Ainhoa Larrabe Arnaiz

Tantaka-tantaka iritsi dira datozen urteetan Bizkaian egingo diren azpiegiturei buruzko berriak, eta, puzzle baten piezen gisan, lurraldearen etorkizuneko egitura marrazten du horietako bakoitzak. “Bizkaiko Foru Aldundiak azken hamarkadetan hartu duen erabakirik garrantzitsuena da”. Hala aurkeztu zituen Unai Rementeria ahaldun nagusiak datozen urteetan diputazioak bultzatuko dituen obra nagusiak. Lurpetik, lur gainetik nahiz airetik, zain berriak irekiko dizkiote Bizkaiari.

Zerrenda amaigabea dirudi: Portugalete eta Getxo artean lurpeko errepidea eraikitzeko egitasmoa; Bilbo hegoaldeko saihesbidea AP-68arekin lotzeko lanak; Bilbotik portura salgaiak garraiatzeko hegoaldeko tren saihesbide berria eraikitzeko plana; Kukularrako lotunean egiteko dauden obrak; Markina eta Etxebarria arteko saihesbidearen bigarren faseko lanak; AHTaren eraikuntza eta Bilboko Abando auzoko tren geltokia gauzatzea; Gueñes-Itsaso (Gipuzkoa) eta Gatika-Cubnezais (Frantzia) artean goi tentsioko lineak eraikitzeko proiektua; Bilboko Portuan kai mutur berri baten eraikuntza…

Aldundiak eta Jaurlaritzak bultzatutako egitasmoak dira denak, eta Espainiako Gobernuarekin adostuta daude Bizkaiko errepide sarean egingo diren azpiegiturak ez diren guztiak —Espainiako Gobernuaren esku dago, adibidez, sare elektrikoaren eta Bilboko Portuaren konpetentzia; eta, horregatik, hark finantzatzen ditu eremu horietan egiten diren azpiegiturak—.

Bateko zein besteko, diru publiko ugari bideratuko da datozen urteetan Bizkaiko lanetara: Bilbo hegoaldeko saihesbidearen luzapen lanetan, Portugalete eta Getxo lotzeko egitasmoan eta Bilboko Abandoko tren geltokian, adibidez, 820 milioi euro gastatuko dituela aurreikusi du foru aldundiak.

Egitear dauden egitasmo gehienak mugikortasun ereduarekin lotuta daude, eta, horregatik, mugikortasun ereduari buruzko azterketa integrala egitea beharrezkoa dela azaldu du mugimendu ekologistak behin eta berriz. Diotenez, errepide edo bide berriak egin baino, hobe da daudenak lehenetsi eta azpiegitura jasangarriagoak egin. Izan ere, ingurumenean eragingo dituen kalteak azpimarratu dituzte azpiegitura guztietan. Bilbo hegoaldeko saihesbidea, adibidez, Bolintxuko naturgunearen gainetik igaroko da; Bizkaiko hiriburuak duen azken basoaren gainetik, alegia. Gueñes eta Itsaso (Gipuzkoa) artean egin nahi duten goi tentsioko lineak ere Bizkaiko hainbat bailara zeharkatuko ditu: Durango eta Arratia zeharkatzen dituen Aramotz bailara, Ganekogorta mendigunea, Gorbeialdea… eta kezka azaldu dute tokian tokiko udalek eta herritarrek ere.

Oro har, eztabaida dago azpiegitura guztien inguruan, eta ikusteko dago datozen urteetan zein norabide hartzen duten.

