Natalia Salazar Orbe
Ibaiondoko ikastetxe publikoetako hezkuntza komunitateak hezkuntza eredu horretan sumatu dituen gabeziei aurre egiteko baliabideak eskatu dizkie Eusko Jaurlaritzari eta Bilboko Udalari. Erakunde biek hartuak zituzten konpromisoak betetzeko eskatu dute. Leku kopurua handitzea eta “eskola politika klasista eta baztertzaileak” alde batera uztea dago euren aldarrikapenen oinarrian. Eta argi dute itunpeko ikastetxeei eskaintzen dieten arreta ez daukatela eskola publikoekin. Garcia Rivero, Miribilla, Mujika, Pagasarribide, Iruarteta, Gallegorria, San Adrian eta Ezkurtze zentroetako guraso elkarteek egin dituzte salaketak.
Aferaz afera aletu ditu antzeman dituzten arazoak Jokin Alberdi Ibaiondo barrutiko ikastetxe publikoetako hezkuntza komunitateko kideak. Hainbat zentro handitu eta beste berriren bat eraikitzeko Eusko Jaurlaritzak eta udalak zuten konpromisoa gauzatzea da aldarrikapenetako bat. Solokoetxen, Atxurin, Zazpikaleetan eta Bilbo Zaharrean hamabi urte daramatzate Emilio Campuzano institutuko heziketa zikloetarako zentro bat eskatzen. Helburua da bertako instalazioetan beste zentro bat izatea, barrutiaren beheko alde osorako Bigarren Hezkuntza eta Batxilergoa emateko. Asmoa, baina, bertan behera geratu zen, Jaurlaritza eta udala ez zirelako ados jarri.
Duela bost urte heldu zioten berriz ere eskaerari. Izan ere, gaur egun Garcia Rivero, Mujika eta Miribillako ikasleek, behintzat, hiru zentrotan egin behar dute euren hezkuntza ibilbidea: “Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza eta Batxilergoa zentro desberdinetan egiten dute. Ez da logikoa. Beraz, aldarrikapen historiko honi heldu diogu”.
Solokoetxen iaz Batxilergoa egiteko lerroa zabaldu zuten. Hala ere, eskas deritzote eskaintzari. “Hemendik hiru urtera gainezka egingo du: Mujika eta Miribillatik datozen D ereduko ikasleek hura dute erreferentziazko zentro. Horregatik beteko da. Beraz, DBH eta Batxilergo ikasketak egiteko zentro indartsu bat behar dugu. Eta, oraingoz, adabakiak jartzen besterik ez dira ari”.
Jaurlaritzaren konpromisoa badute. Duela bizpahiru urte agindu zieten Zorrotzaurren egingo zutela Emilio Campuzanoko heziketa zikloetarako zentroa. Hiru urte barru zentro hori prest izatea nahiko lukete guraso elkarteek. Hala ere, Bilboko Eskola Kontseiluak esan die 2018aren bukaera aldera arte ez diotela entregatuko eraikina egiteko lursaila Jaurlaritzari. “Horrek dena atzeratuko luke. Beraz, obrak azkartzeko presioa egiten ari gara”.
Hazkunde demografikoa ere etsai dute erlojuz kontrako afera horretan. “Ibaiondo barrutiko goiko aldera —Miribilla, San Adrian eta Iralaberrira— familia asko joan ziren, etxebizitza ugari egin zirelako”. Hala, lau urtetik gora dira Jaurlaritzak “hiruzpalau obra handi egiteko” konpromisoa hartu zuela. Besteak beste, Pagasarribiden DBH ere sartzeko eraikin berri bat egin behar zuten, eta San Adrian handitu. Hala ere, ez dute horrelakorik egin.
Ikastetxe publikoetan gabezia horiek daude, baina itunpekoek, aldiz, bestelako onurak izan dituztela salatu du Alberdik. “Azken bost urteetan Abusu eta Miribillako zentroetan obra garrantzitsuak egin dira; publikoan baino askoz azkarrago. Hau ez da itunpeko ikastetxeen aurkako kritika bat, administrazioen jokabidearen aurkakoa baizik”.
Adibiderik argiena Urretxindorra ikastola handitzeko lanak direla azaldu du. Mercadona supermerkatu kateak bertan saltoki bat zabalduko duela eta, udalak Hiria Biziberritzeko Plan Berezi baten izapideak azkartu dituela diote. “Era horretako presarik ez du izan Zorrotzaurreko lanekin. Horrek agerian uzten du eskola publikoak merkataritza zentroaren atzetik jartzen dituztela. Udalaren lehentasuna da hirian Mercadona egotea, eskola publikoen arazoak konpondu ordez”.
Eskola klasisten aurka
Leku kopuruak handitu beharraz gain, aberatsen eta pobreen eskola ereduen aurkako aldarrikapena ere egin du Ibaiondoko ikastetxe publikoetako hezkuntza komunitateak. Alberdik nabarmendu du behe klasekoen kontzentrazioa gertatzen dela zentro askotan. Hala, eskola batzuk bigarren mailako bihurtu dira, besteak beste emaitzen aldetik. Jaurlaritzak erraztu duen politika bat dela deritzo. Hala ere, familien aurreiritziei ere egotzi die erruaren zati bat.
