Albisteak

Animazioko lan berritzaileen agertoki
2017-03-172017-03-16Albisteak, Asteburuko proposamena, Bizkaia, Kultura

Animazioko lan berritzaileen agertoki

Natalia Salazar Orbe

Animazioa umeentzako marrazki bizidunez harago doan mundu zabal bat da. Beste generoek baino leku eta oihartzun txikiagoa izan ohi badu ere, lan asko egiten da eremu horretan. Lan hori guztia ikusgarri egiten ari da egunotan Animakom animazio komunitatearen Bilboko lehenengo jaialdia. Genero horri buruzko lehenengo jaialdi tematikoa da. Asteazkenean zabaldu zituen ateak eta, igandera bitartean, film laburren alorrean iaz egindako tokiko eta nazioarteko lanik onenetakoen lagin zabal bat erakutsiko du.

Ia 120 film labur ikusteko aukera emango du jaialdiaren lehenengo aldi horrek. Animakomera aurkeztu dituzten filmak, ordea, askoz gehiago izan dira; alor horretan gauzatzen diren lan ugarien adierazgarri. "Otsailaren 3an ireki genuen deialdia, eta 20an itxi. 600 lanetik gora jaso genituen". Hala azaldu du Pedro Rivero jaialdiko animazioko filmen lehiaketaren zuzendariak.

Agertoki gutxitara iristen diren arren, sortzaile askok egiten dute animazioaren aldeko hautua. Krisiaren astinduari egotzi dio era horretako lanen ikusgarritasunak behera egin izana Goya saria birritan jaso duen bilbotarrak.

Sortzaileen artean, gehienak emakumeak dira. Haien lanak dira jaialdian ikusi ahalko diren gehienak: "120 lanetatik %70 emakumeek egindakoak dira. Eta ez ditugu bilatu nahita". Izan ere, animazio eskoletan zinea egiten dutenen artean emakumeen ehunekoa "izugarri handia" da. "Hala ere, maila profesionalera igarotzean, portzentaje hori asko murrizten da. Eta, talde lanean aritzen direnean, emakumea bigarren planoan geratzen da, zokoratuta".

Animakomen helburuetako bat da animazioaren munduan beharrean ari diren emakume errealizadore, irudigile eta animatzaileen lana azpimarratzea. Hala, jaialdia martxoaren hasieran egiteko hautua nahita egindakoa da. Emakumeen Nazioarteko Egunari lotuta antolatu dute. Eta ohorezko saria ere aurreikusi dute haientzat. Urtero, animazioaren munduan emakumeek egiten duten lana aitortzeko saria emango dute. Aurten, Anna Solanas zuzendaria eta Nuria Riba diseinatzaile eta animazioko zuzendaria izan dira saridunak, I+G Stop Motion ekoiztetxeko kideak. Gaur iluntzean egingo dute sari banaketa. Biak ala biak adituak dira panpinekin egiten den animazioan. Milatik gora jaialditan hartu dute parte mundu osoan, eta ehunka sari jaso dituzte.

Haiena da Animakom jaialdia iragartzeko kartelean jaso duten filmaren irudia. Estereotipoak hausten dituzten lanak dakartzate bai haiek eta bai parte hartu duten beste emakumeek. "Zabalduta dagoen iritzia da emakumeek gauza ederrei buruzko lanak baino ez dituztela egiten. Eskemak eta aurreiritziak apurtzen dituzte lan hauek".

Bihar emango dituzte lan horietako asko. Egun horretan, denak ala denak izango dira emakumeek zuzendutakoak.

Nazioartean, maila ona

Nazioartean aurkitu ditu Riverok lanik onenak; Iranen, bereziki. Horiek ere, emakumeek eginak. "Animazioak hizkuntza komuna du, mugez harago". Euren lanekiko dedikazio handia duten pertsonak aurkitu ditu munduan zehar egin dituen bidaietan. "Izugarria da talde lanean aritzeko duten ahalmena. Proposamen bikainak egin eta lantzen dituzte, baina ez dira ikusten. Denbora asko behar duten lanak dira". Horien lagin bat izango da Bilboko jaialdian.

Antolatu dituzten bi lehiaketetan eta paraleloan ematen ari diren atalean ikusi ahalko dira lan horiek guztiak; Panorama eta Krazykom film labur ero eta alternatiboen ataletan, hain zuzen.

Euskal Herrian sortutako lan batzuk ere izango dira. Onak badira ere, "zaila da kanpokoek duten maila handiarekin lehiatzea".

Lehiaketei dagokienez ere berritzailea da Animakom. "Gurea ikasleen lehiaketa antolatzen duen lehenengo jaialdia da. Atzerrian edo kanpoan ia zine jaialdi guztietan izan dira era horretako lehiaketak, animazio eskolak dituztelako. Orain artean, hemen ez da horrelakorik izan. Gaur egun, bai, Zierbenakoa daukagu. Baina gehiago beharko genituzke". Hala, hezkuntzari dagokionez, berrindartu beharko litzatekeen arlotzat jo du. "EHUko Begoña Vicarioren kasua ere adierazgarria da [lehiaketaren epaimahaikidea ere bada]. Apurka, murriztu egin dizkiote animazio ikasgaiaren eskola orduak".

Ikasleen sailean mundu osoko 32 lan ari dira lehian. "Irandarrak izugarri gustatu zaizkit. Eta nabarmentzekoak dira Estonia, Polonia, Alemania eta Frantziakoak, besteak beste".

Bestalde, sail ofizialean lehiatuko dira profesionalen lanak. 42 dira guztira.