Tren saihesbidea:
Salgaiak portutik Bilbora garraiatzeko bide berria

Bi helbururekin adostu zen Bilboko tren saihesbidea eraikitzeko plana, 2001ean: salgaiak portutik Bilbora mugitzeko trenak gaur egun sortzen dituen arazoak konpontzeko, batetik; eta lurraldeko merkataritza bultzatzeko, bestetik. Gaur egun, Renfeko aldiri trenen C1 linea erabiltzen dute salgaiak portutik Bizkaiko hiriburura eramateko, eta Santurtzi, Portugalete, Sestao eta Barakaldoko herriak zeharkatzen ditu. Batez beste, hogei bidaia egiten ditu egunero: 100.000 edukiontzi eta 800.000 tona salgai garraiatzen dituzte. Herri erdiguneetatik trena ateratzea du xede saihesbideak, eta, horretarako, eskualdearen hegoaldera mugitu nahi dute.
Eztabaida ugari sortu ziren Espainiako Gobernuak diseinatutako trenaren ibilbidearen harira: informazio gutxi eman zuen Jaurlaritzak hasieratik, eta, Ezkerraldeko eta Meatzaldeko herrietako berdeguneak arriskuan ikusita, hainbat protesta egin zituzten eskualdeetako herritarrek. Herritarrek ez ezik, ibilbideak izango lituzkeen eraginen gaineko kezka azaldu zuen Barakaldoko Udalak ere.
Egoera horretan, ibilbide berria aurkeztu zuen Jaurlaritzak joan den ekainean: egitasmo berriaren arabera, Ortuellatik Bilbora lur azpitik igaroko da tren saihesbidea, Cadagua ibaiaren ibarretik salbu: 300 metro luzeko zubibide bat eraikiko dute bertan. Ibilbide berriarekin, Espainiako Gobernuak aurkeztutako ibilbideak Barakaldoko Errekatxo auzoan sortuko lituzkeen kalteak saihestu nahi dituzte.
461 milioi euroko aurrekontua du egitasmoak, eta 2020. urtearen bukaeran hasiko dituzte lanak. Lau urteren buruan martxan nahi dute Ortuellatik Bilboko Olabeaga auzora arteko azpiegitura. Lan horiek bukatuta, Basauriraino luzatuko duen zatia diseinatuko du Jaurlaritzak. Gaur-gaurkoz, 3 milioi euroko aurrekontua du bigarren fase horrek.
Azpiegitura Espainiako Gobernuarena da; hortaz, obra egiteko ardura Jaurlaritzak hartuko duen arren, inbertsioa kupo bidez berreskuratuko du.
Ezkerraldeko herrietan sortutako arazoei aterabidea emateaz gain, lurraldearen ekonomiari lotutako helburuak ere baditu eraikuntzak. Europarekiko «lotura zuzena» egingo du tren saihesbideak, eta horren ondorioz Bilboko Portuaren lehiakortasuna «handiagotuko» dela uste du Jaurlaritzak. AHTarekin lotuko dute tren saihesbidea horregatik.

Sare elektrikoa:
Energiaren esparruan «batasuna» helburu

Europako Batasuneko herrialdeak energetikoki lotzea du helburu Gatika eta Cubnezais herria (Akitania Berria, Frantzia) 370 kilometroz urpetik lotzeko egitasmoak. Frantziako eta Iberiar penintsulako argindar sareak goi tentsioko linea bidez lotuko ditu proiektuak, eta «estrategikotzat» du EBk azpiegitura: Europako Batasunetik kanpoko herrialdeekiko mendekotasuna murriztu nahi du Batasunak, eta, horretarako, EBko kide direnen artean energia garraiatu nahi dute. REE Red Electrica Españolak du obra egiteko ardura.
Orotara, 1.750 milioi euroko kostua izango du obrak, eta, azpiegitura gauzatu dadin, Batasunak argindar konexioak hobetzeko emandako laguntzarik handiena emango dio Cubnezais eta Gatika arteko obrari: 578 milioi euro. 2021ean hasi nahi dituzte lanak, eta 2025ean bukatu.
Bizkaiko sei udalerri hatuko ditu egitasmoak: Lemoiz, Bakio, Gatika, Laukiz, Maruri-Jatabe eta Mungia: Lemoizko zentral nuklearreko azpiegitura erabiliko dute Gatikatik kostara bitarteko goi tentsioko linea hedatzeko, eta, Gatikan zein Cubnezaisen, transformazio estazio bana eraikiko dute, bertatik iristen den korrontea eraldatzeko.
Herritarren artean eztabaida piztu du egitasmoak: izan ere, energia gaitasuna handituko den arren, ez dago eskaera nahikorik, gaur egun, kontsumitzen dena baino bi aldiz energia gehiago sortzen baita.
Ingurumenean ekarriko dituen kalteei buruzko txostenik ez dago oraindik. Baina frogatuta dago tentsio handiko lineek osasun kalteak eragiten dituztela pertsonengan; tartean, minbizia, migrainak eta ugalkortasun arazoak.

