Bilboko hiribildua eratu zeneko urteurrena ospatuko dute bihar gauean, eta, Gau Zuria jaialdiaren harira, argiz beteko da Bizkaiko hiriburua, 20:30etik aurrera. Argi eta kolorezko ikuskizunak baliatuko dituzte horretarako. Hain justu, Bilboko eraikin nagusi edo ospetsuenak argiztatu egingo dituzte, haiek apainduz eta proiekzioak eginez. Horien artean leudeke Arte Ederren Museoa, Euskal Museoa, Itsasadarra Itsas Museoa, Guggenheim museoa, Deustuko Unibertsitatea, Santiago katedrala, San Nikolas eliza, Olabarri jauregia, Alondegia, CRAI eraikina, Arriaga antzokia, udaletxea eta Foru Jauregia.

Eraikin horiek guztiek denetariko formak hartuko dituzte, argi eta koloreez baliatuta. Bilbao 700 fundazioak antolatu du ospakizuna, eta azaldu du helburua Bilbo osoa kaleidoskopio bihurtzea dela.

Argiek bizitasuna emango diote hiriko hainbat txokori. Santiago katedralaren fatxada argituko dute, esaterako, haren arkitekturaz gozatu ahal izateko. Unamuno plazan, bestalde, argizko uztai bat instalatuko dute. Uztai horren bidez, plazatik ateratzen diren kaleetara argia zabalduko da, eta horrek irudipen berezia sortuko du. Arriaga antzokian, bestalde, egun horretarako propio egindako instalazio bat jarriko dute: hain justu, Patrice Warrener artista frantsesak prestatutako argiztapen arkitektonikoa jarriko dute han.

Itsasadarra ere argiz josiko dute, Aether & Hemera Ingalaterrako konpainiaren instalazio artistikoagaz. Horretarako, paperez egindako 250 ontzitxo prestatu dituzte. Ontzi horietako bakoitzak argiztapena izango du, eta antolatzaileek jakinarazi dute uretan irudi ikusgarriak eratuko dituztela. Deustuko zubiaren zutabeetan, bestalde, bi akuario erraldoi proiektatuko dituzte.

Edozelan ere, Gau Zuriaren protagonista handienetakoak museoak dira. Hori dela eta, Arte Ederren Museoko sarrera nagusitik hurbilen dauden zuhaitzak kolore biziegaz argiztatuko dituzte. "Lorategien berezko edertasun naturala" gehiago nabarmendu nahi dute antolatzaileek. Arte Ederren Museoan, bestalde, fatxada gainean bertan dauden lan ezagunenen lagin bat proiektatuko dute.

Argiek soilik ez, ikuskizunek ere lekua izango dute eraikin ezagun horien barruan. Deustuko Unibertsitatean, esaterako, euskal kulturgintzako hainbat taldek proposamen artistikoak aurkeztuko dituzte. Euskal Museoan, bestalde, Angela Molina aktoreak poesia errezitala egingo du. Horretarako, Federico Garcia Lorcaren olerkiak interpretatuko ditu, gitarra eta perkusio doinuek lagunduta.

Animazioa gau osoan

Horrez gain, gau osoan animazio taldeak ibiliko dira Bilboko kaleetatik. Bandarra Street Orkestra brass band estiloko taldea Zazpikaleetan ibiliko da, 20:30etik 02:00etara bitartean, hau da, jaialdiak irauten duen bitartean. Inguru eta ordu berean, bestalde, Broken Brothers Brass Band taldeak New Orleanseko soinuak eramango dituzte Bizkaiko hiriburura. Iruñeko musikariok ipiniko diote jazz kutsua giroari.

Ukaezina da argiak pisu handia izango duela Gau Zurian. Sorkuntza horien diseinuak egin dituzten artistak eta konpainiak ugariak dira. Hauexek, hain zuzen: Patrice Warrener, De Cagna Iluminaire Italiako konpainia, Logela Multimedia, Aether & Hemera Ingalaterrako konpainia eta Nueveojos sormen estudioa.

Lehenengo diskoa freskoa zen, eta bigarrena landuagoa:We Walked Home Together lana kaleratu du Aitor Etxebarria El_Txef_A gernikarrak; esentzia mantenduz baina tenpo lasaiagoekin: "Elektronika gutxiago eta pop gehiago". Oraingoan "B aldeko elektronika" egin duela dio, eta prozesuak luze jo duen arren, pozik dago emaitzarekin.

