Gorbeiaren magalean, Zeanuriko Otsemendi auzoan, Justo eta Pastor santuen omenezko baselizaren eta iturri baten ondoan dago San Justo karobia. Frantses estiloko karobi horrek 4 metroko sakonera du. Goiko aldean, 150 zentimetro da zabal, eta behean, 40. 1950ean utzi zioten erabiltzeari, eta bera izan da Bizkaian berreskuratu duten aurrenekoa.

1995ean hasi zen lehengoratzeko lanekin herriko Ipizki taldea. Ordutik urtero-urtero egiten dute karea abuztuko lehen asteburuan, eta hala egingo dute datorren astean ere. Domekan, gainera, erromeria egingo da baselizan. Kofradiako maiordomoak ardo zuria eta gailetak banatu ohi ditu 12:00etako mezara joaten direnen artean. Erromesek harizpean bazkaltzen dute, eta karobia lanean ikusteko aukera izaten dute. 2002tik erabat berrituta dago labea, gainera.

Juan Aranak piztu zuen karobia. Hain zuzen, bera izan zen 1950ean azkenengoz erabili zutenetako bat; Otsemendiko Goikuria eta Arana familiak izan ziren, zehatzago. Kandido eta Felix Goikuria, alde batetik. Bestetik, Juan eta Julian Arana. Juan eta Felix labea zaintzeaz eta karea egiteaz arduratzen ziren bitartean, Julianek eta Kandidok idi uztarriarekin kareharria eta egurra ekartzen zituzten labera. 2.000 kintal kare —100.000 kilo— egin zituzten. Soroetan ongarri gisa erabili ziren.

Azken egunetan zer esana ematen ari da Basurtu inguruko Bilborako sarrera. 2012ko martxoan inauguratuko da lurpetik joango den errepide berria. Baina lehengo zaharrarekin zer geratuko da? Badirudi datorren urtean hasiko direla eraisten. Konpromiso hori hartu du Jose Luis Bilbao Bizkaiko ahaldun nagusiak. Hala ere, eraiste lanak Foru Ogasuneko itsulapikoak datozen hilabeteetan izango duen bilakaerari lotu du hasiera egun zehatza. Gainera, aitortu du aurretik inguru hartan zer egin nahi den erabaki beharko dela; plan bat diseinatu beharko dela, alegia.

Edonola ere, auzoko bizilagunek ez dute oso argi. Aurrena, Pilar Garamendi Garraio eta Herrilan ahaldunak esan zuen oraindik ez dutela Sabino Aranako sarrera eraisteko plan zehatzik eginda. Hori entzundakoan oposizioa eta auzoko bizilagunak zeharo sutu ziren, bai Jose Luis Bilbao ahaldun nagusiak bai Iñaki Azkuna Bilboko alkateak hauteskunde kanpainan 2012a aipatu zutelako. Juan Mari Aburto Bizkaiko Foru Aldundiko bozeramaileak erantzun zien behin Basurtuko sarrera berria inauguratuta, Sabino Aranako arazoa konponduta egongo dela, eta eraistea kontu estetikoa baino ez dela, "krisi garaietan, presarik ez duen zerbait", alegia.

Bilbaok, bada, honako konpromiso hau hartu du lanetara egin berri duen bisitan: "Egoera ekonomikoak aukerarik emanez gero, 2013ko foru aurrekontuetan Sabino Aranako zubia eraisteko diru sorta onartuko dugu". Basurtuko bizilagunei pazientzia eskatu die. Eraitsi eraitsiko dutela hitzeman die, baina aukera dagoenean. "Garai zailean bizi gara, eta aurrekontuan lehentasunak finkatu behar ditugu".

Lan hori 8 milioi euro kostatuko litzatekeela kalkulatu du foru administrazioak. Gainera, eraisten hasi aurretik inguru horretarako plan bat egitea komeni dela iruditzen zaio. Egiteko hori Bilboko Udalarena litzateke; hala ere, ahaldun nagusiak elkarlanerako jarrera agertu dio Azkunari. Alkateak ulertu du foru aldundia diruz larri dabilela, eta egoera hobetzean eraiste lanei ekiteko eskatu dio Bilbaori.

Oposizioa, haserre

"Bilbaok orain badio ez duela inguru horretan zer egin erabakita, jakin daiteke zer egiten duen jaun honek?", galdetu du Iñaki Egaña batzarkide sozialistak. Gainera, gogoratu du San Mames inguruko lanak eta Sabino Arana eraistea orain arte lotuta egon diren proiektuak izan direla, eta ez duela ulertzen orain zubiaren auzia kontu estetikotzat jotzea.

