Ziortza-Bolibarren eta Iurretan ondo baino hobeto dakite Usansoloko herritarrak zelan dauden. Izan ere, eurek ere antzeko prozesuetan sartu behar izan zuten euren herriak eurenak bihurtu eta hala onar ziezaieten lortzeko.
“Preso baldin bazaude, askatasuna nahi duzu. Bada, guk ere berdin. Gu, Durangoren indarra zela eta ez zela, preso geunden. Herria geurea izatea zen gure helburua. Ondo, gaizki, hobeto zein baliabide gehiago edo gutxiagorekin egon, baina, gutxienez, etxea gurea da, gurea da herria. Askatasuna lortzea izan zen garrantzitsuena”. Berba horiekin laburbildu du Mikel Sopelanak, sorterriaren desanexioa lortzeko batzordean lanean aritu ziren iurretarretako batek, udalerri burujabe bihurtzeak zer esan gura izan zuen eurentzat.
Ziortza-Bolibarren ere antzeko irudipena zeukaten. “Zergatik nahi genuen desanexioa? Beti sentitu garelako bolibartarrak, eta geure herria nahi genuelako”, azaldu du Rakel Gandiagak, Bizkaiko Foru Aldundiagaz negoziazioetan ibili zen batzordeko kideak. “Garrantzitsuena da geuk erabakitzen dugula zelako herria nahi dugun. Horrez gain, arlo ekonomikoan onura eta abantaila asko izan ditugu. Azken batean, beste herri baten zati bat edo menpekoa izan beharrean, geu gara herria”, azaldu du.
2004ko azaroaren 30ean lortu zuten Markina-Xemeindik banatzea. Gandiagak gogora ekarri du prozesua luzea izan zela, eta zailtasun nagusia, haien kasuan, Bizkaiko Foru Aldundiak jartzen zituen oztopoak izan zirela deritzo. “Ziortza-Bolibarko herritarrok kolore askotakoak izan gara beti. Hala ere, guztiok bat egin dugu prozesu honetan. Guztiok sentitu izan dugu Ziortza-Bolibar Ziortza-Bolibar dela. Aldundiak jarri dizkigu oztopoak, eta hark geldotu du prozesua. Dena den, burugogorrak garela ikusi zuten, eta ezin izan gintuzten geldiarazi”, adierazi du garai hura gogoratuta.
1969an, erabaki politiko batek Markina-Xemeingo auzo bihurtu zuen Ziortza-Bolibar. Garai hartan, hainbat herriri gertatu zitzaien gauza bera. Askok lehengora bueltatzea lortu zuten —Lea Artibain, Berriatuak, esaterako—. 1986an, Ziortza-Bolibarko herritarrek bide berari ekitea erabaki zuten: herri izan nahi zuten berriz ere.
Eta, azkenean, lortu zuten. Bolibartarrek euren beharrak definitu eta defendatzeko eskubidea daukate, beste edozein herritan gertatzen den bezala. Orain, 450 biztanle inguru ditu herriak. Egunero bizimoduan Markina-Xemeinera joaten jarraitu behar dute, besteak beste, liburutegirik eta ikastetxerik ez daukatelako herrian. Dena den, “herri bizia nahi baldin baduzu, lan egin behar da”, ondorioztatu du Gandiagak. Desanexioak alde txarrik ez duela iruditzen zaio berari.
Iurreta Durangotik desanexionatu zenetik, 22 urte beteko dira aurten. Mikel Sopelanak gogora ekarri du prozesu hura ere “gogorra” eta “urte askotakoa” izan zela. 1926an Durangora anexionatu zutenetik, hainbat saio egin dituzte iurretarrek euren herria berreskuratzeko, eta ez zuten lortu 1989ko maiatzaren 23ra arte.
Oztopoak gaindituz
Lorpen haren hasiera denentzat ez zen pozgarria izan, ordea. “Baten batzuek beti izango dute zerbait esateko: durangarrak izango bagina, igerilekuetara, adibidez, doan sartuko ginateke. Hasieran beti dago horrelakoak esaten dituenik”, adierazi du Sopelanak.
Dena dela, gogora ekarri du iurretarrentzako zailtasunik handiena durangarren kredituei aurre egiteko eskatu zieten erantzukizuna izan zela. “Durango hiribilduko bilauek hainbat konpromiso zituzten, hainbat kreditu zeuzkaten eskatuta, eta esaten ziguten guk ere ordaindu behar genituela kreditu horiek. Azkenean, ados jarri ginen, eta bakoitzak bere etxean aurrera egin du”.
Sarri herri handiek handiago izateko nahi bat izaten dutela deritzo: “Jabe izan gura dute. Baina hori gezurra da. Hemen bakoitza bere etxearen jabe da, bakoitzak berea”, adierazi du Sopelanak.
Iurretak herri gisa beteko dituen 22 urteetan arazoak egon direla azaldu du, eta gaur egun ere badaudela. “Hala ere, arazoak geure etxe barruan ditugu, ez beste batzuen kontra”, esan du. “Herria gurea da, eta ez beste batzuena. Hori da garrantzitsuena”, laburbildu du.
Hori dela eta, batzuek zein besteek azaldu dute azaroaren 30a egun handia dela Ziortza-Bolibarkoentzat eta maiatzaren 23a, berriz, Iurretakoentzat. Ospakizunetarako egun handiak dira batean eta bestean. Hain zuzen, sasoi batean galdutako askatasuna berreskuratu zuten egunak.