"Betidanik izan nahiz mendizalea, eta txikitatik asko joan izan naiz. Ordutik daukat nik hegan egiteko ametsa. Duela 21 urte hasi nintzen, hegan egitea erabaki nuenean. Izan ere, orduan hasi zen sortzen gurean parapentearen inguruko mugimendu guztia", gogoratu du Iñigo Badiolak. 42 urteko suhiltzaile elorriar horrek, ametsa muturreraino eraman, eta hamabi egunetan Pirinioak alderik alde parapentean zeharkatuko ditu. Abuztuaren 5ean hasita X-Pyr lasterketan lehiatuko da.

"Hondarribian [Gipuzkoa] hasi, eta Mediterraneoan bukatu behar dugu. Horretarako, parapentea eta gure oinak baino ezin ditugu erabili. Hegan eta oinez egin behar dugu. Oinez goazenean, ekipo osoa gainean eraman behar dugu. Eta bitarte horretan, zazpi tokitatik igaro behar dugu. Horietatik igarotzea derrigorrezkoa da". Halaxe azaldu du lehiaketaren muina zein den Gabiriak.

Larrun (Lapurdi), Ori (Nafarroa-Zuberoa), Collarada, Cotiella (Huesca, Espainia), Pic de L'Orri (Lleida, Herrialde Katalanak), Taga, Sant Pere de Rodes eta Port de la Selva (Girona, Herrialde Katalanak) dira igaro beharreko kontrolgune horiek. "Aurreneko etapa zein izango den argi dago: Hondarribitik Larrun mendira igo beharko dugu, oinez. Behin goian gaudela ikusi beharko dugu hegan egin dezakegun edo ez", aurreratu du.

Gabiriak dio aurrez ezin dutela ezer pentsatuta utzi. "Aldagarri asko hartu behar dira kontuan. Asko jota, hurrengo eguneko etapa presta dezakegu, baina ez dakigu noraino iritsiko garen egun bakoitzean, hegan egin ahal izango dugun, zenbat... Meteorologiak, batez ere haizeak, zer ikusi handia du horretan".

Entrenatzen ibili da, sasoiko egoteko. "Korrika egin dut, motxilarekin mendira joan naiz, eta hegan egin dut ahal izan dudan beste. Iaz, gainera, orain egingo dugun hau egiten ahalegindu nintzen, nire kasa. Erdia egin nuen, utzi egin behar izan nuelako, lesio batengatik. Aurten bukatu dut. Ondo ikusi dut neure burua lasterketarako, nahiz eta lehiakide gogorrak izan".

Iñigo Mendibil atxondarra izango du lagun. Furgonetan jarraituko dio. "Nire ardura bakarra hegan egitea eta ibiltzea izango da. Mendibilek aurkituko du lotarako lekua, janaria ekarriko dit... Ardura asko kenduko dizkit. Gauetan elkarrekin prestatuko dugu hurrengo eguneko etapa".

Butroeko gazteluaren (Gatika) inguruetan antzinatik erromeria egin izan dute herritarrek, Madalen egunez. Ohitura galduta egon da, eta aurten berreskuratzea erabaki dute. Domekan egin zuten. 10:00 inguruan —batzuk, beranduago— atera ziren herrietatik eskotak izeneko kalejirak, asto zein idi uztarriek lagunduta. Madalen ermitan meza, hamaiketakoa, herri bazkaria eta herri kirolak eta dantzaldia izan zituzten, besteak beste.

Karrantzako minda planta eraikitzeko proiektuak hiru urte darama geldirik. Iaz iragarri zuen Eusko Jaurlaritzak ez diola diru laguntza gehiagorik emango. Karrantzako Udalak egitasmoari eutsi gura dio, baina haren atzetik dagoen Karrantzako Minda enpresa —udala kide da— hartzekodunen lehiaketan dago, porrot egin eta likidatzeko zorian. Hori jakinik, Bizkaiko Foru Aldundiak eta Espainiako Gobernuak emandako diru laguntzak berreskuratu gura dituzte. Orotara, 5 milioi euro dira.

Foru aldundiko Nekazaritza Sailak hil hasieran onartu zuen diru laguntzak itzultzeko agintzen duen foru araua. Argudiatu dute ez dela bete diru laguntzen araudiko 33. artikulua. Haren arabera, egitasmoaren helburuak betetzen ez badira, jasotakoa itzuli egin beharko da, eta plantarik ez denez eraiki, ez dela bete ondorioztatu du foru aldundiak. 2 milioi jaso zituen Nekazaritza Sailetik, eta 250.000 euro ere eskatzen dio, interesengatik. Orotara, egitasmoak 12 milioi jaso zituen hainbat erakunde publikoren eskutik.