Bilduk argi du orain arte hartutako konpromisoak "hauteskundeetara begirakoak" izan direla soilik. Bestela, ez dute ulertzen duela hamarkada bat auzokideek egindako eskaera oraindik betetzeke egotea. Errekaldeko zubia eraisteko konpromisoa hartu zutela ere gogorarazi dio EAJri.

Herrian egurra errez energia sortuko duen biomasa zentral bat jarriko zietela jakin zutenetik, Errigoitiko hainbat herritar beharrean dabil proiektu hori bertan behera uzteko. Joakin Iragorri Errigoiti-Arrieta Garbi plataformako kideak argi dauka: "Ha...

Udaberri hasieran iritsi ohi da Euskal Herriko zerua irudi ederrekin marrazten duen ikuskizun alaia. Martxo bukaerako edo apiril hasierako lehen eguzki izpiekin batera, hara eta hona ikus daitezke lehen elai edo enarak, gora eta behera, atzera eta aur...

Concha auzoko plaza ikusten du Jose Maria Martin Iparragirrek Karrantzako udaletxeko balkoitik, besterik ez. Handik begiratuta, ezinezkoa zaio Bizkaiko udalerririk handiena osatzen duten 48 auzoak ikustea. Conchan bizi direnak ez dira 400era iristen. Hala, 2.810 karrantzarrak oso sakabanatuta bizi dira. "Auzoen arteko distantziak, urruntasunak, asko zailtzen die karrantzarrei herriguneen arteko hartu-emana eta komunikazioa", azaldu du Martinek. Bai alkateak berak bai karrantzarrek nabarmentzen dute arazo hori.

Enkarterrialde eskualdeko landa garapenerako elkarteak egindako azterlana ekarri du gogora. Haren arabera, Karrantzako herritar gehienek autoa erabiltzen du edozertarako: bai herri barruan auzo batetik bestera ibiltzeko, bai Karrantzatik kanpora irteteko. Hala, Martinen esanetan, euren lehentasunetako bat horri konponbidea aurkitzea da. "Aspaldidanik gabiltza auzo arteko autobus zerbitzua jarri guran, baina oraindik ez dugu pauso hori eman", aitortu du. Kanpora begirako mugimenduari dagokionez, autobusa eta trena dituzte Karrantzan, baina maiztasunak ez dira erabiltzaileek nahi eta behar bestekoak. "Hainbat bilera egin ditugu eskualdeko gainerako udalekin eta Bizkaiko Foru Aldundiarekin Enkarterriko beste gune batzuetara eta Bilbora joateko zuzeneko garraioa lortu ahal izateko". Oraindik, baina, ez dute emaitzarik lortu.

Martinek dio Karrantzako Udala diru aldetik ez dabilela onenean, eta hori traba handia da halako arazoei konponbidea ematerako orduan. "Hedaduraz herri handia izateak gastu asko dakar, baina, era berean, diru sarrerak gero eta txikiagoak dira. Ez gaude esku artean ditugun proiektu guztiei erantzuteko moduan". Orain arte hainbat proiektu egitea lortu dute, baina diru laguntzei esker izan da. Hala, aurrera begira, premia handiena dutenak baino ez dituzte martxan jarriko. Adibidez, argiteria publikoan energia aurrezteko aldaketak egingo dituzte, eta Ambasaguasen erabilera askotarako pilotaleku bat eraikiko dute. Ambasaguas eta La Tejera arteko errepidean espaloiak jartzeko akordio bat ere sinatu dute foru aldundiarekin.

Hala ere, krisiaz gain, badute beste zailtasun bat: EAJ gutxiengoan ari da gobernatzen Karrantzako Udalean. Alkateak aitortu du akordioak lortzeko zailtasunak dituztela. Horren ondorio da, adibidez, San Esteban auzoan edateko ura tratatzeko plantari gertatu zaiona. Udalean ordezkaritza duten alderdiak ez dira ados jarri, eta oraindik proiektuak ez du udal baimenik lortu: "Udal gobernuaren asmoa oniritzia ematea da, baina ez dugu oposizioaren babesik lortu".

Ur sistemaren harira, Martinek dio garai batean edateko urarekin herriak zituen arazoak aspaldi konpondu zirela. Gaur egun ur zikinen sareari dagozkion azpiegitura batzuk falta zaizkie sarea osatzeko; besteak beste, foru aldundiak eraiki behar duen araztegia.

