BILBO. Miribillan TAO zerbitzua jarri eta 200 edo 300 autorentzako aparkalekua jartzeko asmoa iragarri du Iñaki Azkuna Bilboko alkateak. Bizilagunek salatu dute arazoak dituztela inguru horretan aparkatzeko. Hasteko, TAO zerbitzua jarriko du udalak, eta, gero, finantzaketa daukatenean, aparkalekua egingo dute.

Antena aldatu zigutenetik, bospasei kate baino ez ditugu ikusten ondo, beste zenbait txarto, eta dezente dira ez ditugunak ikusten. Azken horien artean, ETBren kate guztiak. Ez da desgrazia handiegia, baina, Aste Santuko egun gatzipakoetan, poz berezia ematen dit Euskal Herriko Txirrindulari Itzuliak, eta hori txoritxoaren katean ematen dute hain zuzen, nik ikusten ez dudan horretan. Kalera jaitsi, beraz, eta ziklismo-dosia emango didan tabernara abiatzen naiz, Somerara. Ez dut etapa guztietan egiten, interesgarrienetan baizik, eta azkena, larunbatekoa, interesgarria da, bertan erabakiko delako guztia, Oñatiko erlojuaren kontrakoan.

Baina joan naiz, eta taberna itxita. Badaezpada, Herriko Tabernara hurbildu naiz. Itxita hori ere. Plaza Barrian badago beste taberna bat, ziklismoa izaten duena telebistan. Baina, horreur: pertsiana jaitsita. Tronpeten erritmopean, prozesio bat pasatu da nire ondotik, eta iruditu zait kaputxadunak barreka ari zaizkidala. Arineketan, Jardines kaleko tabernetarantz joan naiz. Zabalik daude, baina batean futbola, bestean Viajar katea, eta beste bitan pelikulak dituzte. Santa Maria kaleko taberna guztiak, berriz, itxita. Schalke 04 taldearen jarraitzaile batzuekin gurutzatu naiz kalean; zerbait zabalik aurkitu nahian zebiltzan, ferragosto iberiar hau madarikatuz, eta laguntza eske begiratu didate, baina Txakur kalerantz egin dut ihes, hango tabernen esperantzan. Ez Kalderapeko, ez Egiluz, ez Txakurto, ez batean ez bestean, inon ez dute ziklismorik telebistan. Saibigainen film melodramatiko bat, Iñakiren taberna itxita, Txomin Barullon kanal txororen bat, Santiago plazako kebabean Al Jazeerako albisteak. Zazpikaleetan barrena hiruzpalau kilometro egin ostean, berriro bueltatu naiz Somerara: nire tabernak itxita segitzen du, eta K2n 1 Formulako karrera bat dago jarrita; Jaunak, Nekane, Madariaga, denetan kale. Degustazio batean sartu eta, desesperatuta, barrako andreari esan diot mesedez jartzeko ETB1. Mespretxuz begiratu ostean, burua jiratu du telebistarantz, karolina bat jaten duen bitartean; bazkalosteko pelikula txatxu horietako bat dauka jarrita andre maltzurrak. Ingurura begiratu dut: dena itxita. Eta argia piztu zait: Batzokian izango dute ETB1 jarrita. Samuel Sanchezek jokoan du lasterketa, ziur jeltzale guztiak daudela asturiarra animatzen. Eta joan naiz, baina Teledeporte zuten jarrita, patinaje artistikoa.

Bueltaka segitu dut arratsalde osoan, alferrik. Banekien lasterketa amaitua zela ordurako, baina ez dut etsi. Handik bi ordura, berriro pasatu naiz Batzoki aurretik. Teledeporten Euskal Herriko Itzulia ematen ari ziren diferituan, eta bezeroak adi begira, Samuel animatzen, braboka, oihuka, saltoka, ikusten ari ziren hura aspaldi gertatu zela konturatu gabe. Nik begiratu ere ez dut egin: etxera bueltatu eta ohera sartu naiz, hurrengo eguneko egunkariaren zain.

Usansolo

• Biztanleak: 4.678.

• Herrigunearekiko distantzia: 3 km.