Asteon, gainera, Bizkaiko Bilduk agerraldi bat egin du egitasmoaren egoera salatzeko. Besteak beste, Karrantzako Udalari eskatu dio dagokiona onar dezala eta ikerketa batzorde bat martxan jar dezala, erantzukizun legalak argitzeko. Gainera, Karrantza Zabala plataformarekin harremanetan dabiltza, alkatearen aurkako zentsura mozio bat aurkezteko. Elkarrekin 6 zinegotzi dituzte —EAJk 5 ordezkari ditu—.

Ongizatea, ikerketa zientifikoa eta sarraskien biktimak. Hiru arlo horiek izan ditu gogoan foru aldundiak aurten Bizkaitar Argiak sariak emateko orduan.

Hain zuzen, adimen urritasuna duten pertsonen eskubideen alde egindako lanagatik, Gorabide irabazi asmorik gabeko elkartea saritu dute, batetik. Bestetik, Felix Goñi Urzelai Medikuntza eta Kirurgian doktore, EHUko Biokimika eta Biologia Molekularreko katedradun eta unibertsitate horretako Biofisika Unitateko zuzendariari eman diote saria. Irakaskuntzan eta ikerketan egindako "ibilbide luze eta bikaina" saritu nahi izan dio foru aldundiak. Azkenik, 1936ko gerrako biktima zibilei ere eman diete Bizkaitar Argiak saria, bonbardaketek eragindako txikizioa eta biktima zibil horiek jasan zutena inoiz ahatz ez dadin eta era horretako gertaerarik berriz ere gerta ez dadin aldarrikatzeko. Halaber, 1936ko gerran Bizkaiko herrietan izandako bonbardaketetan biktima izan ziren ume, gizon eta emakume errugabeei ere omenaldia egin nahi izan diete.

Eguazten eguerdian egin zuten sariok emateko ekitaldia. Bizkaitar Argiak sariaren dominen bitartez edozein gizarte jardueratan beraien jokabide, zerbitzu eta jokaeragatik Bizkaia eta haren balioak sustatzen lagundu duten pertsona fisiko edo juridiko, entitate edo herritarren taldeak omentzen ditu foru aldundiak.

Zerbitzua gizarteari

Jose Luis Bilbao ahaldun nagusiaren esanetan, dena den, "pertsona eta kolektibo horien ezaugarririk garrantzitsuena benetan Bizkaiko gizarteari modu batean edo bestean ematen dioten zerbitzua da". Gorabideren kasuan, "adimen urritasuna duten pertsonen autonomia sustatuz eta haien duintasuna babestuz"; Felix Goñiri dagokionez, "giza jakintza handituz eta aberastuz"; bonbardaketaren biktima zibilei dagokienez, "gizarte batean inoiz gertatu behar ez litzatekeenaren lekuko eta oroitzapen gisa".

Batzuek eta besteek hitzaldietarako hartutako tartea bukatu ostean, familia argazkia atera eta ohorezko aurreskua dantzatu zieten. Foru jauregiko harrera aretoko agertokira, bada, Bizkaitar Argiak dominak jaso zituztenak igo ziren: Gorabide elkartearen izenean, Hugo Baroja bertako presidentea; gerrako biktima zibilen kasuan, gerra garaian bonbardaketak izan zituzten Bizkaiko 37 udalerrien izenean, Durangoko alkate Aitziber Irigoras eta Gernika-Lumoko zinegotzi Maria Uribe; bestalde, Felix Goñi Urzelaik berak hartu zuen domina. Omendu guztiek domina jasotzearekin "harro" zeudela azaldu zuten.

Jose Luis Bilbaoren esanetan, pertsona eta talde horiek Bizkaiarentzat "balio handikoak izan dira, eta gaur egun ere badira" eta "guztiontzat eredu dira". Gorabide elkarteari dagokionez, azken 50 urteetan adimen urritasuna duten pertsonen bizitza hobetzeko etengabeko arreta pertsonalizatu, integral eta kalitatezkoan erreferente bat dela deritzo. Goñi Urzelairi emandako sariak, bestalde, "ikerkuntzarako krisi eta zailtasun egoera honetan garapen zientifikoaren aldeko apustua erakusten du, eta baita foru aldundiaren ezagutza".