Egoera horri buelta emateko konponbidea badutela sinetsita daude. Frogatu ere egin dute bertako ikastetxe batean. Zazpikaleetan dagoen Mujika eskola publikoan egin zuten esperientziak bermatzen du euren proposamena. “Oso matrikula gutxi zituen, leku ugari geratzen ziren hutsik. Orain, ez da plaza hutsik geratzen”.
Duela urte batzuk Atxurin lekurik gabe geratu ziren hogei familia inguruk hara jo zuten euren seme-alabak eskolatzera. Lerro bakarreko eskola bat da, eta orduan A eredua besterik ez zuen. D eredua ezarri zuten, eta, gaur egun, gorengo mailetan A eredua badago ere, gainerako guztiak D ereduko gelak dira. Hala, bospasei urtetan erabat aldatu da ikastetxearen egoera. “Talde handi bat horretan inplikatzea da gakoa. Guk hasi genuen bidea, baina gure atzetik familia konprometitu gehiago etorri ziren, eta gehienbat etorkinak zituen ikastetxea normalizatzea lortu genuen”.
Izan ere, sinetsita daude eskolek auzoaren errealitatearen isla izan behar dutela. Atxurin hori betetzen dela dio Alberdik. “Hori onuragarria da. Batzuek esaten dute gero eta etorkin gehiago dagoela. Gure eskolan %10 inguruan dira etorkinak. Kopuru hori errealitate soziologikoaren parekoa da. Eta hori da nik nire haurrentzako gura dudana: eskolan auzoaren isla izan dezala”.
Horretarako erakundeen konpromiso handia eskatu du. “Baliabide gehiago jarri behar dituzte, diskriminazio positiboa egin behar dute matrikulazio eremuan eta jendea animatu behar dute”. Gogora ekarri du eurak ate irekien egun batera gonbidatu zituztela Mujika zentroan. “Guk ere aurreiritziak izan genituen”. Baina aurrera egin zuten eta pozik daude lortutakoarekin. Miribillan ere lortu zuten A eredua kentzea. Beraz, Alberdik argi du zein den bidea. “Asko kostatzen da, norbere seme-alaben hezkuntza lehentasuna delako. Hala ere, askotan, pixka bat arriskatuta, askoz gehiago lortzen da”.
Iñigo Astiz
Euskara pozgarri egitea. Subertsio doinu argia zuten hitz horiek debekuz eta zigorrez betetako frankismoko giro estuan, baina horixe izan zen Kili-kili proiektua sortu zutenen asmoa hasieratik: eskoletan euskaraz alfabetatzeko aukerarik ez zuten haur euskaldunak jolas bidez alfabetatzea. Jolas bidez, irribarrez, azken finean, kili-kilika. Jose Antonio Retolazaren eta Lander Gallastegiren ekimenez hasi zen dena Bilboko San Antongo elizan. 1966an kaleratu zituzten lehenengoz eskuz fotokopiatutako orritxo batzuk, eta urteekin Euskal Herri osora zabaltzen zen 18.000 harpideko aldizkari bilakatu zen Kili-kili. Proiektu haren 50 urteko historia biltzen duen erakusketa zabaldu du orain Bilboko Euskal Museoak: Kili-kili euskera pozgarri. 1966-2016.
Sariak, lehiaketak, txokolate janak, jolasak eta asmakizunak ziren maiz amua, baina euskara zen benetako helburua. Nolabait ere, irribarrea hautatu zuten haurrak euskaraz alfabetatzeko metodo modura hasieratik. Baina frankismopean nekeza zuten bidea euskarazko irribarreek ere, eta funtsezkoa izan zen Elizaren eta Euskarazaleak elkartearen babesa. Euskarazko kristau taldeak dira klabea. Giro horretan sortu zen proiektuaren ikur izango zen Kili-kili izeneko pertsonaia, eta agerikoak dira giro horren arrastoak 1966an pertsonaiak bere burua euskalduna, bilbotarra eta jainkozalea zela esanez egin zuen lehen aurkezpenean: “Bilbotara naz. Jaio-baria. S. Anton’go zubi-ondoan jaioa ta bertako elizan Kili-Kili izena ipiñi daustena. Izen oreri zer deritxazu? Polita da?”.
Bilbokoa zena azkar bihurtu zen Euskal Herrikoa. Kili-kili martxan jarri eta berehala hedatu baitzen lehenik Bizkaira eta gero Euskal Herri osora. Hamabi koaderno argitaratu zituzten 1969tik 1972ra arte, baina zabalpena kontuan harturik lekuan lekuko hizkerara egokitzen zituzten edukiak. Koadernoak ez ezik, Gabonetako postalak, egutegiak, gutunak idazteko orriak eta itsasgarriak ere sortu zituen Kili-kili-k sasoi hartan, eta haien guztien lagin bat ere biltzen du orain Bilboko Euskal Museoko erakusketak, garai hartako argazki sorta batekin batera.