• Auzoak: Pertxin, Lekue, Isisi, Labea, Gorosibai, Unkina.

• Zerbitzuak: Besteak beste, posta bulegoa eta osasun etxea ditu. Galdakaoko ospitalea ere Usansolon dago.

URDULIZ. Urdulizko Udalak pasealeku bat egingo du, ospitalea eta metro geltokia lotzeko. Marutze auzoa zeharkatuko du ibiltokiak, eta bost metro zabal izango da. Hilabete honetan bertan ekingo diete lanei, eta espero dute irailerako bukatzea. 400.000 ...

Bata bestearen atzetik ilaran jarriz gero, hogei kilometroko lerroa osatuko lukete Bizkaiko Foru Agiritegi Historikoak gordetzen dituen dokumentuek. Ez alferrik, XVI. mende bukaeratik gaur egun arte Bizkaian sortu diren agiri garrantzitsuenak gordetzen ditu bere apalategietan, herrialde historikoan urteen joan- etorriak eragin dituen gertaeren lekuko.

Papera nagusi den arren, material grafikoa —argazkiak, irudiak, grabatuak, planoak, mapak...— eta musika ere iristen zaizkie —partiturak eta soinu grabazioak—. Hala, aspaldi desagertutako enpresa garrantzitsuen agiriekin batera —adibidez, Sota-Aznar, Union de Credito Minero eta Ybarra Hermano y Cia enpresenak—, Bilboko Gaston y Daniela denda historikoko oihalen laginak ere aurki daitezke.

1983an sortu zen Foru Agiritegi Historikoa, eta egun Maria Diaz de Haro kalean du egoitza, Bilbon. Bost solairutan banatutako gordailu eta apalategietan Bizkaiko jaurerriaren, Bizkaiko Batzar Nagusien, Bizkaiko Foru Aldundiaren, Bizkaiko Diputazioaren eta Bizkaiko udalen agiriak daude. Adibidez, udal agiriei dagokienez, udal guztiek sortutako agirien erdiak Bilboko Udalarenak dira. Agiri kopuru bertsua bildu dute lurralde historikoak izan dituen erakunde orokorrek, denek batera. Eta epaitegietakoak ere ez dira falta.

Halako agirien erabilerari dagokionez, Aingeru Zabala foru agirizainak honako hau dio: "Epaitegietako dokumentuek informazio handia ematen digute. Adibidez, garai jakin batean zer- nolako delituak egiten ziren jakiteko balio dezakete. Baina baita bestelako ezagutzak eskuratzeko. Kasurako, epaiak irakurrita XVIII. mendean zer irain erabiltzen zituzten jakin dezakegu, bizkaitar batek beste bat salatu zuelako irainduta sentitu zelako".

Baina agiri publiko hauekin batera, agiri pribatuek berebiziko garrantzia daukate; direla familiek mende luzez gorde dituztenak, direla Bizkaiko enpresa garrantzitsuenak. Hain zuzen ere, azken urteetan agiri pribatu hauekin ari dira, bereziki, agiritegia aberasten. "EHUko historialariengana jo genuen, eta Bizkaiko zein enpresaren agiriak gordetzeak merezi duen galdetu genien. Zerrenda bat osatu ziguten eta geu gabiltza enpresaz enpresa agiri eske", azaldu du. Halere, behar gehien ematen dietenak ere badirela aitortu du. "Enpresek ez dute agiriak gordetzeko ohiturarik, ez behar den moduan, behintzat. Familietatik jasotzen ditugunak, ordea, txukun egoten dira; askotan klasifikatuta ere bai, karpetetan gordeta".

Hiru urratseko prozesua

Edozelan ere, agiri guztiek agiritegira sartzen direnetik prozesu berbera jarraitzen dute. Aurrena bigarren solairuan izaten dituzte, egokitze edo konpontze lanak egiteko. "Batzuetan zomorroz beteta ere etortzen dira", dio Zabalak. Klasifikatu eta informatizatu egiten dira agiriok, gerora dokumentu hori non dagoen jakiteko. "Dena dugu lokalizatuta, zein solairutan eta zein apaletan dagoen", dio Zabalak. Behin lehen klasifikazio hori egin ostean, ondo irakurri behar dira, zer dioten jakin, hirugarren urrats batean katalogatu ahal izateko. Irakurketa hori da beharrik zailena.