Bederatzi abesti ditu lan berriak, eta horiek sortzeko kolaborazio ugari izan ditu. "Aniztasuna nahi nuen, gainera". Hala, Los Angelesko (Kalifornia, AEB) Woolfy-ren laguntza izan du The Love We Lost sortzeko; baina gertuko jendea ere ondoan izan du albuma osatzeko: "Nire anaia Hibai Etxebarria pianoan; Audience taldeko Hannot Mintegia (You Left Us In This Physical World abestian); Norman taldeko Beñat Narbaiza Biskonti (Someone Is Gonna Paint You Another Sky); Meggy (Everyday Is Blue Monday) Napoka Iria taldea (Mugarrirantz)...". Elgoibarko taldearen laguntzarekin, gainera, euskarazko lehenengo konposizioa kaleratu du El_Txef_A-k. "Gustuko ditudan artistak eta abeslariak dira; gainera, lagunak ditut, eta eroso ibili naiz haiekin lanean".

Bi urte joan dira Slow Dancing in a Burning Room atera zuenetik, bere lehen lan luzea; baina bigarrenerako prozesuan artista legez heldutasun apur bat lortu duela uste du gernikarrak. "Gauzak pentsatuta egin ditut; banekien zer sortu nahi nuen eta nire ibilbide profesionala norantza bideratu nahi dudan. Lehenengo diskoarekin ez nuen halako hausnarketarik egin, baina bigarrenarekin gauzak serioago hartu ditut". Definituagoa da. "Marka bat utzi nahi dut". Eta seriotasun handiagoa erakusten duela dio. "Koherenteagoa da". Lagunartean sortutako zigiluarekin atera du bigarren lan luzea ere: Fiakunekin. Eta salmentaz ere haiek arduratzen dira.

Slow Dancing in a Burning Room lanarekin egin bezala, bigarrena ere bi formatutan kaleratu du Etxebarriak: CDan eta biniloan. "Binilo ia guztiak saldu ditugu. Alemanian, Japonian, Ingalaterran eta AEBetan saldu da nire azken lan hau ere, gehienbat". Posta elektronikoz eska daiteke diskoa store@fiakun.com helbidera idatzita. Lehenengo lan luzearen biniloak ere hilabetean saldu zituztela gogoan du, eta horregatik berriz editatu nahi dute orain Slow Dancing in a Burning Room lana.

Jasotako kritika onak

Bigarren lana lehenengoa baino helduago dela dio, baina malenkonia ere aipatu du El_Txef_A-k. Dioenez, bizipenek markatutako diskoa dela esan daiteke, hein batean. Dena den, nahasketak nahasketa, emaitzak ez du inor axolagabe utzi. "Diskoa atera eta aurreneko asteetan Japonian eta Txinan izan naiz, lan berriaren aurkezpena egiten". Eta lanak harrera ona izan duela aipatu du. "Gustura ibiltzen naiz kanpoan nik egiten dudana erakusten, eta bete egiten nau han nire musika ezagutzen dutela ikusteak. Japonian izan nintzenean neska bat etorri zitzaidan esku artean orain hiru urte atera nuen lana zeramala".

Musika elektronikoaren munduan kritika oso onak izan ditu El_Txef_A-ren bigarren lan luzeak. Ezagunak diren artistak ere bere biniloak jartzen ikusi ditu El_Txef_A-k. Eta, dioenez, plazera da hori ikustea: "Nire diskoa ez da hain elektronikoa; gehienbat, lasai-lasai entzutekoa da. Hala ere, ikusi izan ditut artistak nire albumak jartzen, miretsi izan ditudan musikariak". Underground eszenan kokatzen du bere burua musikariak, baina bere lan berria hortik kanpo ere harrera ona izaten ari dela aipatu du: "Techno eta house musikaren izarrek ere idatzi digute, lan ona atera dudala esateko". Mundu horretan bere lekua egiten ari den seinale.