Goi tentsioko linea:
Argindar sarearen airezko autobidea

Egitasmo berari erantzuten diote Gatika-Cubnezais (Frantzia) eta Gueñes-Itsaso (Gipuzkoa) goi tentsioko linea bidez lotzeko egitasmoek. Hala baieztatu dute REE Red Electrica Españolaren txostenek: Europako Batasuneko herrialdeak energetikoki lotzeko helburua dute bi-biek.
Hamarkada bat igaro da Gueñes-Itsaso arteko goi tentsioko linea eraikitzeko lanak iragarri zituztela, baina lozorroan egon da egitasmoa ordutik. Gatikatik Cubnezaisera urpetik doan goi tentsioko kable sarea eraikitzeko egitasmoa aurkeztu dutenean azkartu dute prozesua. Gauzak horrela, REEk bi agiri besterik ez du behar Gueñes-Itsaso arteko azpiegitura eraikitzen hasteko: proiektua «onura publikoko» izendatzen duen dekretua eta lanak abiatzeko baimena. Urtea bukatu baino lehen eskuratu nahi ditu biak.
60 milioi euroko kostua izango du azpiegiturak, eta 2020rako nahi dute martxan. Bizkaia alde batetik bestera zeharkatuko du obrak; 48,9 kilometroko ibilbidea egingo du lurraldearen mutur batetik bestera: Gueñesen hasi, eta Alonsotegi, Arrankudiaga, Arrigorriaga, Ugao-Miraballes, Zeberio, Galdakao, Bedia, Igorre, Lemoa, Zornotza, Muxika, Iurreta, Garai, Berriz, Mallabia eta Zaldibar zeharkatu ondoren, Gipuzkoako lurretara sartuko da. 23,51 kilometroko bidea egingo du bertan. Gueñes eta Itsaso herriak bereizten dituzten 73,5 kilometroetan, 132 dorre jarriko dituzte; kilometro erdiko, bat.
Herriguneetatik kanpo eraiki nahi dute linea, eta ingurumenean eragin zuzena izan dezake: Durango eta Arratia zeharkatzen dituen Aramotz bailara, Ganekogorta mendigunea, Gorbeiako ingurunea… Herri kaltetuak azpiegituraren kontra azaldu dira, eta plataforma ere sortu dute, elkarlanerako.

Abiadura handiko trena:
Helburuak atzean utzita

Hautsak harrotu ditu Europako Batasuneko Kontu Auzitegiak abiadura handiko trenen lineei buruz osatutako txostenak. «Mantsoak, garestiak eta ez-eraginkorrak» dira Europako tren lasterren azpiegiturak, kontu auzitegiaren arabera; eta, gainetik aztertu badute ere, ez diote etorkizun onik aurreikusi euskal Y-ari. Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapeneko eta Azpiegituretako sailburuak, berriz, iragarri du eraikuntza lanak azkartuko dituela.
2006an hasi zituzten AHTaren obrak, eta, 2010erako martxan izatea aurreikusten bazuten ere, lanen erdiak egiteko daude oraindik. Azken aurreikuspenen arabera, 2023rako izango dute prest. Eraikitzeko epeetan ez ezik, aurrekontuan ere ez dute asmatu: lanak hasi zituztenean, 4.200 euroko kostua aurreikusi zuen Espainiako Gobernuko Azpiegitura idazkariak. 3.500 milioi xahutu dira dagoeneko, eta 2019ra bitartean diru kopuru hori biderkatu egingo dela aurreikusten da.
Gauza bera gertatu da azpiegituraren helburuekin ere: Espainiako Gobernuaren arabera, Bilbo eta Gasteiz arteko bidaia egiteko 43 minutu beharko ditu AHTak —28 minutuko bidaia izango zela zioen hasierako proiektuak—. Beste hutsegite bat: 2018. urtearen hasieran azaldu zuen Espainiako Gobernuak trenak ez zituela salgaiak garraiatuko. Helburu zein aurreikuspenetatik urrun geratu da, hortaz, tren lasterra.
Bizkaian marraztua duen ibilbidearen erdia besterik ez dago eraikita: Galdakao eta Basauri artekoa, Zornotza eta Lemoa artekoa, eta Abadiño eta Durango artekoa.
Trena Bizkaiko hiriburura nola iritsiko den zehaztu gabe zegoen arren, aurten argitu dute azpiegitura: lurpetik iritsiko da tren lasterra Bilbora, eta Abandoko tren geltokian helmugaratuko da. Malmasin mendiaren azpian sei kilometrotik gorako tunela eraikiko dute horretarako. Gaur egungo Abandoko tren geltokia eraldatu egingo dutela iragarri du Bilboko Udalak. Hiru solairuko egitura eraikiko du lurpean, eta 480 milioi euro beharko dituzte; erdia Espainiako Gobernuak ordainduko du, eta Jaurlaritzak eta Bilboko Udalak beste erdia.