Krisiak, baina, ez dio bakarrik udalari eragiten. Herritarrek ere sufritzen dute. Karrantzako ekonomiaren akuilu nagusia abeltzaintza da. Sektorean dagoen enpleguari eustea eta gehiago sortzea da alkatearen lehentasunetako bat. "Gure ekonomiaren oinarria dira abeltzainak, baina baita krisiaren ondorioak gehien sufritzen dituztenak ere. Laguntzeko modua aurkitu behar dugu". Alkateak dio azken urteetan inbertsio handiak egin behar izan dituztela, garai berrietara egokitzeko eta azpiegiturak modernizatzeko. Orain, ordea, testuinguru ekonomikoak galerak sortzen dizkie eta asko izan dira ateak itxi behar izan dituzten ustiategiak.

Abeltzaintzari lotuta, hainbeste behik sortzen duen mindarekin zer egin erabaki ezinik ibili dira urte askoan. Sarri errekara botatzen zuten, eta ura kutsatzen zuten. Azkenean, energia sortzeko planta bat eraikitzea bururatu zitzaien. Administrazioen arteko gatazkak tarteko, Eusko Jaurlaritzak ez dela errentagarria erabaki eta finantzaketa kendu zion iaz —irregulartasunak ere salatu zituen—. Gaur egun, geldituta dago. "Berriro martxan jartzeko lanean ari gara udalean. Karrantzarentzat proiektu estrategikoa da, bai sozioekonomiari, bai ingurumenari dagokienez".

Europan orain arte ezagutzen ez den proiektu bat egiteko asmoa iragarri dute Urduñan. Artea kalera aterata, herriko plazako hastialak edo arkupeak margotu egingo dituzte.

Foru plaza beste edozeinetatik bereizi egingo duten margolanez beteko da. Hamalau artistak osatutako taldeak beste horrenbeste mural monumental margotuko dituzte gaur egun hondatuta dauden plazako arkupeetako sabaiak estaltzeko.

Europan antzeko lanak egin diren arren, neurriei dagokienez izango da aitzindaria Urduñakoa. Izan ere, plazak 70x70 metroko neurria dauka. Udaletik prentsa ohar bidez azaldu dutenez, jarduera horren bitartez kolorez jantziko dituzte arkupeak eta "atari ikusgarri bihurtuko dira merkataritza eta ostalaritzarako". Horrez gain, baliabide turistiko eta artistiko preziatu gisa ere aurkeztu dute egitasmoa.

Jose Luis Abajo Porrilo eta Luis Encinar margolarien laguntza izan du udalak proiektua garatzeko. Izan ere, haiek izan dira gainerako artista guztiak parte hartzera bultzatu dituztenak.

Abajo eta Encinarrez gain, ondoko beste hamabi artistak agertu dira lanak egiteko prest: David Abajo, Julian Momoitio, Justo San Felices, Jose Reyes Ramos, Leire Sainz de Aja, Julio Ortun, Richard, Sara Odriozola, Gerardo Fontanes, Esther Añibarro, Carmen Mateos eta Nagore San Felices.

Margolariek ez dute dirurik kobratuko euren lanak margotzeagatik. Proiektuak sortuko dituen gastu guztiak, gainera, Eusko Jaurlaritzak, Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eskualde Garapenerako Europako Funtsak emandako diru laguntzekin ordainduko dituzte. 150.000 euro inguruko kostua izango du proiektuak. Udala, bestalde, plaza inguruko auzotarrekin eta merkatariekin hitz egiten ari da lan horiek etorkizunean beharko dute mantenua euren esku hartzeko prest dauden ikusteko.

Lanak berehala hasiko dituzte. Muralak azaroa eta abendua bitartean jarriko dituzte plazan eta Gabonetan inauguratuko dira.

Barakaldoko Udalak Tellaetxe parkearen ondoko eremuan hondakinen ondorioz sortutako gasak desagerrarazteko proiektua abiatu du. 1980ko hamarkadara arte eraikuntzan erabilitako materialen soberakinak uzten ziren bertan, baita industriako eta hiriko hondakin solidoak ere.

Zaborra eremu horretan pilatu izanaren ondorioz sortutako gasak atmosferara irtenaraztea du helburu udalak, Ana Belen Quijada Diziplina Urbanistiko, Ingurumen, Osasun eta Kontsumo zinegotziak jakinarazi duenez. Horretarako, tximinia batzuk jarriko dituzte Siebeko futbol zelaien ondoan.

Gurutzeta eta Gorostiza inguruko herritarrek lanon berri izan dezaten kartel batzuk jarriko dituztela jakinarazi dute. Obretako eremura ez gerturatzeko gomendioaz gain, handik gertu dagoen Olabarrieta errekan bainurik ez hartzeko eta arrantzarik ez egiteko aholkuak ere eman dituzte.