Orain, We Walked Home Together diskoak izan duen harrera ona gozatu nahi duela dio. Eta lan hori aurkezteko munduko hamaika lekura joango da. "Urte amaiera arte kanpoan ibiliko naiz: Europan eta AEBetan". Valentziako Electrosplash jaialdian izango da, eta BBK Liven jotzeko gonbidapena egin diote. "Bestalde, niretzat erreferente izan den Miamiko The Electric Pickle Company-n joko dut ekainaren 28an. AEBetara egingo dudan bidaian, gainera, New Yorken joko dut, Brooklynen, eta baita Detroiten, Washingtonen eta Chicagon ere. Euskal Herrian saioak emateko apenas deitzen nauten, eta beti amestu izan ditudan lekuetan izango naiz".

Fiakun taldearen laguntza

Musika elektronikoaren eszenak Euskal Herrian oraindik leku txikia duela uste du Etxebarriak. Euskal Herrira dena beranduago heltzen dela dio, etsipen apur batekin: "Adibidez, nire promoa euskal irrati kateetan baino lehenago entzun zen Espainiakoetan". Hala ere, lan interesgarria egiten ari direla uste du. "Gernika-Lumon, esaterako, gero eta jende gehiagok du gustuko gure musika".

Fiakun Team du buruan. Zigilua izateaz gain, musika elektronikoa lantzen duten musikarien taldea ere badelako Fiakun. Hiru urte bete dituzte, eta Bartzelonako Sonarren izan ziren atzo, 3 years of Fiakun bildumarekin. "Alemaniako hiru artista, Euskal Herriko beste hiru eta estatubatuar bat batuko gara han, Bartzelonako zabalgune batean. Euren lanak Fiakun zigiluarekin atera dituzten artistak dira denak, eta egun osoko saioa izango da: goizetik gauera".

Oraingoz bigarren lanak eman dion aukerarekin gozatu nahi duela dio. "Bidaiatu eta saioak eskaini". Hirugarren lan luzea ateratzerik ez du baztertzen, ordea. "Baina oraindik ez. Urtebete edo hartuko dut, eta lasai ibiliko naiz, gozatzen". Eta horiek bukatzean gerokoak.

SASKIBALOIA. Aurpegi ezagunengana jo du Getxo Saskibaloi Taldeak, bazkideak eta babes sozial zein ekonomikoa lortu ahal izateko. Saski bete lagun gure oinarrian kanpainan parte hartu dute, oraingoz, Iñigo Iturratek, Laura Mintegik eta Unai Elorriagak, besteak beste.

Lehenengo truke azoka egingo dute bihar, Bilboko Otxarkoaga auzoan: Merka Truekeren bitartez, "pertsonen arteko harremanak, trukea eta merkataritza sektorea bultzatu" gura dituzte antolatzaileek. Tendel elkarteak sustatu du egitasmoa, Otxartrueke denb...

Ni han izan nintzen". Hori da ekainaren 8an erabakitzeko eskubidearen aldeko giza katea osatu eta gutxira sare sozialetan zabaldutako mezua. Aurreikuspen guztiak gainditu zituen mobilizazioak, eta historikotzat edo mugarritzat jo dute hainbatek. Euskal Herrian ez ezik, herri zein eskualdeetan aztarna utzi du. Izan ere, gutxitan lortu da horrenbeste herritar aktibatu eta mobilizatzea; hala adierazi dute Bizkaiko Gure Esku Dago-ko hainbat herri batzordetako kidek. Argi dute igandekoa ez dela erabakitzeko eskubidearen aldeko dinamikaren hasiera baino.

Eguerdian eman zuten giza katean parte hartu zuten herritarren kopuruaren berri Gure Esku Dago-koek. Aurrez egindako kalkulu guztiak gainditu zituen: 150.000 pertsona. Bizkaiko hainbat txokotatik mugitutako jende kopurua ere espero halako bi izan zen azken orduan: Busturialdean, 1.250 lagunek erosi zuten metroa; Lea-Artibain, 3.500ek; Enkarterrin, 650ek; Uribe Kostan, 5.400ek; Durangaldean, 21.500ek... Baina zenbaki horiez harago, eguneko bizipen eta sentipenak nabarmendu dituzte Iruñetik Durangora bitarteko 123 kilometroetan zehar sakabanatu zirenek.