Alor ekonomikoari zein sozialari dagokionez, "sasoi latzak" direla adierazi zuen Bilbaok. "Ezartzen eta iragartzen ari diren eta gu guztioi kalte egingo diguten murrizketa askorekin" ez dagoela ados esan zuen. Besteak beste, mendekotasunaren alorrak sortzen duen gastuan "egin den sakrifizioa edo ikerkuntza zientifikoaren inbertsioan egin den murrizketa" aipatu zituen.

Bizkaiko Foru Aldundia Espainiako Gobernuak onartutako azken murrizketen aurka agertu da. Juan Maria Aburto foru gobernuaren bozeramaileak azaldu duenez, "bidegabeak dira, gizarte, politika eta ekonomia aldetik". Hala, behargin publikoei Gabonetako paga kentzeko agindua jaso dute, baina langileei kalterik ez eragiteko modua bilatzen dabiltza. Martitzeneko Gobernu Kontseiluak foru aldundiko kargudun politikoei Gabonetako saria kentzea onartu zuen. Neurri horrekin, 200.000 euro aurreztuko lituzke foru ogasunak.

Horrela, foru aldundiak langile publikoei Gabonetako saria kentzea saihestu nahi du. Hala ere, Aburtok honako hau onartu du: "Espainiako Gobernuak horretara behartuz gero, ez genuke beste irtenbiderik izango". Bitartean, halakorik egin behar ez izateko bideak aztertzen ari dira.

Bizkaiko Foru Aldundiak 3.148 funtzionario ditu —enpresa publikoetako beharginak batuz gero, 4.500 inguru—. Hala, horiei guztiei Gabonetako saria kenduta, foru ogasunak 6 milioi euro aurreztuko lituzke. Aburtoren iritziz, behargin publikoei eskatzen zaiena "gehiegizkoa" da. Horregatik, erretiro aurreratu batzuen bidez eta hutsuneak ez betez 70 lanpostu kentzea onartu zuen foru aldundiak 2012ko aurrekontuetan. "Neurri horrekin, Gabonetako paga kenduta baino askoz diru gehiago aurreztuko dugu", azaldu du.

Beharginak, tentuz

Foru aldundiko Gobernu Kontseiluak neurri hori onartzen zuen bitartean, beharginak Foru jauregiaren aurreko aldean protestan ibili ziren. Espainiako Gobernuak onartutako murrizketak salatu zituzten, baina Jose Luis Bilbao ahaldun nagusiari ohartarazi zioten haren erabakiak ere gertutik zainduko dituztela. Izan ere, "orain arte, Bilbaok zintzo-zintzo bete ditu Madrildik iritsi zaizkion aginduak".

Behargin publikoei ez ezik gizarteari oro har eragingo dioten kalteaz hitz egin zuen, denen izenean, Sabin del Badok. "Azken batean, zerbitzu publikoak gutxituko dizkiete herritarrei; hori da larriena", ohartarazi zuen. Langabezia saria murrizteko eta menpekotasuna dutenen diru laguntzak gutxitzeko erabakiak gogoan, haren esanetan, 20/2012 Errege Lege Dekretuak "beharrizanik handiena duten herritarrei eragiten die kaltea, eta egoerarik zailena dutenei kentzen die babesa". Azpimarratu zuen BEZaren igoerak ere gogorrago jotzen dituela.

Krisiaren eraginak Bilboko Portuan ere izan du eragina. Hain zuzen, 2012ko lehenengo seihilekoan 13,5 milioi tona salgai igaro dira portutik, iaz garai berean handik pasatu zen kopurua baino %21 gutxiago. Beherakada horren eragile, berriz, Petronorrek...

BILBO. Espainiako Gobernuak sektorea liberalizatu nahi duelako haserre, taxi gidariek greba egingo dute datorren eguaztenean, abuztuak 1. Egun horretan bertan, manifestazioa egingo dute Bilboko kaleetan. Lurreko garraioak antolatzeko PPren gobernuak e...

Gorbeiaren magalean, Zeanuriko Otsemendi auzoan, Justo eta Pastor santuen omenezko baselizaren eta iturri baten ondoan dago San Justo karobia. Frantses estiloko karobi horrek 4 metroko sakonera du. Goiko aldean, 150 zentimetro da zabal, eta behean, 40. 1950ean utzi zioten erabiltzeari, eta bera izan da Bizkaian berreskuratu duten aurrenekoa.

1995ean hasi zen lehengoratzeko lanekin herriko Ipizki taldea. Ordutik urtero-urtero egiten dute karea abuztuko lehen asteburuan, eta hala egingo dute datorren astean ere. Domekan, gainera, erromeria egingo da baselizan. Kofradiako maiordomoak ardo zuria eta gailetak banatu ohi ditu 12:00etako mezara joaten direnen artean. Erromesek harizpean bazkaltzen dute, eta karobia lanean ikusteko aukera izaten dute. 2002tik erabat berrituta dago labea, gainera.