Nazioartean tradizio handiagoa duten animazioko jaialdiek lan ugari Bilbora eramateko aukera ahalbidetu dute. Annecyko jaialdia da horietako bat. Frantzian egiten dute, eta mundu mailako Cannes jaialditzat jo daiteke. Azken jaialdiko lanik onenen sorta eskainiko du, helduentzako eta umeentzako emankizunetan.

Bilboko bertako Zinebi jaialdiaren lankidetza ere nabaria izan da. Emakumeek egindako animazioko film laburren emanaldia eskainiko du; azken lau jaialdietan emandakoen artean aukeratutakoak dira.

Sari ugari prestatu dituzte. Grand Prix izango da ikasleentzat, eta, epaimahaiaren saria profesionalentzat. Horiez gain, euskal film laburrik onena, emakumeek zuzendutako film onena eta gidoi onena sarituko dituzte.

Berrikuntza saria ere izango da. Berrikuntzak, baina, ez du esan nahi lanek 3D teknikarekin eginda egon behar dutenik. "Krispetekin egindako lan bat ikusi berri dut. Inoiz ikusi dudan berritzaileena izan da".

Haurrak, egile

Umeentzako lekua ere gordeko du jaialdiak. Stop-Motion tailerraren bidez, animaziora hurbiltzeko bidea zabalduko diete, bide praktiko bat baliatuta. Parte hartzen duten guztien artean film labur bat grabatzea da helburua. Jardunaldia amaitzean, jaialdiaren amaierako galan emango dute. Ekoizpenaren prozesu osoa egiten irakatsiko diete.

Bilbao Berrikuntza Faktoria izango du egoitza nagusi jaialdiak. Edonor joan daiteke han emango dituzten lanak ikustera; sarrera doan da.

Aurten hasitako ibilbideak jarraipena izatea du helburu. Jaialdia martxoan egingo dute, beti. Batetik, Emakumeen Nazioarteko Egunarekin bat egiteko; eta, bestetik, hirian egiten diren bestelako zine jaialdiekin batera uztartzeko aukera ematen duelako. Besteek eskaintzen ez duten alorra lantzen baitu honek. Izan ere, animazioko film laburren jaialdia egin ezean Bilboko eta inguruetako ikus-entzuleentzat eskuraezina litzatekeen animazio-zinemaren programazioa dakar Animakomek. Oihalak altxatu dira, eta magia hasi da.

Izar Beltz legez kontra hustu dutela salatu dute ateneoko kideek
2017-03-102017-03-09Albisteak, Bizkaia, Gizartea, Kultura

Izar Beltz legez kontra hustu dutela salatu dute ateneoko kideek

Natalia Salazar Orbe

Izar Beltz ateneoaren 11. urteurreneko ospakizunak prestatzeko astelehenero egiten zuten batzarraren ostean iritsi zen ezustekoa. Asteartean, goizean goiz, Ertzaintzak hustu egin zuen Bilboko Irala auzoan zegoen "gune autogestionatu, libertario, antiespezista eta antierrepresiboa". Kautelaz hartutako neurri hori legez kanpokotzat jo dute hango kideek. "Legez ezin dute gauzatu era horretako esku hartzerik. 11 urte egin ditugu han, eta isilbidezko akordio bat geneukan jabearekin". Azken bi urteetan, elkarren arteko giroa gaiztotu egin da, eta ez ziren horren ondo moldatzen. "Beraz, normalena prozesu zibil batean sartzea zen". Horrelakorik ez da gertatu, ordea, eta hustu egin dute. "Legez ezin dute gauzatu neurri hori era horretako prozesu batean".

Egoera horri aurre egiteko, hustearen aurkako salaketa jarri dute Izar Beltzekoek. Aurreikusi dute epaileak erabakiren bat hartuko duela bospasei egun barru. Berriz ere gunean sartzeko baimena emango dieten itxaropena dute. Hori gertatuz gero, prozesu zibila abiatzea da euren asmoa.

Hamaika urtez atzera eginda, inor gutxik esango luke erabat utzita zegoen gune hura gaur egun Bilbon erreferente bilakatuko zenik. Urteetan gune horrek hartu duen oihartzun hori jo dute, hain justu, hustearen arrazoitzat. "Era horretako jarduerak erabaki politikoen eraginak izaten dira. Duela zenbait hilabete, Etxarri hustu zuten. Orain guri egokitu zaigu. Gure auzoan irauten duen era honetako gune bakarra Oihuka da. Noiz arte? Ez dakigu. Gaztetxeak eta gurea bezalako guneak esparru politikoak dira. Agintariek ez dute nahi euren hirian era horretako espazio autogestionaturik".

Epailearen erabakia iritsi bitartean, erantzun soziala eman dute kalean. Elkarretaratzera eta manifestaziora deitu zuten asteartean bertan. "Jende eta kolektibo asko etorri ziren. Ia 600 lagun elkartu ginen. Babes handia erakutsi digute. Hori oso garrantzitsua da: erakutsi digu gauzak ondo egin ditugula. Astearte buruzuri bat zen, euria ari zuen, eta, hala ere, ia 600 lagun azaldu ziren babesa ematera. Ederra da oso, eta adierazgarria".

Salaketa ugari

Iruñetik, Durangotik, Gasteiztik... hainbat herritatik gerturatu ziren ateneoaren hustearen aurkako salaketa egitera. "Eta esparru zabal baten babesa ere izan dugu". Besteak beste, Udalberrik eta Ezker Anitzak salatu egin dute neurria. Lehenengoek gogora ekarri dutenez, "tradizioz langileen mugimenduarekin lotutako kultur guneak diren ateneoak ideien hedapen fokuak izan dira. Eta Iralakoa printzipio eta balio batzuk ardatz hartuta azken hamarkadan hainbat jarduera — kulturalak, bereziki — gauzatu dituzten pertsonen topagune izan da. Leku plurala zen; ideologia, estrategia eta ikuspuntu askotarikoei ematen zien lekua". Antzeko iritzia azaldu du Ezker Anitzak. Ateneoaren eta okupatutako bestelako gizarte guneen helburua da "gure auzoei bizitza ematea eta auzokideen mugimendua sortzea eta antolatzea".