Hori da Txorierritik joandako herritarren kasua. Hala nabarmendu du Gaizka Peñafiel eskualdeko plataformako kideak. 100. kilometroa betetzea egokitu zitzaien, Uharte Arakilen (Nafarroa). Peñafielek adierazi du 08:00etan abiatu zirela 25 autobusak, garaiz iristeko: "Kilometrora heltzean, urduritasuna nabari zen, eta jendea sakabanatu eta lekua hartzen hasi zen". Azpimarratu du uste baino gazte gehiago joan zirela, eta helduen aurpegietan "ilusio berriztatua" nabari zela. Hunkigarritzat jo du katearen ordua: "Jendea olatua egiten hasi zen, irrintzika, dantzatzen, kantatzen... Antolakuntzako helikopteroa hurbiltzean, zoramena nagusitu zen".

Etxarri Aranazko ekitaldietara joatea egokitu zitzaien Txorierrikoei, eta han izan ziren 18:00etan, autobusak etxera bidean jarri zituen arte. Leher eginda itzuli zirela dio Peñafielek, baina eskualdeaz harro: "Harremanak sakontzeko eta etorkizunera begirako adostasunak bilatzeko eguna izan da. Hau hasiera baino ez da izan. Gure esku dagoela sinetsi dugu, eta herri honek bere etorkizunaz erabaki nahi duela, libre eta bakean".

Barakaldotik 1.200 herritar joan ziren Bergara eta Urretxu (Gipuzkoa) arteko hiru kilometro betetzera. "Estresak jota atera ginen gu herritik, zegokigun kilometrora garaiz iristeko", aitortu du Koldo Castaños Barakaldoko plataformako kideak. Zamalan ibilbidean osatu zuten katea, eta azpimarratu du zaila egin zitzaiela jendea ibilbidean zehar luzatu eta kokatzea: "Antolakuntzako batek ahotsa galdu zuen, kilometroan zeuden hutsuneak betetzeko eskatu eta eskatu". Anekdota gisa gordetzen ditu horiek Castañosek.

"Guk bete genuen gurea, eta harrotasun puntu batekin itzuli zen jendea herrira". Emaitzarekin oso pozik dagoela adierazi du barakaldarrak. "Duela hilabete batzuk galdetuz gero, ez nuke esango horrenbeste jende elkartuko ginenik". Eta herritarren artean ilusioa nabaritu duela adierazi du: "Kalean entzuten da jendea igandeko mobilizazioari buruz hizketan". Baina Castañosek uste du lan handia dagoela aurrera begira. "Aniztasunaren ikuspegitik, lan asko dugu oraindik. Ideologia ezberdineko jendea biltzen saiatu gara, baina ez dugu erabat lortu; mesfidantzak daude oraindik". Herritarren konpromisoari aipamen berezia egin dio Castañosek. Zirraraz gogoratu du herriko Gure Esku Dago-ko batzordekideek egindako lan guztia: "Oso aberasgarria izan da. Eta oso dinamika indartsua lortu dugu".

"Olatua" zero kilometroan

Aldez aurretik, 2.000 kilometro saldu zituzten Durangon. Eta ekainaren 8an, "jende uholdea" elkartu zen udalerriko lehen bi kilometroetan eskuak ematera. 5.000 pertsona inguru elkartu zirela adierazi du Maite Barreña Durangoko batzordeko kideak. Lan bikoitza zuten durangarrek. Izan ere, giza katea osatzeko lanaz gain, jai gunea ere bazuten herrian. Barreña pozik dago egindako lanarekin: "Neketsua izan da ekainaren 8ra bitarteko lana, baina polita eta zirraragarria, era berean".

Azken hilabeteak oso biziak izan direla adierazi du durangarrak, eta denbora asko eskaini diotela ekimena zabaltzeari. Irriz aitortu du: ea orain horrenbeste denbora librerekin zer egingo duten galdetu dio batzordekide batek. "Ezagunak izanda ere, aurrez harremanik ez genuen herritarrekin egin dugu lan, eta harremanak sortu ditugu". Plataforma hedatzeko prozesuan jendeak oso jarrera baikorra izan duela azpimarratu du Barreñak: "Jendetsua eta alaia izan da, eta aurrera begira oso oinarri indartsua jarri du horrek".

Giza katea ibilbide oso baten hasiera baino ez dela azpimarratu du Barreñak, edo hala espero duela, behintzat. Plataformak duen izaera irekia nabarmendu du: "Herritarren ekarpenak jasotzeko eta bideratzeko bidea ematen du erabakitzeko eskubidearen aldeko dinamikak". Eta hori izan da "politena". Lanean jarraitzea beharrezkoa da, Barreñaren iritziz: "Denok dugu zer emana. Eta bakoitzaren ale horrek sortzen du jende uholdea".