1977a ere bada klabea. Izan ere, urte hartan egin zen lehen Kili-kili eguna, Bilbon, eta erantzun handia izan zuen deialdiak. Garai hartako argazkiak ikus daitezke Euskal Museoko hormetan, eta jendetza ageri da gehienetan. San Mames futbol zelaiaren arkuaren atzealdean, eta milaka pertsona haren aurreko autobus geltokian. Ikurrinak, kartelak, dantzariak, familiak… Festa hura baliatu zuten Kili-kiliko arduradunek aldizkariaren formatu berria aurkezteko, eta aldaketa garrantzitsua izan zen. Komiki itxura izan zuen aldizkariak ordutik aurrera, eta beste hizkuntzetan irakur zitezkeen komiki sorta zekarren euskaraz. Asterix eta Obelix, Mortadelo eta Filemon, Zipi eta Zape, Panter Gorriska, Errobin eta Seherif… Eta, horiekin batera, baita Euskal Herriko pertsonaia garrantzitsu bati egindako elkarrizketa ere. Eta zenbaki guzti-guztietan beti ikur bera: Kili-kili pertsonaia aldizkariaren izenari kili-kiliak egiten, irribarre zabalez eta begi bat itxita, jostari.
18.000. Esanguratsua da datua. Izan ere, 18.000 harpidedun ere izan zituen aldizkariak bere garairik oparoenean, eta zifra horrek ematen du Kili-kili proiektua sustatzen zegoen jendetzaren neurria ere. “Esan daiteke mugimendu bat izan zela”, zehaztu dute erakusketaren antolatzaileek. Laguntzaile sare ikaragarri handia izan zuen atzean aldizkariak. Aldizkariak sortu ez ezik, aldizkari haiek banatu ere egin behar ziren, eta antolatu behar ziren Kili-kili egunak, eta lortu behar ziren sariketarako sariak, eta… Eta ezinbestekoa zen mugimendu oso bat hori posible egin ahal izateko.
Irratirainoko jauzia
Komiki liburu osoak ere argitaratu zituen Kili-kili-k. Kili-txortak deitu zituzten liburuki haiek. Horrela kaleratu ziren, esaterako, William Tellen nondik norakoak kontatzen zituen komiki liburua, Dick Turpinen abenturak biltzen zituena, Erramun Basajaunarenak eta beste hainbat. Baina irribarrea sortzearekin batera, ikasgaiak eskaintzea ere bazen Kili-kili-koen asmoa, eta horiekin batera euskal historiari eta Jesusi buruzko liburukiak ere kaleratu zituzten. Eta irrati uhinetara ere egin zuen jauzi Kili-kili-k Euskal Herriko hainbat irratitan ematen zuten Kili-Irratia programaren bidez.
Oraingoz Bilbon dago erakusketa, baina Euskal Herriko beste txoko batzuetara ere eramatea da antolatzaileen asmoa. Zabaldu egin nahi dute 50 urte bete dituen umearen historia.
Aitziber Laskibar Lizarribar
Jaiegun hauetan kanporako planik egin ez duenak izango du non gozatu bertan ere. Bizkaiko hainbat herrik prestatu dituzte kultur eskaintzak, baina, ezbairik gabe, hiriburua izango da nagusi. 140 ekitaldiz osatutako programa…
Herritarren eguneroko harremanak tenka litzakeen erabaki batek aztoratu egin ditu Busturia eta Sukarrieta herriak. Mugakide dira, eta aspalditik izan dituzte eztabaidak bataren eta bestearen lur eta mugak zirela eta. Azkenak San Antonioko hondartza ingurua du protagonista. Enklabea bien artean banatzeko proposamena egin du aldundiak; Sukarrietako Udalak kezka azaldu du; Busturikoaren erantzuna zakarragoa izan da: “Lotsagarritzat eta jauntxokeriatzat” jo dute udalean ordezkaritza duten alderdi guztiek. EAJk du alkatetza bietan.
Justizia Auzitegi Nagusiak 2013an ebatzi zuen Sukarrietak Busturian zeukan San Antonio enklabea desagerrarazi behar zela eta bien arteko mugak moldatu behar zirela. Auzitegi Gorenak ere berretsi zuen iaz San Antonioko hondartza, Abiña auzoa eta udalekuak dauden eremuak osatutako enklabea desagerrarazi egin behar zirela. Hala, aldundiak Gobernu Kontseiluan onartu berri du prozesu hori gauzatzeko izapideak abiatzea.
Epaia betearazteko asmoz, aldundiak azterketa tekniko bat agindu zuen. Lau aukera proposatzen zituen azterketa horrek. Azkenean, mugak aldatu eta enklabea bi herrien artean banatzearen aldeko hautua egin dute. Herri Administrazio eta Erakunde Harremanetarako diputatu Ibone Bengoetxearen aburuz, Gobernu Kontseiluak onartu duen proposamena “orekatuena” da bi udalerrientzat.
Proposamen hori onartuz gero, Sukarrietarentzat izango lirateke egun Busturiarenak diren Santarenako lurrak. Hala, lurraldean jarraipena izango luke herriak. Udalekuen eraikina ere harentzat izango litzateke. Busturiak, berriz, San Antonio hondartza eta haren hegoaldeko partzelaren zati bat eskuratuko lituzke. Beraz, enklabearen iparraldearekin geratuko litzateke Sukarrieta, eta, Busturia, berriz, hegoaldearekin.