Errepide sarea:
Bide gehiago, lurraldean ibilgailu gutxiago egon arren

Bizkaiko hiriburuaren inguruan dagoen errepide sarea «arintzeko» neurriak hartu ditu Bizkaiko Foru Aldundiak aurten. «Bizkaiko XXI. mendeko obrarik garrantzitsuenak», Unai Rementeria ahaldun nagusiaren esanetan. Bi azpiegitura eraikiko dituzte 2027ra bitartean: itsasadarraren azpitik Getxo eta Portugalete lotzeko egitasmoa, batetik; eta Supersur ezizenez ezaguna den autobidea AP-68arekin lotzeko luzapena, bestetik. 580 milioi euro gastatuko ditu diputazioak.
Bilbo hegoaldeko saihesbidea luzatzeko lanak urtea bukatu aurretik abiatuko dituzte, eta 2023rako bukatuko dituzte. 4,5 kilometroko errepide zatia egingo dute, eta Bilboko Peñascal auzora iristen den saihesbidea Arrigorriagako Venta Alta eremuarekin lotuko dute: Bilboko hegoaldeko saihesbidea eta AP-68a konektatuko ditu obra horrek. 200 milioi euro beharko dituzte eraikuntzarako. Behin saihesbidearen luzapen lanak bukatuta abiatuko dituzte Portugalete eta Getxo arteko itsasadar azpiko errepidearen lanak.
Artazako lotunean eta Arrondegiko zubian sortzen diren auto ilarak saihesteko helburua du Getxo eta Portugalete arteko azpiegiturak. Bilboko itsasadarreko ezker eta eskuin muturrak ur azpiko errepide baten bidez lotuko dituzte horretarako. Noranzko bakoitzeko tunel bat izango du, bina biderekin. Autoek bai, baina kamioiek ere izango dute bertatik igarotzeko aukera, eta errepideak ez du ordainsaririk izango. «Multimodala» izango da azpiegitura: auto eta kamioientzat ez ezik, trenari, autobus elektrikoari edo bestelako garraio publiko mota bati toki egingo diote galerietan. 380 milioiko kostua izango du.
Bilboko hegoaldeko saihesbidearen bi muturren jarraipena marrazten dute bi proiektuek. Batetik, Getxo eta Portugalete bitarteko hiru kilometroko tunelak Ballontiko ardatzean bat egingo du saihesbidearekin; eta, bestetik, Gasteiz eta Logroño aldera doan AP-68 bidearekin lotuko dute saihesbidea. Mapa aztertuz gero, ondoriozta liteke gaur egun Bilbo hirigunetik doan A-8 errepideko trafikoa saihesbidera lekualdatzeko asmoa duela aldundiak.

Etorkizuneko Bilbo:
Izango den hiriburuaren ardatzak

Luzera begira jarrita dago Bilboko Udala, eta datozen hamarkadetako hiriburu eredua eraikitzeko egitasmoak finkatuak ditu jada Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean. Hamarkada bat beharko du aurreikusitako lan guztiak bukatzeko, baina marraztutako hainbat proiektu hasita daude jada. Guztien artean, Zorrotzaurreko penintsula irla bilakatzeko egitasmoa da handiena. 2017ko martxoan hasi zituzten obrak: irla sortu ahal izateko, Deustuko kanala zabaldu behar dute, eta lan horiek abian dituzte jadanik. Kanala egiteko obrek 20 milioi euroko aurrekontua izango dute, eta 2021erako amaituta egotea espero dute. Kanalaren bi aldeak lotzeko, Zorrotzaurre eta San Ignazio auzoak lotuko dituen zubia eraikitzen hasi ziren maiatzean. Hamazazpi hilabete iraungo dute lanek, eta 10,2 milioi euroko kostua izango dute.
Luzea da Bizkaiko hiriburuak martxan dituen eraikuntzen zerrenda: Termibus autobus geltokian ere lanean jarraitzen dute oraindik. 22 milioi euro inguruko kostua du geltoki berriak, baina udalak behin baino gehiagotan azpimarratu du ez duela dirutan ordainduko geltoki berria.
Geltokiaren kudeaketaren eta 5.000 metro koadroko lurren truke egingo dituzte lanak enpresek. Autobus geltokiarekin batera, parkinga ere egingo dute lurpean, eta geltokiaren gainean geratuko den eremuan, plaza publiko bat eta gehienez hamalau solairu izango dituen eraikin pribatu bat egingo dituzte. Hainbat jarduera pribatu bilduko ditu eraikinak: zehaztu gabe daude oraindik guztiak, baina, besteak beste, merkataritza gunea izango duela jakinarazi dute.
Geltoki berria eraiki bitartean, behin-behinekoa jarri dute aldamenean; eta, hain zuzen, lurzoru horretan egingo dute lurraldeko etxebizitzen etxe orratzik altuena. 2019. urtean hasiko dituzte lanak, eta 2022an bukatu: 36 solairu eta 198 etxebizitza inguru izango ditu.
Hiriburua eraldatzeko martxan jarri den prozesuak eztabaidak eragin ditu hainbat herritar eta eragileren artean. Besteak beste, erdiguneko espazioen eta kanpoaldeko auzoen arteko ezberdintasunak areagotzea leporatu dio udalari Bilboko Auzo Elkarteen Federazioak, eta manifestazioa ere egin zuten apirilean, Bestelako Bilbo posible da. Kalea ez da isilduko goiburupean.