Ospetsua zen Izar Beltz, oso. Hango jantoki beganora jende ugari biltzen zen larunbatero. Hala gogoratu dute hango kideek: "Euro baten truke platerkada bat jan zenezakeen. Beti jendez gainezka zegoen". Igandeetan zine emanaldiak egiten zituzten. Gimnasioa, bi entsegu gela zein lanak egiteko erreminten mailegua; denetarik eskaintzen zuen. Baita kontzertuak eta antzerkia ere. Betiere, drogarik gabe. "Gurean ez zegoen alkoholik edo tabakorik, gure irizpide politikoan era horretako konturik ez delako sartzen". Ikusteko dago proiektuari aurrera egiten utziko dioten.

Elkartasuna elkartasunari
2017-03-102017-03-09Albisteak, Bizkaia, Gizartea, Kultura

Elkartasuna elkartasunari

Ainhoa Larrabe Arnaiz
Mundu oso bat kabitzen da 100 metro koadroan, baldin eta sartzen dena mundu berri bat eratzearen aldekoa bada. Norbanako eta herri eragileentzako espazioa gordetzen du Bilboko Zazpikaleetako Zirika herri guneak. Aretoa erabili nah...

Abandoko geltoki gainean mila bat etxe eraikitzeko asmoa du udalak
2017-03-102017-03-09Albisteak, Bizkaia, Ekonomia, Gizartea

Abandoko geltoki gainean mila bat etxe eraikitzeko asmoa du udalak

Alaitz Armendariz

Abandoko Indalecio Prieto tren geltoki historikoak erabateko aldaketa jasango du hurrengo urteetan. Onartu berri duten hitzarmen baten arabera, oraingo geltokia desagerrarazi, eta lur azpian bi solairu izango dituen geltoki berria egingo dute. Proiektua abiatzeko akordioa sinatu zuten aurreko astean Espainiako Sustapen Ministerioak eta Eusko Jaurlaritzak; ez dute behin betiko datarik ezarri, baina, lehen aurreikuspenen arabera, lan horien ondorioz, AHTa 2023an helduko da Bilbora. Obra osoa 2027an bukatuko litzateke; izan ere, geltokiaren gaineko eremuan mila etxebizitza inguru egitea da asmoa, berdegune bat ere izango duen 90.000 metro koadroko inguru batean. Zenbait komunikabidek adierazi dute guztira 300-400 milioi euroko inbertsioa beharrezkoa izango dela. Bilboko Udalaren, Eusko Jaurlaritzaren eta Espainiako Sustapen Ministerioaren artean ordaintzekoa litzateke hori. Europatik diru laguntzak lortzea ere posiblea da, halere.

Lanen lehen fasea ez da bi urte barru arte hasiko. Fase horretan, Bailen kalearen eta oraingo Abandoko geltokiaren artean egongo den geltokia egiteko indusketa lanak hasiko dira. Hiru solairu izango ditu geltoki berriak. AHTarentzako tunela behe-beheko solairuan egongo da: hogei metroko sakoneran egingo da, eta zortzi nasa izango ditu. Horren gainean, ohiko trenentzako nasak egongo dira, lur azpiko lehen solairuan: Renferentzat bost nasa izango dira, eta, FEVErentzat, hiru. Lehen fase horretan Abusu eta Abando arteko 2,1 kilometroko tunela egingo da, abiadura handiko trenak trenbide bikoitzean hel daitezen. Hala, aurreikusten da AHTa 2023an helduko dela Bilbora. 20.000 metro koadro geratuko dira libre eraikitzeko eta geltoki gainean aparkalekua sortzeko.

Bigarren fasean, oraingo geltokiaren funtzionamendua apur bat aldatuko da, aldirietako bi nasa kendu beharko baitituzte. FEVEren lineak geltokiaren -1 solairura aldatuko dituzte; horretarako, tunel faltsu bat jarriko dute orain Ametzola dagoenaren eta geltoki berriaren artean. 2023 bukaeran amaituko litzateke bigarren fase hori, FEVEren nasak martxan jartzearekin batera.

2024an hirugarren fasea bukatuko litzateke: Urduñatik heltzen den Renfe linea mugituko dute orduan. Ordea, Muskiz eta Santurtzitik datozen trenak laugarren fasean helduko lirateke behin betiko nasetara. Horrela, lur azpiko lanak 2026. urtearen amaieran bukatzea aurreikusten da. Hori egitearekin batera, bidaiari guztientzako eraikina eraikiko dute lur azalean; garraioak bateratzea sustatu nahi dute horrela. Gainera, geltoki berriaren ondoko lau solairuko aparkalekuko lanak egiten hasiko dira. Azkeneko fasea Cantalojasko lubakia estaltzea izango da; 2027an bukatzea aurreikusten dute.

Oraingo Indalecio Prieto geltokitik gordeko den bakarra eraikinaren egitura izango da, haren balio historikoarengatik. Ondoan, hainbat etxebizitza eraikin egingo dituzte, lokal komertzialak, ekipamendu publikoak eta berdegune zabal bat. Proiektua egiteko ordaindu beharreko diru kopurua, 300-400 milioi euro bitartekoa, hiru erakunderen artean ordainduko dute: Espainiako Sustapen Ministerioa, Eusko Jaurlaritza eta Bilboko Udala.