Alegazioetarako 30 egun
Proposamena Bizkaiko Aldizkari Ofizialean argitaratzen dutenetik 30 egun dituzte aldeek alegazioak aurkezteko. Eta izango dira, zalantzarik gabe. Izan ere, udalak ez ezik, herritarrak eurak ere kezkatuta daude.
1.700 biztanle inguru ditu Busturiko Udalak, eta haserre azaldu da. Aldundiari eta Sukarrietari San Antonio enklabeari dagozkion bi auzi irabazi dizkiola ekarri du gogora. Hala, salatu dutenez, aldundiak enklabea desagerrarazteko proposamena egin du “Busturiko udalerriaren zati bat lapurtuta Sukarrietari emateko”. Aurreratu du berriz ere joko dutela epaitegietara.
Aldundiak egindako proposamenaren helburua da herri batean eta bestean izango diren muga aldaketek antzeko ondorioak izan ditzatela bi herrietan. Lurralde eremuari eta ekonomiari dagozkien ondorioez ari da.
Busturiko Udala ez dator bat hausnarketa horrekin. “Badirudi jauntxokeria jarrera hori hartzeko argudioetako bat ekonomikoa dela; alegia, Sukarrietak ezin duela bideragarritasun ekonomikorik gabe geratu. Hala ere, datuak argiak dira: Sukarrietako Udalak zerga bidez biztanleko jasotzen duen kopurua Busturikoaren ia bikoitza da: 410 euro Sukarrietan, eta 227 Busturian”. Udal gobernua sinetsita dago Aldundiak Sukarrietari egin gura diola mesede. San Antonio enklabeari dagozkion datu ekonomikoak emateari uko egin diola salatu du, eta beharrezko dituzte alegazioak aurkezteko.
Enklabea zelan desagerrarazi aztertu behar zuen enpresa aukeratzeko prozesua ere zalantzan jarri dute busturiarrek. Nahierara egin duela diote, eta proposamena aldundiaren neurrira osatu duela baieztatu dute.
Sukarrietako Udalari dagokionez, lur eremu osoa defendatzeko konpromisoa adierazi du. “Metro koadro bat bera ere” ez duela galdu gura iragarri du. Aldundiaren proposamenetik pozik hartu du Abiña auzoko herritarrek Sukarrietakoak izaten jarraituko dutela. Hala ere, kezkatuta dago “herriaren ikono den San Antonioko hondartza” galduko luketelako. Baita erresoluzio horrek herriaren ekonomian izan dezakeen eraginagatik ere.
Herritarrak ere, haserre
Sukarrietak 350 biztanle pasatxo ditu, eta bertako bizilagunetako asko ere haserre daude. Udatiar ugari biltzen dituen herria da hura. Baina bertakoek ez dituzte eurentzakotzat dituzten lurrak galdu gura.
Bitxia da Sukarrietak hartzen duen lur eremua. Izan ere, Kanalan, itsasadarraren beste aldean, beste enklabe bat dauka, Gautegiz Arteagan. Horrek, oraingoz, bere hartan jarraituko du. Eta Busturikoarekin zer gertatzen den ere ikusteke dago, alegazio mordoa izango dela baitirudi.
Aitziber Laskibar Lizarribar
Hilotzak lurperatzea izan da, duela urte gutxira arte, zendutako gorpuei bide emateko ia aukera bakarra. Hildakoa agurtzeko elizkizuna egin, eta gorpua ehorztea. Hileta zibilek gora egin dute, ordea, azken urteetan. Are gehiago errausketek. Era nabarmenean, eta etengabe; lurperatzeen kopurua gainditu eta bikoizteraino. Datuak ikusi besterik ez dago: iaz, 1.424 gorpu erraustu zituen Bilboko Zerbitzuak erakundeak, eta 769 hobiratu. Beharrizan berriei erantzuna eman behar zitzaiela eta, erraustuko direnak agurtu eta errautsak zabaltzeko eremua prestatu du Bilboko Udalak: Oroimenaren Basoa.
Derioko hilerrian bertan atondu du eremu berria Bilboko Udalak; hilerriaren erdian dagoen Begoñako Amaren plazan. Gorpua erraustu ondoren, hautsak bertan gorde edo zabaltzeko aukera izango dute, beraz, hildakoen senide eta lagunek aurrerantzean. Baita azken agurrerako ekitaldi zibilak bertan egiteko aukera ere.
Berritzailea da proiektua. Orain arte ez zegoen errautsak botatzeko espresuki prestatutako lekurik Bizkaian. Mendian zein itsasoan aireratu ohi ziren gehienetan, edo, bestela, errautsontzian gordeta mantendu. Nork bere etxera eraman behar izaten zituen hurkoaren hauts horiek, ez baitzegoen horiek uzteko eremurik. Hemendik aurrera, hilerrian utzi ahalko dira errautsak, Oroimenaren Basoan hartarako atondutako gunean.