Lehen etapa horren ostean, beste bi aurreikusi ditu udalak gasa lurretik atera eta atmosferara bidaltzeko. Hasteko, parkeko iparraldeko eta hegoaldeko hegaletako lurraren kalitatea aztertzeko ikerketarekin jarraitzeko asmoa iragarri dute. Gero, ingurua leheneratzeko plan integral bat osatuko dute. Osotara, lanek lau hilabete iraungo dute, eta 360.000 euroko kostua izango dute.

Ikerketa Lemoan

Eusko Jaurlaritza aztertzen ari da ea Lemoako harrobian baimendu gabeko hondakin isurketarik egin ote zen. Hain zuzen ere, urtebete eta erdian —2012ko urtearen hasierara bitartean— zabortegian 600.000 tona hondakin irregular utzi zituztela uste du Jaurlaritzak.

Eta, susmo horietatik abiatuta, espediente bat zabaldu du. Bide horretatik, ustezko legez kontrako jarduera hori ikertzen ari dira.

Zortzi zabortegi Galdakaon

Galdakaon, udalak zortzi eremu mugatu ditu zabortegiak jarri ahal izateko. Hain zuzen, betegarriak izan litezkeen zoruei dagozkien plan bat eratu du, eta herriko zortzi eremutan zabortegi bihur litezkeen 147,2 hektarea aurkitu ditu. Plan hori bi hilabetez jarriko dute jendaurrean, herritarrek ikusteko eta kontsultatzeko.

Zabortegiak hartzeko aukera ematen duten eremuak kudeatzeko bide bat ere bada udalarentzat, esan dutenez, "negozio horretako espekulazioa eragozteko". Erletxen, Artxandan, Artetan eta Lekubason aurkitu dituzte zabortegiak hartzeko aukera ematen duten zortzi eremu horiek.

Barakaldon arreta psikosoziala emateko Gurutzeta auzoan dagoen modulua kudeatzen duen elkarteak ohartarazi du zentro hori aurki itxiko dutela. Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak udalerri osoan buruko osasunarekin lotura duten zerbitzuak zentralizatu egin nahi dituelako hartu du erabaki hori. Elkartearen datuen arabera, iaz 1.530 pertsonari eman zieten zerbitzua.

Modulua kudeatzen duen elkarteko bozeramaile Jose Miguel Martinen esanetan, zentro horretan Gurutzeta, Lutxana, Retuerto eta Burtzeña auzoetako pazienteei ematen diete zerbitzua. Auzo horietan 40.000 lagun bizi direla azpimarratu du, gainera. Hori dela eta, modulua ixtea "bidegabea" dela deritzo.

Azaldu duenez, elkarteak 1990ean sinatu zuen hitzarmena Osasun Sailarekin. Haren arabera, auzo horietan buruko osasunarekin lotutako zerbitzuak emango zituzten. Itun hori urtean behin berritu izan dute orain arte.

Joan den apirilean, baina, Osasun Saila haiekin harremanetan jarri zen, modulu horren egoerari "konponbide bat" emateko asmoz. Hain zuzen, jakinarazi diete Osakidetzak hartuko duela arreta horren ardura. Arreta zerbitzua, gainera, buruko osasunerako Barakaldoko zentroan emango dute, La Felicidad osasun etxean zentralizatuta.

Martinek salatu duenez, buruko osasunarekin lotutako arreta zentralizatzeko erabaki horrek esan nahi du Gurutzetako arreta psikosozialerako modulua dagoeneko ez dela beharrezkoa. Hala ere, Osasun Sailak onartu du erabaki hori hartzeko ez dagoela ez arrazoi ekonomikorik, ez asistentzia alorrekorik.

3.000 sinadura

Gurutzetako modulua kudeatzen duen elkarteak babesa ematen dieten 3.000 sinadura jaso ditu. Auzoetako elkarteen babesa ere badutela jakinarazi dute, gainera. Moduluan lanean jarraitzeko aukera eman diezaietela aldarrikatu dute, baita koordinatzeko lanek euren esku jarrai dezatela ere.

Bestalde, Osakidetzak esan du Barakaldon egiten ari diren zerbitzuen berrantolaketaren ondorioz Gurutzeta, Lutxana, Retuerto eta Burtzeña auzoetako arreta zerbitzua aurrerantzean ez duela sistema publikotik kanpoko entitate batek kudeatuko.

