Praline beltza eta praline zuria; sinplea da Sokonusko turroia egiteko osagarrien oinarria. Hortik aurrera, sukalde kontuetan ohi den bezala, norberak badu bere sekretua, inork aitortzen ez badu ere. Bilbon ospetsua egin den gozoak historia luzea du; antzinako kontua da. Hala ere, ez dago oso argi turroi honen historia non bukatzen den eta elezaharra non hasten den.
Iñigo Urrutia bizkaitarraren abentura kontatzen dute zenbaitek. Amerikara joan omen zen XVII. mendean aberastasunen bila, eta kakao arbolaren haziak ezagutu zituen, Mexikoko indigenen eskutik. Hazi haiekin txokolatea egiten zuten. Etxera bueltatzean, Urrutiaren familia gozogileak turroi bat asmatu omen zuen, eta kakao haziak aurkitu zituzten lekuaren izena jarri zioten: Xoco-noch-co izenetik, Sokonusko bataiatu zuten.
Martina de Zuricalday gozotegian ezin izan dute Iñigo Urrutiari buruzko istorioa baieztatu, horren berririk ez duelako Nikole Bayok. Zurikaldai sendiko seigarren belaunaldia da. Errezeta, “jatorriz, Amerikakoa” dela badaki. “Han hasi ziren egiten”. 1830az geroztik, Bilboko gozotegi horretan ere egiten dute; “Bizkaiko gozotegi artisau zaharrenean”, hain zuzen.
Martina Zurikaldai “emakume ekintzailea” zela dio Bayok: “Frantziako eta Amerikako gauzak ikertzen zituen, eta, Sokonusko turroiaren errezetaren berri izan zuenean, aztertu egin zuen. Horren ostean, Bilboko bezeroen ezaugarrietara egokitu zuen”, azaldu du haren senideak. Beraz, errezeta bera ez zuen asmatu, Amerikan sortua delako, baina Bilbon lantzeari hark ekin zion. XIX. mendearen hasieran Zurikaldaik berak idatzitako liburu zahar batean jasota dago errezeta. “Osagai onenez gain, urte askotako esperientzia, pazientzia eta maitasuna behar dituen errezeta bat da”, azaldu du.
Turroia zelan egin
“Lanerako mahai gainean, praline beltzaren geruza bat jartzen da; haren gainean, praline zuriaren beste bat; gero, berriz ere praline beltzarena; horren ostean, praline zuriaren beste bat; azkenik, praline beltza berriro. Guztira, bost geruza jarri behar dira. Ore batua lortuta, zatitu, eta ukitu magikoa ematen zaio”, esan du Bayok. “Geruza guztiak txokolatezko estalduran sartu, eta hori guztia trufazko nahasketa batekin estaltzen da. Bukatzeko, txokolatearekin janzten da”.
Apurka, urteen poderioz, Martina Zurikaldaik bere erara egindako Sokonusko turroia beste gozogile batzuek ere landu dutela adierazi du. “Guk egiten duguna da jatorrizkoa, Bilboko betikoa. Bakoitzak bere erara egiten du, eta gurea geurea da”.
Arrese gozotegian ere, esaterako, urte asko daramate turroi hori egiten eta saltzen. “Nik 25 urte daramatzat berton, eta esan dezaket dagoeneko egiten zela orduan”, azaldu du Ana Lasak. Haien errezetaren sekreturik ez du argitu. “Hori lantegian bertan galdetu beharko litzateke. Ziur, baina, aitortzen ez den ukitu bereziren bat ematen diotela”.
Ukitu berezirik izan ala ez izan, Sokonusko turroi horrek “arrakasta handia” dauka haien gozotegian. “Denetarik saltzen dugu; Sokonusko turroia, dena dela, gainontzeko produktu guztiak baino askoz gehiago saltzen da Gabon aurreko sasoi honetan”.
Abenduko lehenengo astean ekiten diote turroi hori egiteari. “Abenduko zubirako egiten dugu; 6rako edo 8rako prest izaten dugu”, zehaztu du Lasak. Egun horietarako egindako guztia, ordea, salduta zeukaten astelehenerako, eta, berriz ere, gehiago egin behar izan dute. Gabon zahar egunera arte egiten dute gozoki hori Arresen. “Turroia Gabon gauerako bukatzen bada, ez dago denborarik berriz ere beste tanda bat egiteko, denborarik ez daukagulako mazapana eta beste osagai batzuk egiteko”.
Hainbat lekutan ospetsu bilakatu da Amerikatik Bilbora iritsitako errezetarekin egiten den gozokia. “Badago kanpotik espresuki turroi hori erostera etortzen zaigun jendea”, esan du Lasak. Haren esanetan, baliteke beste leku batzuetan ere Sokonusko turroia egiten hastea, ospe horrek bultzatuta. Hala ere, izango ote luke Bilbon duen arrakasta? Bietako batek ere ez daki galdera horren erantzuna. Hala ere, Nikole Bayok Bilboko gurinezko opilen kasua aipatu du: “Madrilen ere egiten dira, baina ez dute hemengoek beste arrakastarik”.