Oroitzeko gunea
Hobiratutakoen senide eta lagunek hilerrian hurkoaren gorpua gordeta dagoen lekua bisitatzeko aukera izaten duten moduan, gorpua errausten duten familiek ere izango dute hurkoa oroitzeko leku bat, beraz; bai hautsak bertan gorde dituztenek, bai bertan aireratu dituztenek.
Horri begira egituratuta dago basoa; senideek agurra intimitatean baina leku atseginean emateko aukera izateko helburuarekin egina da, eta hildako laguna oroitzeko gune bihurtzeko asmoarekin.
Zuhaitzez inguratutako eremuan, ereinotz handi bat da erdigunea: agurren kokaleku izango den eta lurrari itzulitako errautsak hartuko dituen gunea. Zuhaitz nagusiaren oinetan gune borobila dago, egur azalez osatua. Horixe da errautsak zabaltzeko lekua. Errautsak bertan botatzen direnean, ur lainoztatuaren sistema eta ureztatze sistema martxan jartzen dira, errautsak pixkanaka xurga daitezen.
Erdigune nagusi hori harrizko bankuz inguratuta dago. Azken agurrerako ekitaldia modu erosoan jarraitzeko aukera eman ez ezik, bisitariek nork bere hurkoa lasai oroit dezan pentsatuta egituratuta dago. Txapaz egindako hamabi elementuk osatzen dute ingurua. Neurri desberdinetako sormenak dira, eta poesiaren bidez hausnarketari bide ematen diote. Hain zuzen, barnera begiratzeko deia egiten duten Xabier Lizardiren poema zatiak jasotzen dituzte elementu horietako bakoitzak. Eremuaren sarreran dagoen mugarriak, txapa zulatuz egina dagoen hiruki formakoak, bertara sartzeko gonbit egiten dio bisitariari. Gabriel Arestiren testu batek ematen dio ongietorria hildakoa agurtzera doanari, eta hausnarketara dei egin.
Zabala da eremua; handia eta irekia, naturarekin eta inguruarekin elkarbizitzera deitzen duena. 800 metro koadroko txokoan agerikoa da zuhaitzak direla nagusi, eta harrizko zein txapazko elementuek modu arinean egiten dute sarbidea lurraren munduan.
Doako zerbitzua
Hilaren 16an udal ordezkariek inauguratu zutenetik, martxan da Bilboko Udalaren zerbitzu berria. Herritar guztiei zabalik egongo den zerbitzu publikoa edozein herritarrek erabili ahal izango du. Baina, hartarako, jarraibide batzuk bete beharko direla ohartarazi dute udal agintariek. Batez ere, errautsak Oroimenaren Basoan zabaldu ahal izateko Bilboko Zerbitzuak erakundearekin harremanetan jarri beharko dela eta harekin zeremoniarako ordua hitzartu beharko dela abisu eman dute. Telefono zenbaki honetara deitu behar da errautsak zabaltzeko eskaerak egiteko: 94-423 10 19.
Bilbo Zaharra da bizi itxaropen txikiena duen eremua Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban; handia da herri batzuen eta besteen arteko aldea. Bizkaian bertan, gizonak 81,2 urte biziko dira Algortan, batez beste; Bilbo Zaharrekoak baino ia hamar urte gehiago. Desberdintasun sozialak dira bizi itxaropenean dauden aldeen arrazoi nagusiak. - Irakurri gehiago...
Aitziber Laskibar Lizarribar
Atzerapen, geldialdi eta urteetako liskarrak gaindituta, martxan dira Bilboko metroaren 3. linea zabaltzeko lanak. Aurreratuta daude dagoeneko, eta instituzioetako ordezkariek iragarri dute noizko egongo den irekita Otxarkoaga eta Matiko barnebilduko dituen ibilbide berria: datorren urteko martxorako iragarri dute inaugurazioa, “ezustekorik ez badago”.
Lanak abian direla, martxa onean doazela eta proiektu erraldoiaren geraleku eta lotura berriek aukera asko zabalduko dituztela esateko agertu dira komunikabideen aurrean Bilboko, Bizkaiko eta Eusko Jaurlaritzako agintari nagusiak. “Herritar askori onura” ekarriko dien linearen lanak aurreratuta daudela erakusteko sartu dira lur azpira Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakaria, Unai Rementeria Bizkaiko Foru Aldundiko ahaldun nagusia eta Juan Maria Aburto Bilboko alkatea, besteak beste. Eta jakinarazi dute, hiru instituzioen elkarlanari esker, kostata baina lortuko dela horrenbestetan agindutakoa gauzatzea. Tunel barrutik argia erakustera joan dira lur azpiko lanetara bertara. Zulatze lanak amaituta daudela esatera, eta 5,85 kilometro luze den ibilbide osoa oinez egin daitekeela erakustera. Zazpi urte behar izan dira zulobidea egiteko.
“Gune nagusia”
Bidegurutzean egongo den Alde Zaharreko geltokian ari dira langileak, buru-belarri, azkenaldian. San Nikolaseko sarrera eraitsi dute, eta hutsik dago orain, metro-bagoiak joango diren bi tunelen zuloak besterik ikusten ez direla. Sarrera hori baliogabetuta, Unamunoko sarrera da Alde Zaharreko geltokiak egun irekita duen sarrera bakarra. Esperantza frontoiaren zati handiena ere deseginda dago. Hori bai, metroaren lanak amaitzean, frontoi mitikoa berregingo dutela ziurtatu dute.