Ez dute oraindik zehaztu zein izango den behin betiko zifra, baina horri etxebizitza berrien gainbalioak kendu beharko litzaizkioke. Juan Mari Aburto Bilboko alkatea tentuz mintzatu da ordaindu beharreko kopuruaz, eta nabarmendu du pausoak "bata bestearen atzetik" eman behar direla: "Ez dakigu zein izango den finantzaketa, baina gu prest gaude dirua jartzeko. Beharrezkoa izango da aurrekontuetatik dirua jartzea, eta baita hirigintza ikuspuntutik aprobetxamenduak lortzea ere".

Europako laguntzak

Azaldu duenez, geltoki gainean 90.000 metro koadroko gune bat irabaziko dute hiriarentzat, etxebizitzentzako eta hiritarrentzako ekipamenduekin. Bilboko alkateak Europatik lor daitezkeen laguntzak ere aipatu ditu. "Bilboren kasuan, proiektu hau gizarte proiektua da, eta horrek esan nahi du Europako Inbertsio Bankutik finantzaketa zati bat lor dezakegula". Aburtok nabarmendu du hiriarentzat oso proiektu "garrantzitsua" dela, eta hiru ikuspuntu aipatu ditu: gizartearena, ekonomiarena eta hirigintzarena.

Alkateak iragarri du "oraingoz" lizitazio bat egin dutela, azterketa baten bidez jakiteko nola geratuko den behin betiko egitasmoa. Etxebizitza kopuruaren inguruan galdetuta, Aburtok adierazi du zifra "erabakitzeke" dagoela: "Guk hainbat aukera landu ditugu udalean, baina lizitazioa martxan jartzeko bakarrik". 800-1.000 etxebizitza izan daitezkeela onartu du; hala eta guztiz ere, "gehiago edo gutxiago" izan litezkeela ere ohartarazi du.

Euskal sorkuntza suspertzeko sendagaia
2017-03-102017-03-09Albisteak, Asteburuko proposamena, Bizkaia, Kultura

Euskal sorkuntza suspertzeko sendagaia

Natalia Salazar Orbe

Hasi da euskara eta sorkuntza saretzen dituen film laburren zirkuitua. Martxan da euskal sortzaileak eta ikus-entzuleak harremanetan jartzen dituen proiektua. Laburbirak hasi du Euskal Herrian eta hemendik kanpo euskarazko film laburrak ezagutarazteko bidea. Euskaltzaleen Topaguneak antolatuta, 32 herritan ikusi ahalko dira euskaraz sortutako zortzi film labur. Tartean, Valentzia, New York, Paris eta Londres. Bihar, Sondikan izango dira.

Zortzi film labur eramango dituzte txokorik txoko. Gai, iraupen eta trataera ezberdinekoak. Leire Lardizabal Laburbiraren arduradunak eman ditu azalpenak: "Denetarik dago: dokumentala, animazioa, iragarkiak, fikzioa, kontakizunak, salaketak... Edozeinek gustura ikusteko emanaldia da. Batetik bestera guztiz aldatzen da istorioa, saioak irauten duen ordu eta laurdenean".

Azken saskia dakar Oier Fuentesek. "Nafarroako azken saskigilea elkarrizketatu du. Kontsumo gizarte honen eraginez artisauen mundua desagertu dela salatzen du lanak". Salaketa hori Jesus Mari Sein igantziarraren bidez egiten du dokumentalean.

Aldarrikapena umorearekin uztartzen du Elemakarrak lanak. Euskararen erabileraren aldeko aldarrikapen zuzen eta argia egin du Ibon Izak. "Makarra samarra da. Neskatila batzuek euskararekiko duten jarrera kontatzen du, umorea baliatuta". Azken zatira arte mutua da.

Bi lan mutu dituzte aurten. Jalgi da bestea, Donibane Lohizuneko Eki Pagoagak zuzendua. "Iparraldeko estiloa nabari zaio lanari. Dantzen bidez, herri zapaldu batean bizi den neska baten istorioa kontatzen du. Dantzak bizitza ematen dio".

Hileta eta Ihesa lanak dira luzeenak. Kepa Sojo eta Alejandro Diaz Castaño dituzte zuzendari, hurrenez hurren. Lehenengoa 1925ean kokatuta dago. Etxeko emakume gaztea hil egin da, eta beilatokian daude denak. Semeetako batek teologia ikasi du, eta mendian dabil, galduta. "Beilatokira itzultzen da, eta aurreratu ezin dezakedan misterio bat gertatzen da. Eszenografia aldetik oso ondo eginda dago. Jantziak ere ondo landu dituzte". Fikziozko lan horretan hainbat aktore ezagun aritu dira. Besteak beste, Itziar Atienza, Kandido Uranga eta Jose Ramon Soroiz.

Ihesa "lan esperimental gisa" definitu du Lardizabalek. Goiko solairutik datorren itogin batek bultzatuta, bizilagunengana doa protagonista. "Hiru neska gazte aurkitzen ditu. Edari bat ematen dio haietako batek, eta, hortik aurrera, irudimena askatzen da".

Iragarkiek ere tarte bat hartuko dute emanaldian. Euspot lehiaketara bost urtetan aurkeztu direnen artean onenak jarriko dituzte ikusgai.

Lan kolektiboen artean, Beti bezperako koplak lanak indarkeria matxistaren aurkako salaketa egingo du. Bego Vicariok koordinatuta, hogei artista gaztek egindako lanak uztartzen ditu.

