Ondarroa utzi eta Iruñera joan zen Begoña Arrizabalaga, frantziskotarren misio kongregaziora. Handik Maroko ezarri zioten jomuga, eta ordutik 47 urte daramatza Afrikako auzorik txiroenetan; 52 sorterritik kanpo. Tartean, Tatouin, Mekness eta Taroudant herrietan bizi izandakoa da ondarrutarra.
Zelakoa izan zen Ondarroatik alde egin eta Marokora iristea?
Ondarroatik joatea oso gogorra egin zitzaidan, baina sentitzen nuen nire bokazioa zela misiolari gisa joatea. Marokora heldu nintzenean, frantsesa ikasten eta han lan egiteko beharrezko diploma prestatzen egon nintzen, Meknes hiriko Medina (alde zaharra) auzoan.
Marokon egin duzun egonaldian, tarterik handiena berbereekin egin duzu. Zelan hasi zinen berbereekin lanean?
Berbereekin 21 urte bizi izan naiz, eta, horren aurretik, Meknesen 18 urte egon nintzen. Meknesen nengoela, moja batek mendian zuen postua galtzeko arriskua ikusi genuen, eta berbereengandik gertu osasun postu bat izateak zuen garrantziaz jabetuta, hara joatea eskatu nuen.
Nolakoa izan zen berbereek egin zizuten harrera?
Berbereak egon ohi ziren herrira, Mideltera iritsi nintzenean, ohartu nintzen inork ez zuela ez frantsesez, ez arabieraz hitz egiten, eta berbere hizkuntzarekin lotura berezia sentitu nuen. Hasieratik, euskarazko berbak entzuten nituen hitz egiten zutenean. Goizetan, adibidez, maite nik erabiltzen dute egunona emateko. Euskarazko hitz berdin-berdinak dira; oso bitxia iruditu zitzaidan.
Nomada bizimodura moldatu eta mendira joan zinen bizitzera. Zelako egoeran bizi zineten?
Gure inguruan bizi diren tribuak nomadak dira, eta alde batetik bestera ibiltzen dira ardiak elikatzeko belarraren bila. Haiekin urte bi egon nintzen mendian bizitzen; dendetan lo egiten genuen, eta alde batetik bestera mugitzen ginen etengabe. Hotz eta bero handiko egunak pasatu genituen, baina une gogorretan aurrera jarraitzeko indarra ematen zizun zerbaiten bultzada sentitzen nuen. Bi urteren ostean, gure kongregazioak esan zigun ezin genuela jarraitu mendian bizitzen, eta agindu zigun inguruko herrixka batean etxe bat hartzeko. Mendiko bizimodua, baina, larregi gustatzen zitzaigun, eta, azkenean, lortu genuen sei hilabetean mendian bizitzen jarraitzea, haimatan, eta urteko beste sei hilabeteetan Tatouinen egoten ginen.
Zer dela-eta aukeratu zenuten Tatouinera joatea?
Nomada gehien igaro eta laguntza gehien behar zuten herria aukeratu genuen. Hala ere, herria esaten dudanean, argitu gura nuke argindarrik eta urik gabeko herri bat zela Tatouin.
Erizain lanak egiten dituzue, baina, horrez gain, beste mota bateko laguntza ere ematen duzue.
Denetarik egiten genuen, baina, batez ere, emakume eta umeekin lan egiten genuen. Umeak txertatzeko kontzientziazio lan handia egin genuen, eta, emakumeek artilea lantzeko zuten trebezia ikusita, kooperatiba bat sortzen lagundu genien.
Bizi zaren baldintzetan, zer da gogorrena eta zer gozoena?
Niri gogorra Ondarroatik joatea egin zitzaidan; beste ezer ez zait bereziki gogorra egin. Gozoena edo bereziena, berriz, zalantzarik gabe, herrian bizi garen guztiok osatzen dugun familia da. Harrigarria da guztion arteko elkartasuna. Nire aita hil zenean, adibidez, mendiko nomadak eta herrian bizi ziren guztiak gure etxetik pasatu ziren, te poltsa bat eta ogia eskuan zutela. Une oso berezia izan zen; etorri ziren guztientzat afaria prestatu, eta denok batera errezatu genuen; haiek, beren korana, eta guk, berriz, aitagurea. Aberastasun hori da munduan sortu beharko litzatekeena.
Umeak euskaraz ere abesten ikasi ei dute Atlas mendiaren magaleko herrixka horretan.
Bai, egia da. Ondarroarrak bisitan etorri, eta haurrak Kanuto zizilindro abesten entzun eta aho zabalik geratzen dira. Beste abesti batzuk nik neuk frantsesetik euskarara itzuli ostean ikasi dituzte.
Euskal Herriko egonaldi honen ostean, bueltatzeko asmorik ba al daukazu?
Noski; nik bertan hil nahi dut. oraingoz, urtebete hemendik ibiliko naiz. Orain, Tatouin utzi eta Taroudant deritzon herrian bizi naiz. Nire egonaldian ikusitako egoerarik gogorrenak hantxe ikusi ditut. Umezurtzentzako etxe batean lan egiten nuen, eta handik askok beren ikasketak burutu eta bizitzan aurrera egin dute, baina beste batzuk eskean aritzen dira. Kalean bizi diren horiek oraindik etxera etortzen zaizkigu, kafesnea hartzera. Herri horretan aberatsek umeak zelan erabiltzen dituzten ikustea eta umeak kalean bizitzen ikustea bereziki gogorra egin zait. Gurekin hazi ziren umeak non bizi ziren ikustean, etxera bueltatu eta etxeko manta guztiak eman genizkien.