Hain zuzen, “gune nagusia” izango da Alde Zaharreko geltoki hori, agintarien hitzetan. Zergatia argia da: han lotuko dira Etxebarritik datorren linea Otxarkoaga eta Txurdinagatik etorriko den bidearekin, eta Uribarri eta Matikotik iritsitakoarekin. Eta hara iritsiko dira baita Txorierritik, Durangaldetik eta Urdaibaitik Bilbora doazen trenak ere. “Bizkaiaren bizkarrezurra izango da; lurralde osoa egituratuko du”, adierazi du Urkullu lehendakariak proiektuaren handitasuna nabarmentzeko.
Agintarien aurreikuspenen arabera, 70.000 pertsonari emango die zerbitzua 3. linea horrek, eta urtean hamar milioi bidaiari izatea espero dute. Horretarako, beste urtebeteko lana behar izango da. Eta 279 milioi euroko inbertsioa. Eusko Jaurlaritzak hartu du bere gain kostuaren erdia, eta Bizkaiko Foru Aldundiak beste erdia.
Unai Rementeria ahaldun nagusiak jakinarazi duenez, metroaren lanak hasi zirenetik, 1998. urtetik, 1.320 milioi euro jarri ditu aldundiak. “Gauzak ez dira bakarrik egiten”, argudiatu du inbertsioa. Baina Bilboko metroak herritarren bizi baldintzak hobetu dituela sinetsita, uste du inbertsioak, merezi izateaz gain, erakutsi duela foru aldundiak “pertsonekiko, garapenarekiko eta kalitatearekiko duen konpromisoa”. Horri eutsiko diola esan du, eta aurrerantzean ere herritarrei bizimodua errazten lagunduko dien proiektu eta lanak gauzatzeko apustuari eutsiko diola.
Atzerako kontua
Agintarien hitzetan, bizkaitarrei garraiatzeko modua aldatuko dien proiektua martxan ikusteko atzerako kontua hasi da. Lur azpia zulatzeko lanak amaituta, trenbidea egiteko lanetan ari dira orain. Tunelak egokitu, errailak jarri eta geltokiak egiteko garaia da. Euskal Trenbide Sareak du linea berria egiteko lanen ardura, eta, Jose Luis Sabas zuzendariaren esanetan, ezarrita daude epeak: Gabonetarako geltokietako nasak amaituta egotea espero du.
Horrek ez du esan nahi, ordea, metroaren linea berria abenduan erabiltzeko moduan egongo denik; ezta datorren urteko lehen egunetan ere. Herritarrentzat 2017. urteko lehen hiruhilekoan zabalduko dela adierazi du; datorren urteko martxoaren amaiera jarri du erabilgarri egoteko epetzat.
Izan ere, nasak prestatuta egon arren, beste zenbait lan egin beharko dira abendua eta martxoa bitartean: besteak beste, geltokien arteko seinale eta komunikazio sistemak jarri beharko dira, eta, gero, hilabetean gutxienez, dena ondo dabilen probak egin.
Eider Mugartegi
Hamar boluntarioren laguntzagaz, independente egin dira hiru gazte. Otsailetik bizi dira, domekatik barikura, Markina-Xemeingo etxe batean. Herria, familia eta lagunak atzean utzi barik, euren autonomia eta elkarbizitza garatzeko aukera…
Natalia Salazar Orbe
Bertsolari ezezagunez osatutako kartela du gaur Bilboko Kafe Antzokiak. Ezagunak izan ez arren, grina biziz aritzeko gogotsu daude norgehiagokan ariko diren 15 eta 24 urte arteko gazteak. Bertsolari Gazteen 24. BBK Sariketako finalean lehiatuko dira Busturialdeko eta Hego Uribeko gazteak, 19:00etan. Saio berezia izango da: bertsolarien gaztetasunagatik, batetik, eta taldean egindako erakustaldia izango delako, bestetik: sei kidez osatutako taldeetan lehiatuko dira. Beñat Vidal Bizkaiko Bertsozale Elkarteko Sustapen arduradunak argi dauka: “Sariketako talderik onenak ariko dira gaur kantuan, eta plaza handi batean abesteko prest daude. Baliteke gazteak urduri egotea, baina urduritasun hori erronka bihurtuko dute, eta saio polit bat entzuteko moduan izango gara”.
Lehenengoz ibili dira Bizkaiko eskualde guztietako ordezkariak lehian. Zortzi talde osatuta, kanporaketaz kanporaketa aritu dira, otsailaren erdi aldeaz geroztik, ikastetxe eta ikastoletan bertsorik onenak nortzuek egingo zituzten norgehiagokan. Eta “maila ona” erakutsi dute, bai 18 urtera arteko taldeetakoek, bai hortik 24 urtera bitartekoek. Izan ere, taldeko hiru kide 15 eta 18 urte bitartekoak dira, eta, gainerakoak, 24 urtera artekoak.