Ikus-entzunezko komunikazioa ikasten ari diren gazte batzuena da azken lana: 280º izenekoa. Lekeitioko Zine Bileran saritu zuten. Sukaldari profesional izan nahi duen gazte bat du protagonista.

Bizkaiko zazpi herritan

Zazpi geldiune egingo ditu birak Bizkaian: Sondika, Ermua, Basauri, Sestao, Areatza, Igorre eta Etxebarri bisitatuko ditu. Herriotako euskara elkarteei esker eskainiko du Topaguneak aukera hori. Argi du federazioko arduradunak: "Erreferentzia gu bihurtu bagara ere, garrantzitsua da azpimarratzea Laburbirak 14. urtea bete badu eta aurtengo edizioan 32 emanaldi egingo baditu herrietako elkarteetatik jasotzen duen erantzunari esker egingo dituela. Alegia, jendea ez balego prest euren herrietan antolatzaile lanetan aritzeko, ez litzateke egingo. Guk filmen aukeraketa egiten dugu, kartelak prestatzen ditugu, kudeaketa lanak egin... Baina Laburbira herri bakoitzera doanean emanaldia eurek proiektatzen dute. Eurek hartu behar dituzte aretoak, eurek iragartzen dute herrian; publikoari eurek egin behar diote harrera... Azken batean, eurek egiten dituzte antolatzaile lanak". Osatu den sare horrek duen garrantzi handia ekarri du gogora. "Elkarteok ez balute eskatuko Laburbira euren herrietara eramatea nahi dutela, ez litzateke egingo".

Sona handia lortu du proiektuak. Horren adierazle, New Yorken, Londresen, Parisen eta Valentzian ere emanaldiak egingo dituzte. "Euskal Etxeetatik kudeatzen dute. Inguru horietan dabilen jendeak bultzatu du. Hala ere, bada euskaraz jakin ez arren gerturatzen denik ere. Euskal kulturarekiko interesa dutenak mugiarazten ditu". Filmak euskaraz ematen dituzte lekuotan, baina azpidatziekin.

"Harrigarria da. Baina aurretik Shanghain ere izan da. Parisen badaramatza jada urte batzuk. New Yorkera iristen den lehen aldia da. Valentziatik ere urtero eskatzen digute". Uruguaitik ere eskaera egin zieten. "Baina, azkenean, ezinezkoa izan da antolatzea".

Topaguneak "beharrezkotzat" jo zuen hasiera-hasieratik euskarazko sortzaileak eta euren lanak ezagutarazteko proiektu hori martxan jartzea. "Gurea hizkuntza gutxitua izanik, arlo guztietan gertatzen den bezala, zabalkunderako zailtasunak daude. Ikus-entzunezkoen barruan, film luzeek bide errazagoa izan dezakete. Baina film laburren mundua ez dago profesionalizatuta, eta zailago dute".

Sustapen lana egiten du federazioak. "Bultzatzen duguna da euskaraz bizitzea zentzu guztietan. Eta hau gure kulturari bultzada emateko modua da". Izan ere, ikus-entzunezkoek gero eta indar handiagoa daukate, gero eta gehiago sortzen eta kontsumitzen dira. "Ikusi besterik ez dago sare sozialetan eta Interneten zer-nolako mugimendua dagoen".

Gabezia horretaz jabetuta, Laburbiraz gain, beste hiru proiektu dauzka martxan Topaguneak: Benito Ansola sariak, Kameretoia eta Irudienea. "Ikus-entzunezkoetan hasi gura duen jende gazteari bide bat zabaltzea da helburua". Benito Ansola lehiaketan parte hartzeko izena emateko epea apirilean zabalduko dute.

Duela hamalau urte Laburbirak bidea hasi zuenetik gauza asko aldatu dira: Film Laburren Zirkuitu gisa hasita, seigarren edizioan bataiatu zuten Laburbira legez. Filmen formatua izan zen, hala ere, aldaketarik garrantzitsuena. Manuel Moreno Topaguneko kidea izan zen hastapen haietan: "Hasieran, 35 milimetroko formatu profesionalean egiten zenez, normalean filmen kopia bakarrarekin egin behar izaten zen zirkuitu osoa. Horrek, besteak beste, egun berean bi herritan edo gehiagotan emanaldia antolatzeko aukera mugatzen zuen".

Formatu aldaketak egileentzako kostuen merkatzea ekarri du. "Bide horretatik, produkzioa demokratizatu egin dela esan daiteke. Ondorioz, askoz gehiago da gaur egun euskaraz egiten dena. Eta, asko hobetu badaiteke ere, euskarazko zinemagintzak orduan ez zeukan errekonozimendua, zirkuitua, ikus-entzuleria eta ibilbidea dauzka gaur egun".

Familia premia bete beharrean
2017-03-102017-03-10Albisteak, Bizkaia, Gizartea

Familia premia bete beharrean

Natalia Salazar Orbe
Hainbat arazo direla tarteko, asko eta asko dira euren seme-alabak behar bezala artatu eta zaintzeko modurik ez duten sendiak. Adingabeentzako egoitzak bihur daitezke ume horien etxe. Hala ere, premia handiak izaten dituzte haurrok...

