Olatz Enzunza Mallona

Urte luzez buruari bueltaka ibili ondoren, ametsetako bat beteko du urte bukaeran Irantzu Varela kazetari eta ekintzaile feministak (Portugalete, 1974): Andrea Momoitiorekin elkarlanean, La Sinsorga espazio kultural feminista irekiko du Bilboko Zazpikaleetan. Lau pisuko eraikina da, eta, oraingoz, behintzat, kanpotik bakarrik ikus daiteke: “Misterioa mantendu nahi dugu”. Emakumeentzako “espazio seguru eta lasaia” izatea nahi dute, eta taberna bat, arropa denda bat eta coworking gela bat izango ditu, besteak beste.

Izenburutik hasita, badu zeresana La Sinsorga izenak.

Itzela da. Bizkaian askotan erabiltzen da sinsorga hitza; ustez, formalak ez diren edo ondo portatzen ez diren horiek izendatzeko. Gutako askori deitu izan digute hala behin baino gehiagotan, eta uste dut gure espazioa definitzeko izen oso aproposa dela.

Zer izango da La Sinsorga?

Espazio kultural feminista bat izango da. Andrea Momoitio eta biok ideia martxan jarri genuenean, joatea gustatuko litzaigukeen espazio bat sortzea izan zen asmoa. Hau da, lagunartean egoteko leku seguru eta lasai bat izatea nahi genuen. Ondorioz, espazio feminista bat izango da, eta kulturaz eta aisialdiaz gozatzeko balioko du. Betiere, ikuspuntu feminista batetik. Lan guztia emakumeen artean egingo dugu, eta, hain zuzen, horretan ditugu zailtasunik handienak: emakumezko igeltseroak, argiketariak, iturginak… bilatzen ari gara.

Noiztik duzue halako espazio bat sortzeko asmoa?

Emakume askoren ametsa dela esango nuke. Eta, besteak beste, baita Andrearena eta nirea ere. Aspalditik dugu halako espazio bat sortzeko gogoa, baina sekula ez gara ausartu jauzi hori egitera. Andreak lokal honen berri izan zuenean, aukera ona iruditu zitzaigun, eta martxan jarri ginen. Ordutik inork ez digu trabarik jarri, eta aurrera jarraitu dugu.

Eta nondik dator ideia?

Emakume guztiok behar ditugu lasai egoteko espazioak. Kalea eta aisialdiko eremu mistoak ez dira sekula izan leku seguruak, baina gero eta kontzientzia feminista handiagoa dugu, eta orduan eta deserosoago sentitzen gara espazio horietan. Zehatzago esanda, gero eta gutxiago onartzen dugu eremu misto batean egoteak dakarren indarkeria. Lagunartean lasai eta gustura egoteko espazio bat izango da La Sinsorga, erabat segurua eta inork molestatuko ez gaituena.

Aurretik, ezkontza soinekoen denda bat zen lokal hori. Metafora bat dirudi.

Oso poetikoa da. Dendako jabea beste toki txikiago batera lekualdatu behar izan da, gaur egun emakumeak ez direlako lehengo beste ezkontzen. Niretzat, hori albiste ona da. Espero dut dendako jabeari ondo joatea aurrerantzean, baina heteroarauak eta maitasun erromantikoa horren presente egon diren leku bat kultura feministaz betetzea sekulakoa izango da.

Zuen hitzetan, La Sinsorgarekin ez duzue beste espazio batzuk ordezkatzeko asmorik. Zein egiteko beteko duzue?

Gure ustez, elkar elikatzen dira hiriko espazio kultural eta alternatiboak. Hortaz, gainerako lokalekin elkarlanean aritu nahi dugu. Bilgune izan nahi dugu. Hiri honi kultura alternatiboa, feminista, euskalduna… falta zaio, eta gure asmoa izango da horretara batzea. Jendeak halako espazioen beharrizana du, eta, gainera, badago halako gehiago egiteko tartea ere. Horrez gainera, Bilbo da Emakumeen Etxerik ez duten Euskal Herriko hiri bakarrenetarikoa, eta argi utzi nahi dugu La Sinsorgak ez duela egiteko hori beteko. Emakumeen Etxea aldarrikapen bat da, hori lortzeko borrokan ari gara, eta erantzukizuna instituzionala da.

