Estigma munduko markarik zaharrenetakoa da, UNAD Adikzioak Tratatzeko Espainiako Sareko lehendakariorde Felisa Perezen esanetan: «Lege bat edo arau sozial edo moral bat hausten zuenari gorputza markatzen zioten Grezia klasikoan. Estigma bat jartzen zieten, eta gizartetik baztertzen zituzten». Perezen arabera, gaur egun ez da zigilu batekin markatzen gorputzean, baina alegiazko estigmak jartzen zaizkie hainbat pertsonari; besteak beste, adikzioren bat dutenei. Aitortu du oraintsu arte ez dela gogoetarik egin adikzioei lotutako estigmei buruz, ezta haiek artatzen ibiltzen direnen artean ere. Perez Bilbon izan da, Etorkintza fundazioaren 40. urteurrenari lotutako jardunaldietan. «Estigmen bitartez deshumanizatu egiten da: pertsona ikusi ordez, adikzioa duena, legea hausten duena, kaskailduta dagoena ikusten dugu». ohartarazi du. Hala ere, baikor agertu da: uste du estigmatizazioa gaindi daitekeela, lantzen bada.
Perezen arabera, lehenengo pausoa da estigmatizazioa egon badagoela aitortzea. Eta ez soilik gizartean gertatzen; adikzioren bat dutenen familiek, adikzioa dutenek eurek eta haiekin lan egiten duten profesionalek ere sustatzen dute. Deustuko Unibertsitateko Droga-Menpekotasunen Institutuak estigmatizazioari buruzko azterlan bat egin du, Eusko Jaurlaritzak eskatuta. Besteak beste, Claudia Calderon institutuko kide eta gizarte hezitzaileak hartu du parte. Aurki aurkeztuko dituzte emaitzak aldizkari zientifiko batean, baina Etorkintzaren urteurreneko jardunaldietan zertzelada batzuk aurreratu dituzte. Adikzioren bat dutenekin lan egiten duten erakundeetako hezitzaile, psikologo eta erizainak elkarrizketatu dituzte. Besteak beste, ondorioztatu dute beharginek eurek ere uzkurrago hartzen dituztela adinekoak diren adikziodunak, luzaroan kontsumitu dutenak eta fisikoki hondatuago daudenak, eta berriro adikzioan erotzen direnak. «‘Berriz ere hemen? Eta orain zer egingo dugu honekin?’, pentsatzen dute». Ostera, ulerberagoak dira gazteekin. Calderonen arabera, inkontzienteki egiten dute estigmatizazio hori.
«Estigmen bitartez, deshumanizatu egiten da; pertsona barik, adikzioa duena, legea hautsi duena ikusten dugu»
FELISA PEREZ UNADeko lehendakariordea
Estigma larriagoa izaten da, gainera, emakumeen kasuan edo bestelako zapalkuntzaren batek ere eragiten dienean. Berbarako, andreei nabarmen zailago egiten zaie laguntza eskatzera joatea. Batez beste, adikzioarekin bederatzi urte daramatzatenean joaten dira lehen aldiz baliabideren batera. Deustuko ikertzailearen esanetan, adikzioa dutenak andreak direnean, bi jarrera orokor hartu ohi dira: gurasokeria, eta gertatzen zaienaren erantzule egitea, are gehiago estigmatizatuta. Familiek izaten duten jarrera ere ezberdina izaten da, gehienetan: «Amari askoz gehiago exijitzen zaio; aita denean adikzioa duena, errazago barkatzen zaio, eta beso zabalik hartzen dute etxera itzultzen denean».
Ikusi dute estigmatizazioa larritu egiten duela pertsona fisikoki edo kognitiboki kaltetuta egoteak eta adikzioei lotutako beste arazo batzuk izateak —hala nola indarkeria eta familia arazoak—. Abstinentziak ere laguntzen du: zenbat eta denbora gehiago iraun kontsumitu gabe, txikiagoa izango da estigma.
«Amari gehiago exijitzen zaio; aita denean adikzioa duena, errazago barkatzen zaio, eta beso zabalik hartzen da»
CLAUDIA CALDERON Gizarte hezitzailea
Estigmatizazioak eragina du adikzioa dutenen autoestimuan, eta, ondorioz, baita terapian ere: gutxiago irautea, terapia uztea eta arrakasta txikitzea ekar litzake. Azterlanean parte hartu duten profesionalei ezinbestekoa iruditzen zaie eurek ere estigmatizazioaren inguruko formakuntza jasotzea, eta pazienteekin terapian landu ahal izatea. Onartu dute gaur egun ez dela modu pertsonalean lantzen.