Amaieraren abiapuntua
2017-03-032017-03-02Albisteak, Asteko Gaiak, Bizkaia, Gizartea

Amaieraren abiapuntua

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Bizkaia hondoratzen hasi zen 1937ko martxoan. Matxitxakon ziren ontzien kanoien zartadekin abiatu zen hilabetea, eta Durangora jaurtitako 281 obusekin bukatu. Hilotzak kostaldetik eta airetik. Lehorrean borrokalariak, guduari hasiera emango zion txistuaren zain. Prest. Bizkaia konkistatzeko erasoaldia abiatu zuten faxistek martxoaren bukaeran. Amaieraren hasiera izan zen lurraldearentzat. Baina ezohiko irudiak ere utzi zituen hilabete hark. Fusilaren eta trikitiaren bueltan ospatu zuten milaka gudarik 1937ko martxoaren 28an Aberri Eguna, lubakietan. Eusko Lurra egunkaria: "Aurtengo Aberri Egunak indar berezia du, euskal lurraldearen zati bat etsaiak inbadituta dagoelako". Egun berean, Defentsa Sailaren telegrama bat iritsi zen Iurretan Euzko Gudarosteak zuen kuartelera: "Indar alemanak, italiarrak eta moroak Gasteizera iritsi dira gerra material ugarirekin. 25 ehiza hegazkin eta hamalau bonbaketari daude. Mola eta Kindelman ere iritsi dira. Azken txostenaren arabera, astelehenean egingo dute eraso". Handia zen bando bateko eta besteko armen arteko aldea, eta gerra armategi horietan irabazi eta galdu zen Bizkaia.

Zaila da kontaketa zehatza egitea. Iturri guztiak ez datoz bat faxistek eta euskal armadak zituzten armen datuetan. Edonola ere, ondorio bera dute zenbaketa guztiek: Francoren aldeko indarren nagusitasuna erabatekoa zen Bizkaia hartzeko operazioa hastean. Jose Antonio Urgoitia euskal armadako kide eta historialariak bildutako datuek erakusten dute armategian zegoen aldea. Urgoitiaren arabera, Molaren armadak 23.620 soldadu zituen martxoan, Legutioko frontea hausteko, eta 11.675 borrokalari zituen euskal armadak. Gudu kanoien diferentzia ere nabarmena zen: 123 zituzten faxistek, eta 23 errepublikanoek. Berdin gurdi blindatuen kasuan: hamazazpi, zortziren aurka. Hegazkin kopuruan dago alderik handiena, baina, Urgoitiak bildutako datuen arabera: 152 zituzten matxinoek martxo bukaeran, eta hamazazpi errepublikanoek.

1937ko ekainean, Burdin Hesia hausteko batailan ere nabarmena zen batzuen eta besteen arteko aldea. Soldaduei dagokienez, antzeko kopuruak zituzten bi bandoek: 12.000 faxistek, eta 10.500 errepublikanoek. Armategian zegoen gakoa: 200 gudu kanoi, hamazortzi gurdi blindatu eta 110 hegazkin zituzten Francoren aldekoek; errepublikanoek, aldiz, ez zuten hegazkinik, eta hogei gudu kanoi besterik ez zituzten Burdin Hesia defenditzeko.

Gerra egiteko modu berriak

Indar militarrean zuten nagusitasunaz jakitun ziren faxistak, eta Bizkaiaren aurkako erasoa martxoan abiatu izana ez zen kasualitatea izan. Madril hartzeko guduan Francoren armadak izandako porrota dago, besteak beste, erabakiaren atzean. Espainiako hiriburua konkistatzeko ezintasunak lur jota utzi zuen bando nazionala. "Martxoa hilabete lazgarria izan zen errebeldeentzat. Hondamenez betetako hilabetea izan zen, eta Madril sekula hartuko ez zuten susmoa zen nagusi", idatzi zuen George Steer kazetariak. Bi hausnarketa nagusi atera zituzten faxistek porrot hartatik: batetik, gerrak uste baino luzeago joko zuela eta denboran irauteko baliabideak beharrezkoak zituztela; eta, bestetik, erabateko garaipena lortu nahi bazen gerra estrategia aldatzea beharrezkoa zela. Bizkaian aurkitu zuten irtenbidea.

Lurraldea aberatsa zen industria siderurgiko, meategi, ontziola eta merkataritza ontzidiari dagokienez, eta, Bizkaia mendean hartzea, gerrari aurre egiteko baliabideak eskuratzeko bide gisa ikusi zuten Francoren aldekoek.

Estrategia militarrak aldatzera bultzatu zituen, bestetik, Madrilgo batailan izandako hondamenak. "Francok ulertu zuen orduko indarrekin ezin zuela Errepublika garaitu, eta Hitlerrengana jo zuen berriz, abiazio eta tanke gehiago eskatzeko". Francori laguntza emateko Hitlerrek izendatu zuen Eneke koronel alemanaren hitzak dira horiek. Martxotik aurrera, lurretik ez, airez egin zuten gerra faxistek. Eta Bizkaia izan zen Francoren aldekoek, Italiako faxisten eta Alemaniako nazien laguntzarekin batera, gerra egiteko modu berria frogatzeko aukeratutako lurraldea. Herman Wilhem Goring politikari naziak Nurenbergeko epaitegian aitortu zuen euskal lurraldea Luftwaffe Alemaniako aire armadaren "proba bankua" izan zela.

Molak berak sinatutako panfletoek eman zuten martxoan hasi eta lurraldea hartu bitartean jazoko zenaren berri. "Azken abisua: Espainiako iparraldean gerra bizkor bukatzea erabaki dut. Hilketarik egin ez eta armak edo beren buruak entregatuko dituztenen bizitzak eta jabetzak errespetatuko ditugu. Zuen sumisioa berehalakoa ez bada, Bizkaia txikituko dut, gerra industrietatik hasita. Nahikoa ahal badut horretarako".

Bazen errepublikanoen aurkakoek aldeko zuten beste aldagai bat ere: Oviedo hartzeko saiakera egin zuten errepublikanoek aurreko hilabeteetan, eta Euzko Gudarosteko hainbat indarrek parte hartu zuten erasoan. Galera ugari izan zituzten, eta Euskal Herriko borrokalarien gogo aldarte txarra aldeko zuten errepublikanoen aurkakoek.

