagusi, besteak beste.

"Oreka proiektua iraunkortasunari lotutakoa da. Energia fosilekiko dugun dependentzia gutxitzeko, inguruak eskaintzen dizkigun baliabide iraunkorrak garatu nahi ditugu, ahal den neurrian, Otxandiok bere energia propioa erabil dezan". Biogasa edo biomasari dagozkion azterketak egin dituzte, herriko basoek zer eskain dezaketen ikusteko.

Ura proiektuaren kasua ere hor dago. "Urari ematen diogun erabilera, estolderia sarea eta araztegia; halako gaiak aztertu ditugu. Araztegiari dagokionez, badugu proiektu bat buruan, arazketa metodo natural baten bidez egingo lukeena".

Bestalde, gero eta zaharragoak dira biztanleak, eta horien beharrak bildu dituzte Nagusi proiektuan. "Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak osasun zentro berria egiteko asmoa du herrian, eta aukera ikusi dugu eraikin berean nagusientzako gune bat ere atontzeko". Horretaz gain, nagusien egoitza ondoko eraikina erosi dute. Orain, denbora tarte bat hartu nahi dute taxuzko zerbait antolatzeko. Basoarena, urarena edota adinekoena izan, "proiektuak ikertzen" ari direla azpimarratu du Uribek.

Egitasmoak aurrera ateratzeko dirua behar dela kontuan hartuta, eta arazoen artean izarra krisi ekonomikoa izanik, Uribek herriko egoera nolakoa den deskribatu du. Merkatari txikiak "estu" dabiltza, eta Legutioko (Araba) Holtza enpresak zailtasunak dituenez, hainbat langile langabezian gelditzeko arriskuan daude, tartean, zenbait otxandiar ere bai. "Egungo errealitatearekin bat dator gure herriko egoera", dio.

Udalaren egoera ekonomikoari dagokionez ere kexu da Uribe, udal finantzaketarekin "arazo orokor" bat dagoelako. "Bizkaiko Foru Aldundiak banatzen duen Udalkutxatik diru sarrera jakin bat iristen zaigu urtero, baina ez dakigu zenbat bueltatu beharko ote dugun. Merkatuei begira egon behar izaten dugu, itzuli beharko duguna kalkulatzeko. Ziurgabetasun nabarmena sortzen digu horrek. Esango nuke udal administrazioen eta foru aldundiaren artean beste funtzionamendu bat garatu beharko genukeela". Bizkaiko Bildu azkenaldian udal finantzaketaren inguruko hausnarketa eske dabil, hain zuzen. Hori dena gutxi ez, eta hirigintzaren sektoretik eratorritako diru sarrerak ere bere horretan gelditu zaizkio Otxandioko Udalari, egoeraren larriak etena eragin duelako eraikuntzaren sektorean.

Muga eta babesa

Bizkaiko ertz batean bizi eta metropoli guneetatik zertxobait aldenduta egonda, zailtasunak dituzte otxandiarrek garraio publikoa erabiltzeko. Durango (Bizkaia) eta Gasteiz (Araba) lotzen dituen autobus lineak bertan egiten du geldiunea. Baina, hala ere, arazo franko dute herritarrek. "Bi herrialde lotzen dituen lerro baten menpe gaude, autobusen maiztasuna ez da batere egokia, eta gertatu izan zaigu autobusa beteta iritsi eta bertara ezin igotzea. Hala, Gasteizera lanera joan behar eta ezinean gelditu da jendea". Berriki, ordea, gutxiengo batzuk adostu dituzte Alsa autobus konpainiarekin: autobusa beteta etorriko balitz beste bat jarriko lukete hortik bost minutura, errefortzurako. Bestalde, txartel sisteman ere hobekuntzak egingo dituzte.

Lurraldeko txoko batean egoteak mugatu egin du herritarren jarduna, baina badira babestu diren beste ezaugarri batzuk ere. Zertxobait isolatuta egote horrek babestu egin du otxandiarren arteko auzolana, elkarlana. Bizi-bizirik dute sen hori. Aurki santamañak (Santa Marina jaiak) ospatuko dituzte, eta, azken zortzi urteetan egin bezala, herritarrek hartuko dute kaleak garbitzeko ardura. Gauez parranda, eta, goizez herri garbiketa. Horrelakoa delako Otxandio, muga geografikoen artean kokatua eta auzolanaren babeslekua aldi berean.

Atzo 75 urte bete ziren hegazkin faxistek Zalla bonbardatu zutenetik. Iosu Gallarreta ikertzaileak hitzaldia egin zuen iluntzean, egun hartakoak gogoratu eta lekukoen testigantzak biltzeko. Informazioa herriko eskolen esku utzi nahi du; DVD bat grabatzeko asmoa ere badu.