Buruko osasun arazoak dituzten pazienteei zerbitzua emateko Barakaldoko zentroan psikologo bat, psikiatra bat eta erizain bat gehiago kontratatuko dituztela jakinarazi du Osakidetzak. Horrez gain, moduluko pazienteen esku "profesionalen talde osatu bat" jarriko dutela iragarri dute. Bizkaiko gainerako pazienteei eskaintzen zaien arreta ere euren esku izango dutela gaineratu du osasun publikoko zerbitzuak.

Elkarteko bozeramaileak azaldu du Gurutzetako moduluak zabalik jarraitu ahal izateko Osakidetzaren laguntza nahitaezkoa dela. Izan ere, diru sarreren %80 handik jasotzen dituzte. Aldaketarik ezean, baina, datorren irailean itxi beharko dute zentroa.

Elkarteak berak gogorarazi du 30 urte daramatzala lanean eta bere zerbitzuek administrazioari eta, ondorioz, herritarrei kostu txikia ekartzen dietela. Bazterketa arriskuan dauden kolektiboei ematen dieten arreta ere azpimarratu dute.

Herri batek herri gisa erabat garatzeko, beharrezkoa du bere izaerari eustea eta bere historia eta ohiturak ez ahaztea eta presente izatea, Trueba elkartearen ustez. Enkarterri eskualdeak baldintza horiek sarri betetzen ez dituela iritzita, eskualde horretako eguna antolatu du biharko eskualdeko dokumentazio eta dibulgaziorako zentro horrek.

Laugarren urtez antolatu dute jaialdia. Bihar, Lanestosa Enkarterriko erdigune bihurtuko da egun batez. Trueba guneak eskualdeko kultur elkarte guztiei dei egin die, "elkartasuna areagotu eta Enkarterriko kultura zaindu eta berreskuratzeko egitasmoak martxan jartzeko ahaleginean jarduteko".

Enkarterri Eguna "sentsibilizazio, senidetze, aldarrikapen, motibazio eta festa eguna" izatea nahi du Trueba elkarteak. Horretarako, egun osorako hainbat ekitaldi antolatu dituzte. Piñaburu elkarteak Lanestosa hiribilduaren sorreraren 725 urteurrena dela-eta antolatutako kultur jarduerekin bat egingo dute, bide batez, bihar.

Herria Enkarterri eskualdeko kultur hiriburu bihurtuko da. Izan ere, egunez egun arbasoen herentzia babesteko ahalegina egiten duten 30 bat elkarte eta taldek bat egingo dute bertan. Lanestosako Plaza Berria, eskolak eta frontoia izango dira festaren agertoki nagusiak.

Besteak beste, Portugaleteko Elai-Alai folklore taldeak parte hartuko du jaialdiko jardueretan. 50. urteurrena bete du aurten dantza talde horrek. Abanto-Zierbenako Harrigorriak taldea, Abantoko Las Carreras auzoko Enarak taldea eta Sopuertako Urreztieta ere han izango dira, Lanestosako bertako dantzariekin batera. Bestalde, Zallako Txistu Eskolako txistulariak eta Gueñeseko Quadrako albokariek girotuko dute herria euren doinuekin.

Gainera, janari ohiturak ere ez dituzte alde batera utziko. Goiz osoan, eskualdeko ekoizleek Plaza Berrian euren produktuak jarriko dituzte.

Indabak

Frontoian, berriz, hainbat sukaldarik, Jon Villar buru dutela, eskualdeko indabak prestatuko dituzte. Indaba horiekin, herri bazkaria egingo dute 300 pertsonarentzat. Jaiaz gain, erroetara begiratzeko aukera ere egongo da, hala ere. Eskoletan bi erakusketa ikusteko aukera ere zabalik izango dute joaten direnek. Batetik, Somorrostroko bataila erakusten duen bat. Bestetik, Luis Castresana idazleari buruzko bat. Horrez gain, Jose Manuel Irastorzak Lanestosaren sorrera eta garapena izango du mintzagai. Javier de la Colinak Colina sendia eta jauregia Lanestosan hitzaldia emango du. Ricardo Santamariak, bestalde, Ondare inmaterialeko artxibo bat sortzearen garrantzia azpimarratuko du.

Euskal Herria Bildu koalizioak uste du "porrota" izan dela Bilbo Hegoaldeko Saihesbidea. Ohartarazi du ez direla "inondik inora" bete Bizkaiko Foru Aldundiak egindako ibilgailu eta diru biltze aurreikuspenak. Amaia Agirresarobe Bilduk Bizkaiko Batzar ...