Erabakia hartua zuten: Bizkaia menpean hartzeko ordua iritsi zen. Martxoaren 31n eman zuten lehen kolpea, Durangoren aurkako bonbardaketarekin. 336 herritar hil ziren erasoaren ondorioz —8.797 biztanle zituen orduan—. "Populazio zibilaren kontrako bonbardaketarik ikaragarriena izan zen momentu hartara arte, gizadiaren historian ez zen halakorik gertatu 1937ko martxoaren 31 arte", idatzi zuen Steer kazetariak Times egunkarian. Claude G. Bowers AEBetako kontsulak ere hala azaldu zuen bere memorietan: "Populazio zuriaren kontra ezagutzen den bonbardaketarik izugarriena". Apirilean, are gogorrago jo zuten hegazkin faxistek Bizkaiko hainbat herritan. Ondorengo gertakarien atarikoa izan zen Durango.

Aire erasoekin batera Legutioko frontea hausten saiatu ziren faxistak. "Gaur egunsentian hasi da behin eta berriz iragarritako erasoaldia", idatzi zion Jose Antonio Agirre lehendakariak Indalecio Prieto Espainiako Errepublikako Defentsa ministroari. Ez zen ustekabean iritsi. Martxoaren 23an hasi zuten faxistek Bizkaiari erasotzeko tropen lekualdatzea, eta 28an abiatu nahi zuten lurraldearen aurkako lehen erasoa; VI. Aberri Egunaren ospakizun egunean, hain zuzen. Baina, eguraldiak behartuta, hiru egunez atzeratu zen erasoa.

Aberri Eguna, lubakietan

Gerra testuinguruan ospatu zuten 1937ko Aberri Eguna oraindik errepublikanoak ziren euskal lurraldeetan. Bilbon egin zuten ekitaldi nagusia, baina beste hainbat herritan ere egin zituzten ospakizunak; tartean, Gernikan, Durangon eta Lekeition. Indar erakustaldia izan behar zuen Pazko Eguneko hitzorduak, eta eguna girotzen aritu ziren hedabideak. Eguna egunkariak martxoaren 24an argitaratutako artikulua da adibidea: "Dirdaitsu ta handiro antolatu beaŕ dogu aurtengo abeŕi eguna. Zenbat eta gure eŕia jazartuago, ainbat eta euzko abeŕtzaleak sutsuago; zenbat eta gure arerioak amoŕatuago, ainbat eta gu eŕimeago eta langileago abeŕiaren aldez. Ara or gureatzako egikeriarik egokiena".

Herrietako ekitaldietan ez ezik, lubakietan ere ospatu zuten eguna gudariek. 1932an egin zen lehen Aberri Eguna, Bilbon. Lehendabizikoa egin zutenetik, Donostiak, Gasteizek, Iruñeak eta beste hainbat herrik hartu zuten festa abertzalearen lekukoa. Berezia izan zen 1937koa, gerra betean ospatu baitzen eta antolatzen zen azkena baitzen. 1978ra arte legez kanpoa izan zen jaia. Luciano Kintana Madaria Nik marrazkilariak egin zuen VI. edizioa iragartzeko kartela. Gudari aldizkariaren arima bihurtu ziren Kintanak egindako marrazkiak. 1937ko martxoaren 6an argitaratu zen Gudari aldizkariaren lehen zenbakia, eta Bilbo erori arte izan zen martxan. Guztira, 11 aldizkari kaleratu zituzten.

Faxisten erasoak aurreikusi eta armada antolatzetik haragoko lanak zituen Eusko Jaurlaritzak Bizkaian. Haren menpean zegoen lurralde bakarra zen, eta herritarrak babesteko eta beren beharrizanak asetzeko ardura ere bazuen. Honako galdera hau egin zioten Martin Ugalde idazle gipuzkoarrari: "Bonbek ala goseak, zerk arduratzen zituen gehiago Bilboko herritarrak?". La Guerra en Euzkadi liburuan (Txertoa) ageri da Ugalderen lekukotza. Gipuzkoarra zen sortzez, baina frankistek lurraldea hartu ahala jo zuen Bizkaiko hiriburura babes bila. Hala erantzun zion idazleak galderari: "Goseak. Bonbardaketak aldian-aldian jasaten genituen [...] Babeslekura jotzen genuen korrika [...] babesa sentitzen genuen [...] Babeslekuan goseaz hitz egiten genuen, beti goseaz. Ogi puska bat eskuratu, segituan jan eta egun osoa jan gabe igaro behar izaten genuen. Izugarria zen". Oinarrizko beharra zen elikadura, eta, elikagaien eskasiak eraginda, errazionamendua ezarri zuen Jaurlaritzaren Merkataritza eta Hornikuntza Sailak. Ostatu eta jatetxeetan ere, plater bakarreko otorduak izenez ezagutzen den araua jarri zuten indarrean 1937ko otsailean, eta jatetxeen salneurriak ere mugatu zituzten.

Datuek ematen dute orduko errealitatearen berri. Iñaki Egaña historialariak Gerra Zibila Euskal Herrian liburukietan (Aralar) bildutako datuen arabera, Bizkaiko Erruki Elkarteak 3.897 behartsu hartu zituen 1937ko apirilean. Hilabete berean, 51.586 bazkari eta 44.182 afari eman zituen elkarteak, baita haurrentzako prestatutako 3.000 zopa plater ere. Haurrak babesteko ardura zuen Gizarte Laguntza Sailak martxoaren 20an egin zuen lehen ebakuazioa. Bermeotik atera zen lehen ontzia, 450 haur zituela, Donibane Lohizunera. Faxisten erasoak ugaritu ahala areagotu ziren haurrak atzerriratzeko espedizioak.