Plazetan trebatzea, xede
Batzuen eta besteen artean alderik nabari bada ere, gaiak adinari egokituta ematen dizkiete gai-jartzaileek. “Hala, gazteen tematikak jartzen dira, haien kezkak kontuan hartzen dituztenak. Beraz, aldea ez da horrenbeste nabari”. Dena den, eztabaidaezina da esperientziak beste kutsu bat ematen diola bertsolariari. “Oholtza edo plaza gaineko esperientziak asko egiten du kantatzeko orduan”.
Horixe dute helburu era horretako sariketek: “Gazteak plazetan trebatzea, horietan kantuan hasi behar dutenean ez dadin izan kolpe handi bat eurentzat”. Izan ere, bertso eskolatik plazarako saltoa zaila izaten da sarri asko. “Jendaurrean kantatzea ez da gauza erraza; denek ez dute gustuko izaten. Eta honek horretarako aukera ematen die”.
Bertsotan taldean aritzeak badu berezitasunik. Nabarmenena taldeak norbanakoari ematen dion babesa da. “Denen artean egin beharreko zerbait da, eta lortzen denak denen artean lortu izanaren sentipena uzten du. Horrek babesa ematen die gazteei”.
Bakoitzak zein ariketa egingo duen erabakitzeko aukera ere ematen die taldeak: ofiziotan, oinak emanda bertsotan, puntuari erantzunez eta azken puntua edo gaia emanda bertsoak osatzen ariko dira gaurko saioan ere.
Bertsozaletasuna sustatuz
Hainbat onura sortzen ditu bertsolari gazteen sariketak. Besteak beste, entzuleak bertsotan zaletzeko bide bat da. Entzule horiek gazteak izan ohi dira, gainera, kanporaketak ikastetxeetan egiten baitira.
Bide batez, bertsolariak gertuko pertsona gisa aurkezten dizkiete ikus-entzuleei. “Hala, ikus dezakete bertsolariak ez direla soilik pertsona helduak, telebistan eta txapelketetan agertzen direnak; aitzitik, argi geratzen zaie badaudela beren adineko gazteak bertsotan egiten dutenak”. Hori horrela dela ikusita, gazteak identifikatuta senti daitezke, “eta ikus dezakete beraiek ere izena eman dezaketela bertso eskoletan, eta, gustatuz gero, edonor izan daitekeela bertsolari”.
Bertsozaletasuna sustatzeko ez eze, euskarari bultzada emateko bidea ere egiten du sariketak. Eskolaz kanpoko jardueren artean, euskara hutsean egin daitekeen bakarrenetarikoa da bertsolaritza.
Horrez gain, saiook ikastetxeetan eta ikastoletan eginda, aisialdirako euskarazko eskaintza egiten du Bertsozale Elkarteak. “Era horretako zentroetako batzuetan, kokatuta dauden eremuaren arabera, euskara ez da entzuten nahiko genukeen beste. Saioak lekuotara eramanda, gazteek ikusten dute euskaraz dibertitzeko aukera ere badagoela”.
Arratiako, Busturialdeko, Durangaldeko, Enkarterriko eta Ezkerraldeko, Uribe Butroeko, Uribe Kostako, Hego Uribeko eta Lea-Artibaiko gazteen arteko lehia izan da azken asteetakoa. Lau kanporaketa eta bi finalaurreko lehiatu dira gaurko finalera iritsi aurretik.
Bertsotan aurpegi berriak eta “labealdi berri baten aurrerakina” ikusteko aukera paregabea izango da, zalantzarik gabe, gaur. “Ez dira bertsolari ezagunak, baina gogotsu dauden gazteak dira”. Zortzi talde eta beste horrenbeste eskualde ibili dira lehian. Eta finalean ariko direnak talderik onenak dira. Saio fresko bat entzuteko aukera emango dute Bilbo handiko kulturaren bihotzean.
Natalia Salazar Orbe
“Ardo asko dago munduan, baina txakolina bakarra dago”. Hala baieztatu zuen behin Bizkaiko Txakolinaren gidaliburua aurkeztu zuen Mikel Garaiazabal enologo eta sommelierrak. Txakolina ezin bereiz daiteke Bizkaiko kostaldeko Bakio herritik. Mahatsaren zuku freskagarri horren interpretazio zentroa ere bertan dago: Bakioko Txakolingunea. Asteburuan, urteko ekitaldirik garrantzitsuenetakoa daukate herrian: San Jose azoka eta aurtengo txakolinaren aurkezpena uztartzen dituen topaketa. Bateko eta besteko ekoizleek bat egingo dute bihar Bakion.
Gernika-Lumoko urriko azken astelehenaren eta Bilboko San Tomasen parekoa da bakiotarrentzat bihar egingo duten azoka. Hala deskribatu du Izarra Jaso turismo bulegoko teknikariak. “Jai erabat herrikoia da. Nekazaritza mundua du ardatz, baina txakolinaren ekoizpenak ere garrantzi handia hartzen du”.
28 erakusleku izango dira, guztira, Zubiaurrealdeko frontoian, 10:00etatik aurrera. Denetariko produktuak aurkituko ditu bihar Bakiora joaten denak: herriko bertako txakolina, Bermeoko Urdaibai kontserbak, Muskizko pasta agroekologikoa, Bizkaigane esnekiak, Larrabetzuko Sarrikola ogitegiko produktuak, Arrietako Olatxuko marmeladak, Gasteizko Lorea trufak, Muskizko Igor Merinoren Eztizen eztia eta Bakioko ortuari eta pateak.
