Urrian hasiko du Skolastikak ikasturte berria. Mundu zabalean orain zein lehen andreek sortu duten literatura izango dute hizpide hainbat ikastarotan. Foru liburutegian, gainera, Emakumeak eta literatura tailer sortaren barruan, Literatura Mestizajea Europan izeneko ikastaroa zuzentzen hasi da asteon Skolastikako arduradun Josune Muñoz. Martitzenero egingo dute, urtea bukatu bitartean. Aurreneko egunean erantzun die Bizkaiko Hitza-ren galderei, ikasleak iritsi aurretik.
Zer landuko duzue martitzeneroko ikastaro honetan?
Helburu nagusia beste kultura batzuetatik etorri diren emakumeen lan literarioa ezagutzera ematea da. Islametik hasita, Afrika eta Asiako andreen literatura landuko dugu. Guk metodologia teoriko-praktikoa erabiltzen dugu. Ezinbestekoa da aurretik ezagupen tekniko kritikoak ematea, gero praktiketara jotzeko. Lehenengo, idazle hauek ezagutu eta, ondoren, haien liburuetara jo. Lanak era guztietakoak dira: eleberriak, saiakerak, poesia liburuak eta azkenaldiko komiki interesgarri horiek.
Hona datorrenak badauka beste kulturetako andreek sortzen duten literaturaren ezagutzarik?
Foru liburutegian aurretik ikastaro gehiago eman dira, eta baliteke tailer honetako batzuek horietan parte hartu izan eta dagoeneko gutxieneko ezagutza bat izatea. Hala ere, gehienentzat guztiz ezezaguna da hau guztia.
Andrazkoek sortutako literatura ezagutzera ematen bederatzi urte beteko dituzue aurten Skolastikan.
Literatur zerbitzuak eskaintzen dituen Bilboko enpresa bat gara. Zerbitzu horien barruan, hainbat ikastaro egiten dira. Oro har, emakumea eta literatura ditugu ardatza. Liburu aurkezpenak ere egiten ditugu. Uste dugu literatura tresna baliagarria dela emakumeek egiten dutena erakusteko. Hain zuzen, horregatik, literaturaz gain, emakumeek sortutako kultura osotasunean lantzen ere saiatzen gara. Badugu emakumeen artelan bilduma bat, maileguan uzteko. Erakusketak ere antolatzen ditugu. Kultur erakusleiho bat gara.
Literatura horren eta gizonenaren artean alde nabarmena dago?
Emakumeek gehiago jorratu dute ahozkotasuna. Horregatik, ezinbestekoa da haiek egindakoa arakatzeko ahozkotasunera jotzea. Gero, emakumeen egoera ezberdina da gizonezkoenarekin konparatuz gero, eta andre idazleak hori kontatzen ahalegintzen dira. Literatura elkartasunerako tresna gisa edo salaketak egiteko erabiltzen dute. Zapi baten azpian dagoen mundua azaleratzeko baliatzen dute. Sozialagoa dela esango nuke. Baina, oro har, denetariko gaiak lantzen dituzte.
Gaietan ez ezik, idazteko moduan ere badago alderik?
Aldea genero literarioen arabera ikusten da. Autobiografia asko idazten dute, adibidez, eta gizonezkoen ni hori emakumeek gu bihurtzen dute. Poesia ere intimista izaten da. Hala ere, ezberdintasuna ez dator estilotik, gaietan baizik: pertsonaiak sortzeko era, ikuspuntua, narratzailea…
Mendebaldeko emakume idazleek bezala, beste kulturetan ere emakumeek denentzat idazten dute edo emakumeentzako literatura da? Uste hori badago.
Printzipioz, gizakiok gizakientzat idazten dugu. Denok gura dugu idazten duguna ahalik eta jende gehienarengana iristea. Batzuetan, bai, igartzen da kanporako idatzitako zerbait dela, badakitelako hemen bestela ez dela ulertuko zer dioten. Baina ez da inondik inora emakumeentzat sortutako materiala. Hori topikoa da.
Euren kulturara begira idazten dute edo unibertsalak dira?
Demagun emakume irandar bat, iraultza islamikoaren garaian erbesteratu dena. Bere kulturatik kanpo idatzi du. Batzuetan, herrian geratu direnentzat idazten dute, jakinda seguruenik ezingo dutela irakurri, zentsuragatik. Beste batzuetan, gainontzekoontzat idazten dute, euren herriko egoera salatzeko. Erbesteko literaturak garrantzi itzela dauka.
Aurten, Emakumeak eta Euskal Literatura mintegiari helduko diozue berriz.
Azkenaldian euskal literaturan emakumeok asko garen kontuaz eztabaidatu da. Hori aztertu gura dugu, zenbat garen eta zenbateko pisua dugun. Antzinako ahozko literaturaren garaitik dago emakumea, eta, ordutik errepasoa eginda, egungo egoera zein den ikusiko dugu.
Zure irudipena zein da?
Egia da halako egoerarik ez dela sekula izan, eta pozik nago. Hiru emakume belaunaldi ari dira euskaraz literatura egiten aldi berean. Ikusiko dugu horrek zer berritasun eta freskotasun dakarren. Inoiz ez dugu horrenbesteko parte hartzerik izan, baina puztu egin dela esango nuke: diskurtsoan handitu egin da gure parte hartzea, benetan dugunarekiko. Betitik oso presentzia eskasa izan dugu. Orain hobetu da, baina ez dioten beste. Beti egon gara, zelan ez! Baina ez idazle hitzaren atzean kokatzen diren ezaugarri guztiekin.