Matxitxakon hasi eta Durangon bukatu zen duela 80 urteko martxoa. Atariko hilabetea. Zetorrenaren iragarlea. Amaieraren abiapuntua.

Informazio gehiago nahi izanez gero, jo webgune honetara:

berria.eus/oroiteria

Herriaren ordezkari isilduak
2017-03-032017-03-02Albisteak, Bizkaia, Gizartea, Politika

Herriaren ordezkari isilduak

N. Salazar Orbe
Ezohiko irudia utzi du Gernikako Batzar Etxeak asteon. Aginte lekuetan oraindik nagusi izan ohi den gizonen presentzia nabarmena alde batera utzi, eta emakumeek hartu dute lurralde historikoaren ordezkaritza eta partaidetzaren organo na...

Hamaika ekitaldi, hogei urte ospatzeko
2017-03-032017-03-02Albisteak, Bizkaia, Kultura

Hamaika ekitaldi, hogei urte ospatzeko

Alaitz Armendariz

Dagoeneko hogei urte igaro dira 1997an Bilboko Guggenheim museoa ireki zutenetik, eta hori ospatzeko bat egin dute museoak, Bizkaiko Foru Aldundiak eta BBK-k. Hiru erakundeek lankidetza hitzarmen bat sinatu dute, 2017ko urrira bitarte hainbat ekitaldi eta jarduera antolatzeko. Aldundiak eta BBK-k ekarpen ekonomikoa egingo dute horretarako: lehenengoak 200.000 euro bideratuko ditu Guggenheim museora, eta bigarrenak 100.000 euroko ekarpena egingo du. Lurraldeari Irekitzea, Toparte eta Eginberri izango dira 2017an egingo diren egitasmoak.

Lurraldeari Irekitzea ekintzaren bidez, Bilboko museoko erakusketak Bizkaiko gainerako herrietako biztanleengana heltzea lortu nahi dute. Horretarako, Guggenheim museora joateko garraioa eta sarrerak doan eskainiko dizkiete herritarrei. Horrez gain, artea eta zientzia jorratuko dituen ekitaldi aitzindari eta parte hartzaile bat ere egingo dute, eta musika eta museoaren arkitektura bateratuko ditu, zientzia eta teknologia baliatuta. Museoaren 20. urteurrena ospatzeko berariaz diseinatutako ikuskizun bat ere eskainiko dute. Bi emanaldi horietarako datak zehazteke daude oraindik.

Beste alde batetik, Toparte programa Araba, Bizkai eta Gipuzkoako kultura eragile eta erakundeentzako lankidetza proiektu bat izango da. Horren bitartez, Guggenheim museoak zenbait gune doan erabiltzeko aukera emango du kanpoko jarduerak antolatzeko. Hiru izango dira Toparteren xedeak: inguruko kultura eragileak bateratzea, garatzen diren proposamenen aberastasuna transmititzea eta ikusleei askotariko programa bat eskaintzea. Programa horrek hainbat diziplina bilduko ditu: musika, zinema, bideoa, dantza, antzerkia, gastronomia...

Besteak beste, Toparteri esker, Guggenheim museoak Berlingo Orkestra Filarmonikoaren bost kontzertu emango ditu, zuzenean, ekainera arte. Museoko auditoriumean egingo dira kontzertuak; lehenengoa martxoaren 11n izango da, Elgar eta Txaikovskiren obrekin, eta gainerakoak martxoaren 23an, apirilaren 29an, maiatzaren 6an eta ekainaren 17an izango dira. Apirilaren 8an, berriz, Bilboko Orkestra Sinfonikoak Dvoraken kontzertua joko du museoko atarian. Doako ekintza izango da, baina joan nahi duten guztiek aurretiaz eskuratu beharko dute sarrera.

Hemengo sortzaileen lanak

Horrez gain, Toparteri esker, martxoaren 25ean Musikeneko ikasleek osatutako Sinfoniettak Pierre Boulez, Felix Ibarrondo, Arnold Schoenberg, Igor Stravinski eta beste zenbait konpositoreren obrak interpretatuko ditu, Arturo Tamayoren gidaritzapean. Auditoriumean izango da kontzertua, eta sarrerak lau euro balioko du.

Euskal kulturgintza sustatzen duen Loraldia jaialdiaren bi emanaldi ere Guggenheim museoan izango dira, Toparteri esker. Musikak, dantzak, bertsogintzak eta literaturak bat egingo dute bertan. Lehen emanaldia martxoaren 12an izango da: Dantzaz konpainiak Txoriak dantza emanaldia egingo du, 12:30ean. Sarrera doakoa izango da museorako sarrera erosiz gero. Apirilaren 2an, berriz, Geroa izeneko emanaldian izango dira zenbait idazle, bertsolari eta musikari ezagun. Hamar euro balioko du sarrerak.

Eginberri programa, berriz, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako artista eta sortzaile gazteentzako deialdi ireki batean oinarritu da. Parte hartzaileek arte plastikoetako edozein diziplina jorratzeko aukera izan dute euren proposamenetan, eta epaimahai batek hautatu dituen piezak apirilaren 10etik martxoaren 7ra izango dira ikusgai Guggenheim museoan. Xare Alvarez, Maria Benito, Patrik Grijalvo, Izaro Ieregi, Zaloa Ipiña eta Carlos Martinez artista gazteak izan dira aukeratutako sortzaileak.