Historialariak arduratzen dira horretaz. Sasoiaren arabera, gehiago edo gutxiago izaten ditu Foru Agiritegi Historikoak kontratupean. "Gehien izaten dugunean, 40 inguru izaten dira". Orri guztiak irakurri behar dituzte, baina denborarik galdu gabe. "Historialariak dira; irakurritakoa baino gehiago jakin gura izatea normala da. Baina historialari direla ahaztu eta irakurri baino ez dute egin behar, gero behar bezala katalogatzeko".

XVII. mendean, kasurako, sei letra idazteko orri osoa erabiltzen zutela dio; baina beste sasoi batzuetan orriko ordaintzen zenez, den-dena ahalik eta espazio txikiena betez kontatzen ahalegintzen ziren, "ia telegrama estiloan idatziz". Hala, zailtasunak ez dira gutxi, baita letra ulertzeko ere.

Ondorengo urratsa, katalogazioa: "Dokumentuaren nortasun agiria egitea". Hori zenbat eta hobeto egin, agirien artean informazio bila datozen ikertzaileek errazago aurkituko dituzte. Katalogatze lana ondo egin ezean, posible da dena delako gai horretaz hitz egiten duten agirien ehuneko txiki bat baino ez aurkitzea, eta hala informazio asko galduko luke.

Gaur egun Foru Agiritegi Historikoak dituen agirien %80 inguru daude katalogatuta. Hein handi batean, etengabe agiri berriak sartzen ibiltzeak eragozten du dena katalogatuta edukitzea. Honen harira, gainera, Zabalak eurek hartu duten erabaki baten berri eman du. Hark dioenez, katalogatze prozesua behin eta berriz hasteko ohitura dago agiritegi askotan. "Guk dena behin katalogatzeko erabakia hartu genuen, gutxienez zer dugun jakiteko, eta beharrezkoa bada gero hasiko gara hasieratik berriz", argudiatu du erabakia.

Agiritegian kontsulta egiteko ez da ezinbestean ikerlari izan behar. Nortasun agiria erakutsita edonork izango du bilaketa egiteko aukera. Egun, dena informatizatuta dagoenez, bilaketa horiek askoz errazagoak eta eraginkorragoak direla dio Zabalak. Dena den, askotan dokumentu gehiegi izatea ere ez dela komenigarria dio, barrez: "Hogei orri baino ez baditut aurkitu, nekez egingo dut taxuzko ikerketarik. Baina 40.000 aurkituz gero ere, ez naiz, ba, denak irakurtzen hasiko!".

Edonola ere, badira eskuragarri ez dauden agiriak. "Zaharrenei kalte ez egiteko, originalaren ordez transkripzio bat uzten da". Gainera, legez babestuta dauden agiriak ere badirela dio: "Adibidez, XIX. mendeko adopzioen dokumentuak ezin dira erakutsi".

Astelehenetik barikura goiz eta arratsaldez egoten da irekita. "Normalean, agiritegiak goizez baino ez dituzte zabaltzen, baina ikerlarien lana errazteko, batez ere kanpotik datozenena, arratsaldez ere zerbitzua eskaintzea erabaki genuen". Atzerritarrei dagokienez, Frantziatik etortzen dira gehienak. Zapatu goizetan ere joan daiteke. Aste normaletan, batez beste, 20 lagun inguru igarotzen dira agiritegitik.

Bilboko Sociedad La Bilbaina elkarteak sustatuta, Mungiako Berreaga mendian txalet gune bat eraiki zuten 1970eko hamarkadan. Kudeaketa batzordearen ardura da azpiegiturak zaintzea. Egun, argudiaturik Mungiako Udalak ez diela gainontzeko herritarrei be...

Bizkaiko EHNEk oso erabaki larritzat jo du Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak ezezkoa eman izana Durangoko hiltegia berriro zabaltzeko Erraldek aurkeztutako proposamenari. Esan duenez, eragin "oso larriak" dakartza Bizkai osoa ganadua hiltzeko zerbitzu...