Juan Aranak piztu zuen karobia. Hain zuzen, bera izan zen 1950ean azkenengoz erabili zutenetako bat; Otsemendiko Goikuria eta Arana familiak izan ziren, zehatzago. Kandido eta Felix Goikuria, alde batetik. Bestetik, Juan eta Julian Arana. Juan eta Felix labea zaintzeaz eta karea egiteaz arduratzen ziren bitartean, Julianek eta Kandidok idi uztarriarekin kareharria eta egurra ekartzen zituzten labera. 2.000 kintal kare —100.000 kilo— egin zituzten. Soroetan ongarri gisa erabili ziren.

Hil honetan hasiko dira Bizkaiko Ur Partzuergoa eta Espainiako Gobernua partzuergoak Bilboalderako Galindon (Sestao) duen araztegiak sortzen duen kiratsa gutxitzeko beharrak egiten. 33 milioi euroko aurrekontua dute.Urtero 140 hektometro kubo garbitze...

Krisiaren ondorioak alor guztietara iristen ari dira. Elbarriei dagokienez, lanpostuei eusteko lanetan ari da Lantegi Batuak. Lan zaila dute, baina, erronka hori dute,Txema Franco (Bilbo, 1970) fundazioko zuzendari orokorraren arabera.

Zer eskaintzen die Lantegi Batuak fundazioak bere langileei?

Lan aukera bat eskaintzen diegu pertsona horiei, daukaten dena delako, gaitasun ezak garrantzirik izan gabe; dituzten gaitasunak erakusteko aukera ematen diegu.

Zer-nolako elbarriak ari dira zuenean lanean?

Gurekin lan egin nahi duten 600 elbarriren lan eskaera baino gehiago jasotzen ditugu urtean. Eskaeren %25 urritasun intelektuala duten pertsonenak dira; beste horrenbeste, buru nahasmendua dutenenak; %50, elbarri fisikoak edo zentzumenen urritasunen bat dutenak dira, eta talde txiki bat garuneko gaitzak dituztenena da.

Elbarri fisikoei eta zentzumenen urritasunen bat dutenei dagokienez, pertsona batzuk ohiko lanbiderako ezintasun iraunkor osoa dutenak dira. Lan edo zirkulazio istripuen ondorioz elbarritutakoak dira.

Orokorrean, prestakuntza txikiko pertsonak izan ohi dira guregana jotzen dutenak. Geratzen zaien azken aukeraz baliatzen dira guregana jota; hau da, ate guztiak itxi direnean, elbarritasunaz gain, prestakuntza txikia dutenentzako aukera bat da gurea.

Zenbat zentro dituzue Bizkaian?

2.700 pertsona gaude Bizkaian, 22 zentrotan banatuta. Zentroez gain, baina, zerbitzuen sektorean lan egiten duten 800 lagun inguru ere badaude, lorategiak zaintzen edota garbiketak egiten, esate baterako.

Zein da zuen sektore nagusia?

Gure jardueraren %50 industria alorrekoa da, eta gainerako %50a, zerbitzuetakoa. Industria jardueraren barruan, gehien lantzen dugun sektorea ekipamendu elektrikorako gailuak eta elektronika dira. Zerbitzuen sektoreari dagokienez, batetik, ingurumen zerbitzuak daude —lorezaintza eta garbiketa—. Bestetik, egin dugun dibertsifikazio prozesuak daude: Etxejan, adinekoei etxera janaria eramateko zerbitzua, edota oraintsu abiatu dugun proiektu berria: BBKBilboGoodHostel.

Gure helburua da elbarriei orain arte presentziarik ez zuten sektoreetan lan aukera zabaltzeko dibertsifikatzea. Turismoaren sektorea zen horietako bat.

Krisia nabaritu al duzue?

Bi ataletan sumatu dugula esan dezakegu. 2009 eta 2011 artean izugarrizko eragina izango zuela uste genuen arren, industriaren alorrean kalte egin zigun, baina zerbitzuen alorrean aukerak sortzeko gai izan ginen. Beraz, enpleguari eutsi egin diogu, eta 2011n 149 lanpostu berri sortu genituen. Azken hiru urteetako balantzea, beraz, ona da.