Unai Beitiak hazitako moxalen mokaduak ere dastagai izango dira. Hori guzti hori, hondarrabi mahatsaren zukuz bustita.
Eguerdian egingo dute uzta berriko txakolina aurkezteko ekitaldia. “Iazkoaren antzeko ekoizpena” izan dela iragarri dute jada herriko ekoizleek, eta “pozik” azaldu dira. Aurtengo berritasun bat: Basarte Ados txakolindegia txakolin beltza egiten hasi da. Haren eta gainerako ekoizleen zukuak dastatzeko modua izango da bihar.
Ospakizunak lehenago ere hasiko dira. Gaur iluntzean pintxo-poteoa egingo dute herriko tabernetan, eta bertso-saio ibiltaria kalerik kale ariko da. Horrez gain, San Joseko 51. Idi Proben lehen saioa egingo dute, 21:00etan. Astelehenean amaituko da idi dema.
Txakolingunera bisita
Etxerako lain izango zen ardo gisa egin zituen hastapenak txakolinak. Eta hortik datorkio izena mahatsaren zuku txinpartatsuari. Hala ekarri du gogora Aixa Gaztelu Txakolinguneko arduradunak. Interpretazio zentroa barrutik sakon ezagutzeko doako bisita gidatuak eskainiko dituzte bihar, 10:00etatik 16:00etara, orduro.
Bost gunetan banatuta dago Txakolingunea. Lehenengoan, ekoizpen osoa zelan egiten den ikasteko ikus-entzunezko bat dute bisitariek. “Bost minutu inguruan azalduko zaie zer den txakolina eta zein mahats motarekin egiten den, besteak beste”. Bakioko lau upategiek hondarrabi zuria erabiltzen dute, bereziki. Hala ere, hondarrabi beltza ere erabiltzen dute txakolin gorria eta beltza egiteko.
Herriaren azken mila urteetako historiari begiratu bat ematen zaio bigarren eremuan. “Txakolinagatik ez eze, surfagatik eta bestelako kontu batzuengatik ere Bakio oso ezaguna egin dela azalduko diete bisitariei bertan”.
Hirugarren eremuari dagokio lehenengo txakolinak zelakoak ziren azaltzeko eginbeharra. Eta txakolinari dagozkion kanta eta dantza ere han ezagutu ahalko dira. Txakolinaren garapenaren berri izango dute bisitariek laugarren eremuan. Han ikasiko dute 1994koa dela Bizkaiko Txakolina jatorri izena. Eta ekoizpena zertan den ere azalduko diete. “Esportazioen gorakadaren berri izango dute batetik, eta Bizkaiko upategien berri bestetik”. Enologoaren lana zein den, edo dastaketak zelan egiten diren bertatik bertara ezagutzeko aukera ere izango dute bisita horretan bertan. Bide batez, txakolin zuriaz gain, gorria eta beltza ere badaudela argituko diete horren berri ez dutenei.
Uribeko euskara darabilen aitona zahar baten kantuekin bukatuko da Txakolingunerako bisita: “Arre, arre, arre/ iso, iso, iso/ arre, arre, arre/ iso, iso, iso/ asto barrabana/ okerreko lekutik nora naroana/ handixik hortixik/ Zornotzatik gora/ Mañaritik gora/ San Antoniora”. Sehaskan lotan dagoen umetxoari abesten ari zaio aitona.
Txakolinguneaz gain, txakolindegiak eurak eta horietan egiten den lana ere bertatik bertara ezagutu ahal izango dituzte domekan Bakiora gerturatzen direnek. Udaletxetik aterako dira 11:00etan, eta, batetik bestera, herriko lau upategietako sekretuak argituko dizkiete, banan-banan.
Datozen egun eta asteei begira, jardueraz betetako egitaratua aurkeztu du Txakolinaren Interpretazio Zentroak. Umeak izango ditu jomuga, Aste Santuko oporretan egongo direla aprobetxatuta. Asteartean, esaterako, Bizilore, zure usainak lortu izeneko tailerra antolatu dute, izen bereko emakume elkartearen eskutik. “Landareak baliatuta, usain gozoko zakuak egingo dituzte umeek”. Bestalde, origami tailer bat prestatu dute hilaren 30erako. “Origamiaren teknika japoniar hori ardatz hartuta, orri markatzaileak egingo ditugu”. Eta, apirilaren 1erako, sukaldaritza tailerra antolatu dute: gazta pastela egingo dute. Jarduera guztietako batzuk besterik ez dira horiek.
Oraingoz, bertako produktuak, bertako ekoizleak, bertako historia eta bertako hizkuntza erabiliko dituzte. Hainbat elementu uztartuko dituzte San Jose azokaren harira antolatutako jarduerek. Horiek guztiak zuku batek zipriztinduta aurkeztuko dira, bereziki. Bakiorekin lotura banaezina duen txakolinarekin, hain zuzen.