Lemoako Bistibieta zabortegiko usaina ezinegona sortzen ari da Zornotzako, Galdakaoko eta Lemoako hainbat bizilagunen artean. Arazo horri irtenbidea emateko eskatu du Zornotzako Udalak, joan den martitzenean alderdi guztiek aho batez onartu zuten adierazpen baten bitartez.

Zornotzako ordezkari politikoek eskatu dute berehala har ditzatela zabortegiko funtzionamendua zuzentzeko neurriak. Herritarrak kezkatuta daude zaborren ondorioz sortutako gasekin. Horrez gain, Zornotzako Udaleko ordezkarien ustez, zaborra kudeatzeko prozedura ez da behar bezalakoa.

Ordezkariek adierazi dute "arauak bete daitezela" besterik ez dutela nahi; "ikuskapen aktibo eta eraginkorrak" eskatu dizkiete ingurumena zaintzeko ardura duten erakundeei. Horretarako, idatzi bat bidali dute Eusko Jaurlaritzara, Bizkaiko Foru Aldundira eta Galdakaoko eta Lemoako udaletara.

Besteak beste, udalak eskaera egin du zabortegiaren funtzionamendua luzatzeko plana geldiarazteko. Izan ere, zabortegia kudeatzen duen enpresak, Ekonorrek, 2023ra arte luzatu gura du zabortegiaren iraupena —aurreikusita dago 2014ra arte iraungo duela—. Zornotzako Udalak eskatu du geldiaraz dezatela iraupen hori luzatzeko tramitazio guztia.

Bilduren deia

Alde horretatik, Bildu koalizioak deia egin die gainerako alderdi politikoei Bistibieta zabortegiaren iraupena luzatzeko planaren aurka ager daitezen. Zornotzako udalbatzak erabaki instituzionalaren berri eman ostean egin zuen dei hori Urko Lopezek, herri horretako zinegotziak.

Kezkaren berri eman zuen: "Kiratsaz gain, ez dakigu arnasten duguna arriskutsua den ala ez". Gogorarazi zuten zabortegia malda batean dagoela, erreka ondoan. Zornotzako, Lemoako eta Galdakaoko Bilduko zinegotziek prentsaurrekoan azaldu zutenez, uholdeak edo euri jasak izanez gero kolokan jarriko litzateke uraren osasungarritasuna.

Salatu dute 2008az geroztik ez dela egin isurketen kontrolik. Bildu koalizioak gogorarazi duenez, onartu egin zuten urte horretan Ekonor enpresak usainen kontrolaren kontra jarritako gorako errekurtsoa.

Gaur egun, Lemoako zabortegiak 111.8165 metro koadroko lekua dauka, eta muga horretara iristen ari da. Bestalde, Saioa Elejabarrieta Lemoako alkateak gogorarazi du ezinezkoa dela Ekonor enpresak egindako eskaera, iraupena 2023ra arte luzatzekoa; izan ere, zabortegia handitzeko aurreikusitako lur eremua babestutako baso eremu urbanizaezin gisa jasota dago Lurralde Plan Partzialean. Plan hori 2010ean onartu zuten.

Lemoa herrian dago Bistibieta, Zornotzako Kortederra auzoaren ondoan. N-634 errepidea eta A-8 autobidea ere gertu ditu. Amiantoa eta beste substantzia kimiko batzuen hondakinak hartzen ditu zabortegi horrek.

ERANDIO. Hegoalde kultur elkarteak eta Erandio Altzagako jai batzordeak salatu dute bost pertsona Espainiako Auzitegi Nazionalera deklaratzera deitu dituztela, iazko jaien propaganda liburuxkan agertutako iragarki batengatik. Hain zuzen, elkarte horie...

BILBO. Datorren domekan zenbait denda zabalduko dituztela salatzeko, elkarretaratzera deitu dute Bizkaiko merkataritzaren alorrean gehiengoa duten sindikatuek; ELA, LAB, ESK, CCOO eta UGT sindikatuek deituta, kontzentrazio bat egingo dute jai egunetan jai egiteko eskatzeko, Kale Nagusian —Ford dendaren aurrean—, 11:00etan.