Durangotik Iruñera bitarteko kilometroetan sakabanatuta egonda ere, hitz berberez deskribatu dute Bizkaiko hiru eskualde horietako herritarrek giza katea: "Zirraragarria izan da".

Bihar 11 urte beteko ditu Munduko Arrozak ospakizunak: Bilbo Zaharra, San Frantzisko eta Zabala auzoetan bizi direnen integrazioa, herritarren parte hartzea eta kalearen erabilera bultzatzea ditu helburu. Milaka lagun elkartuko dira arroz plater baten...

LASTERKARI KOSTA TRAILENEtzi Uribe Kostan egingo den lasterketan, 450 korrikalari izango dira. Familientzat ere egingo da.30 kilometro. Martxa luzeenak 30 kilometro izango ditu. 11 eta 20 kilometrokoak ere egongo dira.

Bisitariak historian atzera eramango dituen bisita gidatu antzeztua egingo dute etzi, Burdin Hesia Ugaon elkarteak antolatutako ekitaldian. Burdin Hesiko azken gudariak izeneko ibilbidea 11:00etan aterako da, udaletxeko plazatik. Tropa frankistak Ugao...

FUTBOLA. Sestao River taldeak aukera ezin hobea galdu zuen joan den asteburuan, Bigarren Mailara itzultzeko igoera fasean Nasticen aurka 1-2 galdu ostean. Getxoko Arenas taldea, ordea, Bigarren B Mailara igotzeko fasean da oraindik, Gimnasticaren aur...

Garaiotan, Bizkaiko kostaldeetan eta portuetan ohiko bilakatu da dragatze makinak ikustea. Denborale gogorrek astindu zuten kostaldea duela zenbait hilabete, eta azalean sortutako ondorioetako asko konpondu badira ere —ez guztiak—, sakonekoek ere irtenbidea behar dute. Horiek bideratzeko beharretan ari dira itsasontzi berezi horietako makina eta behargin batzuk. Luis Manuel Guillan Manolo da lan horietan dabiltzan beharginetako bat (Illa de Arousa, Galizia, 1971). Lekeition ari da lanean, eta Kin Kon II ontziko tripulazioko hiru kideetako bat da. "Portuko sarreran dragatze lanak egiten ari gara. Denboraleen ondorioz, sakonera txikia geratu da, eta, itsasbeheran, ontziek hondoa jo eta ezin zuten portuan sartu", azaldu du beren zereginari buruz.

Behar horiek egiten direla askok jakin badakiten arren, egiten duten beharra eta erabiltzen den sistema ezezaguna da askorentzat. "Zaila da ikusi gabe azaltzea. Dragatze lanak egin behar ditugun lekuan kokatzen gara, eta hodi bat jaisten dugu. Zurrupatzeko ponpa batzuen bitartez, hondoko harea hartu eta pegar batera botatzen dugu, hau da, hondarra jasotzeko ontziak duen biltegi antzeko batera". Guillanek eta haren lankideek itsasontzi horretan bertan eramaten dute ontziak jaso duen harea hori, dagokion lekura. Beraz, fenomeno atmosferikoen ondorioz lekuz aldatu den harea jaso eta mugitzea da Kin Kon II ontzikoen eginbeharra. "Portuetara sartzea eragozten du harea horrek. Gure lana kortxoa kentzea litzateke".

Negu honetan izan diren denboraleek sortutako kalteen ondorioz, bi hilabete daramatzate portu batetik bestera beharrean. "Eta oraindik luzerako daukagu", azaldu du. Lekeitioko lana, baina, domekan amaitzea aurreikusi dute. "Hondartza denboraldia hastear da, eta hau guztia garbi utzi behar dugu horretarako, eta hala egingo dugu. Ia bukatu dugu egin beharreko dena", argitu du.