Faktoria Lila espazio feministako kide ere bazara. Zer egiten duzue bertan?

Formakuntza feminista jasotzeko espazio bat da Faktoria Lila. Askotariko tailerrak egiten ditugu, eta, batez ere, hasiberrientzat da. Modu batera edo bestera, emakume guztiok bizi dugu patriarkatua egunerokotasunean. Hortaz, diskurtso feminista horiengana hurbildu nahi dugu. Nire ustez, asmatu egin dugu halako espazio bat sortzen, eta, askotariko tailerren bitartez, patriarkatuari aurre egiteko tresnak ematen ditugu.

Amodio erromantikoa eta edertasun kanonak lantzen dituzue, batez ere, Faktoria Lilan. Zergatik da garrantzitsua kontzeptu horiek lantzea?

Sistema patriarkalaren zapalkuntzez gainera, intimitatean eta praktika pertsonaletan gauzatzen da, nire ustez, esplotaziorik handiena emakumeen kasuan. Munduko emakume guztiok gaude edertasun kanonen menpe, eta hori lortzea gero eta ezinezkoagoa da. Gero eta muturrekoagoak diren helburuak inposatzen dizkigute. Bestalde, maitasun erromantikoarena eraikuntza bat da, ziria sartu digute, eta horrek azaltzen eta justifikatzen du bere bikotekideak edo bikotekide ohiak akabatzen dituela munduan erailtzen diren emakumeen erdiak baino gehiago. Oso barneratua dugu maitasun erromantikoaren ideia, eta horren aurka borrokatu beharra dago.

Nola egin ahal zaie aurre bi kontzeptu horiei?

Feminismoarekin, zalantzarik gabe. Feminismoak tresnak ematen dizkizu, eta, hala, norbera ohartzen da zergatik utzi diozun zeure buruari maitasun erromantikoa eta antzeko ideiak barneratzen. Bestelako testuinguru batean onartezinak iruditzen zaizkizun egoerak onartzen dituzu maitasuna dela sinistuz, eta hori ulertzea gakoa da: esplotazioa dago maitasun erromantikoaren oinarrian. Gizartean, esku lan merkea gara oraindik, eta, etxean ere esklaboak gara gaur egun oraindik, zaintza lanak musu truk egiten ditugu. Feminismoa da guztiaren erantzuna, baina horrek ez du esan nahi feminista izateak indarkeria guztietatik salbu jartzen zaituenik. Lan asko egin behar da, eta babestuko zaituzten lagun onez inguratu.

Alde horretatik, eman da aurrerapausorik azken urteotan?

Bai, eta asko, gainera. Gaur egungo gazteek beste modu batera ulertzen dituzte harreman afektibo sexualak, norbere identitatea, sexu orientazioa… Asko egin da aurrera, eta, oraindik egiteko asko badago ere, oso baikorra naiz aurrera begira.

Zu zeu nola iritsi zinen feminismora?

Egia esaten badizut, ez dut oso argi. Hori bai, gogoan dut amamaren etxean bakeroen filmak ikusten nituenean bertako emakumeak ez zirela ezertarako gai. Gizon bat behar zuten edozein arazori aurre egiteko, eta nik, etxean, ez nuen hala bizi. Nire ama, izeba eta amama sardina saltzaileak ziren, langileak ziren, eta beraien kabuz egiten zieten aurre arazoei. Amorratzekoa zen filmetako emakumeen jokabidea, eta horrek nolabaiteko klik bat eragin zidan. Gerora, unibertsitate garaian hasi nintzen liburu feministak irakurtzen. Begiak ireki nituen, eta, pixkanaka, kontzientzia politikoa hartzen hasi nintzen.

Zer eman dizu feminismoak?

Nire bizitza osoa ikuspuntu kritiko batetik berraztertzeko aukera eman dit feminismoak, bai iragana, bai oraina eta baita geroa ere. Baina, horrez gainera, mundua ulertzeko tresnak eman dizkit, lagunak, babesa… Sare bat sortu dugu, eta, egun, ezinezkoa zait feminismorik gabe bizitzea. Ezin dut imajinatu ere egin.