Bilbo erorita, zergatik bonbardatu zuten Zalla? Zer interes zeukan?

Euzko Jaurlaritzak Zallan zuen elikagai biltegia jarrita. Hori dela eta, errefuxiaturik gehienak hemen zeuden. Adibidez, Bakioko Udalak hemen egiten zituen osoko bilkurak. Ekainaren 14tik 17ra 1.000 errefuxiatu bildu ziren. Bilbo erori zenetik bonbardaketa egunera arte beste 3.000 etorriko ziren. Zallak ez zuen garrantzia handirik: oso sakabanatuta bizi ziren 4.000 biztanle zituen. Faxistek herritarrak eta errefuxiatuak beldurtu nahi zituzten, Euzko Gudarosteari babesa kentzeko.

Bonbardaketa zelakoa izan zen?

Bederatzi hiru-motorrek egin zuten. Zaintza lanak egiten zituen taldetxo batek Urduña aldetik zetozen hegazkinak ikusi zituen. Telefono linea zuten paper fabrikaraino, eta abisua eman zuten. Sirenak joka hasi zirenean, jendea aterpeetara joan zen. Abisurik izan ez balitz, sekulakoa izan zitekeen sarraskia. Hildakoak 22 inguru izan ziren. Sodupe aldetik etorri ziren, Gueñesen hasi ziren bonbardatzen. Zallan, Arte eta Ofizio Eskola izan zen lehen helburua. Hurrengo, El Corrillo ikastetxea bonbardatu zuten, non gudarien destakamendua zegoen. Eraso hartan bederatzi bat gudari hil ziren. Ostean, herriko kale bakarra bonbardatu zuten.

Noiz sartu ziren frankistak herrira?

Kolitzako guduaren ostean sartu ziren Balmasedan, 29an. Zallan ere egun berean sartu ziren, abuztuaren 13ko udal akordio batek hala dio eta. Agirre lehendakariaren arabera, faxistek eguneko bi kilometro aurreratzen zituzten.

Guda latzak izan al ziren?

Historialariek Bilbo aipatzen dute, eta hortik jauzi egiten dute Santoñara arte. Baina tartean borroka itzelak izan ziren Enkarterrin. Nahiz eta dena galduta egon, jendeak aurre egin zien. Duela gutxi Enkarterriko bertso txapeldunarekin [Aitor Arrutia] egon nintzen, eta esan zidan bere aitona hemen egon zela errefuxiatuta. Txikitan beti esaten ei zion Enkarterriko jendea erdalduna izan arren, euskaldunek baino hobeto defendatu zutela Euskadi.

Enkarterriko beste herri batzuk ere bonbardatu zituzten.

Balmaseda, Artzentales eta Karrantza. Baina horiek ere ez daude ikertuta, eta ez dira agertzen inongo historia liburuan. Balmasedako Kolitza mendiko gudua ere ez du inork aipatzen, hildako mordoa egon zen arren.

Errepresioa zelangoa izan zen?

Paper fabrikako ordezkari sindikal guztiak fusilatu zituzten. Alkatea ere erail nahi izan zuten, baina italiarrek ez zuten baimenik eman. Lekuko batek dio hobi komuna ere badela Bilbato inguruan. Beldurrak gaur egunera arte iraun du.

Herri txiki eta polita ikusten du Mikel Ansotegi Aulestiko alkateak udaletxeko balkoitik begiratzen duen bakoitzean. "Herritarrek eraikitako herri bizi, aktibo eta alaia" dela iruditzen zaio. Aulestik txoko interesgarri ugari dituen arren, erreka albo...

ORTUELLA. Befesa enpresako beharginek jakinarazi dute ekainaren 11tik greba mugagabean daudela. Enpresak industria hondakinen kudeaketan dihardu; 46 behargineko lan taldea dauka, eta horietatik 27 Espainiara eraman nahi dituzte: bi Sevillara eta 25 C...

Zierbena Betik eta Zierbenako Bilduk udala oposiziotik gobernatzeko akordioa lortu dute. Alegia, osoko bilkuretan elkarrekin onartzeko gaiak adostu dituzte. Izan ere, EAJren udal taldean izandako barne gatazken ondorioz Marcelino Elorza alkate jeltzal...

BILBO. Foru Ogasunak 2011ko maiatzean baino %2,4 gutxiago bildu du zerga bidez. Juan Mari Aburto foru gobernuaren bozeramaileak azaldu duenez, orain Espainiako ogasunari ordaindu beharreko kupoa negoziatzen ari dira. EAEk 300 milioi euro ordaindu beha...