Orain, ordea, 2012 eta 2013ra begira arazo gehiago daude. Izan ere, krisia amaitu ordez, are gehiago astintzen ari da ekonomia. Gure diru sarreren %30 diru laguntzak dira, eta horrek kezkatu egiten gaitu. Gure finantzabidearen eskema ondokoa da: %70 salmentak eta %30 diru laguntzak. Eta lanpostuei eutsi ahal izateko, emaitza onak izateari uko egin diogu orain arte, baina ezin izango diogu betiko eutsi. Izan ere, emaitzarik izan ezean, ez daukagu inbertsio ahalmenik, ez eta proiektua eramangarri egiteko gaitasunik ere. Kezkatuta gaude, diru laguntzek behera egiten badute salmentetatik diru hori atera ahal izango ote dugun.

Zuen kasuan ere, emakume kopurua gizonezkoena baino txikiagoa da.

Hala da bai. Ia hamar urte dira programa bereizi bat abiatu genuenetik emakume elbarriak diskriminazio bikoitzari dagokionez daukan alde hori murrizteko. Izan ere, estigma bikoitz hori pairatzen dute emakumeek.

Mutiko elbarri batek hezkuntza berezia bukatzen duenean, berehala esaten diote lanean hasi behar duela. Emakumeei dagokienez, aitzitik, familiek gehiegi babesten dituzte eta sarri neba-arrebak edota senideak zaintzeko lana ematen diete. Gehiegizko babes horren ondorioz, emakumeen aldetik lan eskaera gutxiago iristen zaizkigu. Gure programarekin asko aurreratu dugun arren, lan asko daukagu oraindik egiteko. Izan ere, emakume elbarrien langabezi tasa gizonena baino askoz handiagoa da.

Pertsona horientzako garrantzitsua izango da, gainera, lanean egotea, ezta?

Pertsona horientzat gainerako guztientzako bezain besteko garrantzia dauka. Familien kolektiboari dagokienez, baina, ezin imajina dezakezu zenbateko garrantzia daukan. Downen sindromea duen gazte bat lanean hasten ez bada, arazo handiak sortzen ditu sendietan. Gurasoek ezin dezakete etxetik kanpo lan egin, edota pertsona bat kontratatu behar dute berarekin egoteko.

Bestalde, adimen urritasuna dutenen zahartzeari buruzko ikerketa bat aurkeztu duzue. Zer gertatzen da pertsona horiekin zahartu eta lanpostuak galtzen dituztenean?

Ia 30 urte daramatzagu adimen-urritasuna duten pertsonekin lanean, eta orain hasi gara antzematen lanak kolektiboaren gainean dituen ondorioak.

Era horretako azterketarik ez da egin orain arte, inon ez baitituzte izan elbarriak 30 urtetan lanean. Sortzen ari den arazoa izanik, epe labur eta ertainera zeintzuk erronka genituen aztertzeko egin genuen ikerketa. Pertsona horiek pairatzen duten zahartze goiztiar horren ondorioak arintzea da helburua.

Zer da proposatzen duzuena?

Neurrietako batzuk lege eta araudi aldaketei dagozkienak dira. Beste batzuk, antolamendu sistemari dagozkionak. Esaterako, lanordu murriztuak behar dituztenei aukera hori ematen diegu, esfortzu gutxiago eskatzen duten lanak ematen dizkiegu hala behar dutenei, ordutegiak egokitzen ditugu... Banan-banan pertsona horietako bakoitzarentzat konponbide bat aurkitzea da helburua.

Arauei dagokienez, uste dugu pertsona elbarrientzako aurretiazko erretiro aukera hobetu egin behar dela. Ez dira horretarako garai onak. Guk, ordea, lan horri eutsi behar diogu. Gainerakoan, urte batzuen buruan kudeatzeko zaila izango den arazoa izango dugu.

Zeintzuk helburu ezarri dituzue 2012rako, eta zeintzuk dira etorkizunerako erronkak?

2012rako helburua zen lanposturik ez desagertzea, eta lehen seihilekoan bi lanpostu berri sortu ditugu. Etorkizunerako erronka da iraunkorrak izatea. Horrek esan nahi du lehiakorragoak izatea, gure ekoizpena hobetzeko gai izatea, eta diru laguntzekiko mendekotasuna murrizten saiatzea. Erronka zailak dira, baina guztion ilusioarekin egingo diegu aurre. Duela 30 urte pentsaezinak ziren gauzak lortu ostean, ez dugu nahi hori guztia galtzerik. Lehenago pentsaezina izango litzateke normaltzat hartzea Eroskin produktuak bere lekuan jartzen elbarriak aritzea, edo publikoarekin harremanetan. Lortutakoak duen balioaz jabetuta, aurreratu dugun hori guztia ez galtzea izango litzateke erronka. Eta lortuko dugu, ez zalantzarik izan.