Sare sozialen bitartez eraso asko jasotzen dituzu egunero-egunero. Besteak beste, El Tornillo saileko bideoen harira. Nola daramazu hori?

Gaizki. Jendeak uste du azken urteotan nolabaiteko ikusgarritasuna lortu dudanez, halako erasoetara ohitu naizela, baina ez da hala, inondik inora ere. Oso nekagarria da indarkeria mota hau egunero jasatea.

Noizbait pentsatu izan duzu sare sozialak ezabatu eta desagertzea?

Noski. Baina badakit zergatik jarraitzen dudan: eusten didazuelako. Horixe izan da autodefentsa feministaren aurkikuntza nagusietako bat: gutako bat ukituz gero, denok ukitzen gaituztela. Beste era batera esanda: ni ukitzen nautenean, denon aurka ari direla. Halako sarerik gabe badakit hondoratu egingo nintzatekeela, baina, aldi berean, oso argi daukat nire eremua kolektiboa dela, eta ni gabe ere borroka feministak aurrera jarraituko lukeela. Kontziente naiz ez naizela horren garrantzitsua, eta horrek nolabaiteko lasaitasuna ematen dit: desagertuz gero, munduak berdin jarraituko du.

Normalizatuta dago sare sozialen bitartez jasaten den indarkeria?

Zalantzarik gabe. Eta ez hori bakarrik: sare sozialetako indarkeriaz gainera, zuzeneko indarkeria ere ari da normalizatzen. Sare sozialena distantzia pixka batekin bizi daiteke, baina jendeak kalean ere iraindu izan nau.

Ofizioz kazetaria zara. Egun, Pikara Magazine-n aritzen zara, besteak beste, kolaboratzaile gisa. Kazetaritza feminista egitea ere militantzia da?

Nire ustez, kazetaritza feminista egitea kazetaritza egitea da. Hortaz, bai, militantziatik asko du. Mundua ulertzeko beharrezko ikuspuntu bat erakusten du feminismoak, eta, jendeak ulertu ez arren, ez da kazetaritza genero bat. Ikuspegi feminista sail guztietan eta artikulu guztietan egon beharko litzateke.

Gaur egun, mugimendu feminista ez da zerbait homogeneoa, korronte eta eztabaida asko ditu bere baitan. Nola ikusten duzu zuk egoera?

Zorionez, mugimendu feminista ez da sekula izan zerbait homogeneoa. Eztabaidak beti egon dira, eta aurrerantzean ere egongo dira, eta hori osasuntsua da. Gizarteko zapalkuntza guztien aurka ari gara borrokan, eta horregatik da horren plurala: ez dago guru bat, denon artean elikatzen gara etengabe.

2015ean Espainiako Senaturako hautagai ere izan zinen Bizkaian, EH Bildutik, Onintza Enbeitarekin batera. Nola oroitzen dituzu garai horiek?

Niretzat neuretzat sekulako esperientzia izan zen. Onin eta Iran ginen [barreak]. Talde bikaina osatu genuen, eta, oso ondo pasatzeaz gainera, asko ikasi genuen. Baina, politikoki, egoera bestelakoa izan zen. Uste dut jendea ez zegoela prest halako mezu feministak jasotzeko. Espazio maskulinizatua da politika, eta alderdia pauso bat harago joan zen. Nahi genuena esateko askatasun handia utzi ziguten, eta eskertzekoa da, baina uste dut askorentzat apustu ausartegia izan zela.

Eskuin muturrak sarritan jarri izan du jomugan feminismoa. Zergatik?

Eskuin muturrarentzat feminismoa delako beraien etsai nagusia. Oraintxe, mundu osoan indarrik handiena duen mugimendu soziala gara, eta teorikoki zein praktikoki proposamenik egingarriena dauka. Haien mehatxu guztien ordezkariak gara, nolabait esateko; beraz, normala da gorrotatzea.

Aurrera begira, zein erronka ditu feminismoak?

Oraingoz, feminismoa antirrazista izatea da mahai gainean dugun erronka nagusia. Teorikoki uste dut guztiok gaudela kontzientziatuta, baina praktikan jartzea falta zaigu.