Alde onak

Guillan pozik dago lekeitiarregaz. "Era honetako portuetan jende ona aurkitzen dugu beti", esan du, behar horrek dituen alde onei buruz mintzatzean. Hain zuzen, "itsasoa eta kanpoan behar egitea" gustuko dituelako, pozik ari da ofizio horretan. Gogorra ere bada, ordea: "Txarrena monotonia da; beti da lan bera. Eta luze ere egiten da, zortzi edo hamar ordu egin behar ditugulako ontzian". Hark zeregin horietan denbora gutxi badarama ere —guztira, bi urte—, berehala antzeman du alde onak eta txarrak zeintzuk diren. Familiaren falta handia sumatzen du. "Hamabost egunean behin etxera itzultzen gara. Besterik ez dago, ordea, lan egin behar da eta".

Lankideegaz duen "harreman onak" ere asko laguntzen dio Guillani monotoniari aurre egiteko orduan. "Ondo konpontzen gara elkarregaz, eta beti ari gara txantxaren bat edo beste egiten, lanaldia ahalik eta modurik onenean egin ahal izateko". Anekdota askorik ere ez zaio egokitu. "Eta hobe hala izatea", adierazi du, anekdotak onak zein txarrak izan daitezkeela aditzera emanez.

Hala ere, hareaz gain, hodi zurrupatzaileen bitartez denetariko objektuak harrapatzea gertatu izan zaie: bizigabeak zein bizidunak. "Denetariko objektuak xurgatu izan ditugu: galtzerdiak eta kamisetak, esaterako". Arrantzatzeko metodo bat ere aurkitu dute ogibide horregaz. "Beste behin, arrain bat harrapatu genuen". Itsasora itzuli zuten, "jateko ez da batere egokia eta". Ordea, bisigu bat izan balitz "beste kontu bat" izango litzatekeela adierazi du, barre artean.

Dena den, Guillanek adierazi du anekdota barregarri gisa kontatutako horiegaz kontuz ibili behar dutela. Izan ere, hodia "buxatzeko arriskua" dago objekturen bat sartzen denean. "Harea gehiegi xurgatuta ere" arrisku bera dagoela ekarri du gogora. "Kontu handiz ibili behar dugu, horrelakorik ez gertatzeko".

Orain artean zeregin berari eutsi dio Guillanek. Beti aritu izan da denboraleak sortutako kalteak konpontzen. "Lankideak beste kontu batzuetan ere ibilitakoak dira. Mutrikuko hondartza egiten aritu ziren, esaterako, duela bi urte". Behar hori Guillanena baino "korapilatsuagoa" da, "harea isurtzeko" orduan beste teknika bat erabiltzen delako. "Isurketa egin behar dugunean, ontziaren albateak zabaltzen ditugu, eta beheko aldetik ateratzen da. Hondartza bat egiteko lanak direnean, ostera, hainbat hodi lotuta bota behar da harea. Ontziaren brankan hodia jarri, eta horrek bideratzen du harea. Hondartzan, bestalde, harea hori isuri gura den lekuetan jarri behar dira hodiak". Monotoniari aurre egiteko baliagarria izan badaiteke ere, "lan handiagoa" eskatzen du behar horrek. "Hodiak sarri buxatu ohi dira, eta kaka-nahastea sortzen da", ondorioztatu du.

Bidaia astunak

Domekaren ostean Kantabriarako (Espainia) bidea hartuko dutela uste du Guillanek. "Luze" egiten zaizkie dragatzeko ontzian itsasotik egin beharreko ibilbideak, "oso-oso astiro" baitabil itsasontzia. Illa de Arousako Vilanova de Arousa portutik (Pontevedra, Galizia) atera ziren Lekeitiora bidean, duela aste batzuk. Ibilbide hori guztia egiteko, "zortzi egun" behar izan zituzten. Gauez ez dute nabigatzen, eta, horregatik, portu batean eta bestean egiten dituzte geldiuneak. "Egunean 70 milia inguru egiten ditugu, gutxi gorabehera". Itsasontzian logelarik ez dutenez, atseden hartzera herrira jaisten dira.

Bestalde, enpresak berak kontuan hartuko ditu dragatze lan horiek ingurumenean eragin ditzaketen ondorioak, Guillanen ustez. Berak egindako lanengatik kexarik ez du jaso oraingoz, eta aurrerantzean ere ez duela jasoko deritzo. "Portuaren sarrera buxatzen denean, jendeak ez du jartzen hori konpontzeko eragozpenik. Protestarik ez dut entzun nik inoiz, bederen", adierazi du.